1. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : من لم یصبر علی ذل
التعلم ساعه بقی فی ذل الجهل أبدا.

«عوالی اللآلی، ج 1، ص 285»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر
کس بر خواری ساعتی دانش آموختن صبر نکند، برای همیشه در خواری نادانی بماند.

2. قال الإمام علی – علیه
السلام – : و لا یستحین أحد إذا لم یعلم الشئ أن یتعلمه.

«نهج البلاغه، حکمت 82»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هیچ یک از شما وقتی
چیزی را نمی داند، از آموختن آن شرم نکند.

3. قال الإمام علی – علیه
السلام – : تعلموا العلم، فإن تعلمه حسنه و مدارسته تسبیح و البحث عنه جهاد و تعلیمه
لمن لا یعلمه صدقه … .

«أمالی شیخ صدوق، ج 1، ص 492»

امام علی – علیه السلام – فرمود: دانش
بیاموزید، زیرا که آموختن دانش ثواب و حسنه است و مذاکره اش تسبیح و جستجوی از آن جهاد و یاد دادنش به کسی که آن را
نمی داند صدقه، دانش انیس خلوت است و یار تنهایی و حربه ای علیه دشمن و زیور دوستان، خداوند به واسطه
دانش مردمانی را بلند مرتبه گرداند و آن ها را پیشوای در خوبیها کند که به آن ها تآسی جویند و کردارشان مورد توجه قرار
گیرد و آثارشان اقتباس شود.

4. قال الإمام الصادق – علیه
السلام – : من تعلم العلم و عمل به و علم لله، دعی فی ملکوت السماوات عظیما، فقیل:
تعلم لله، وعمل لله، وعلم لله!.

«الکافی، ج 1، ص 35»

امام صادق – علیه السلام – فرمود: هر که برای خدا علم
بیاموزد و به آن عمل کند و به دیگران آموزش دهد، در ملکوت آسمان ها به بزرگی یاد
شود و گفته شود: برای خدا آموخت، برای خدا عمل کرد و برای خدا آموزش داد!.

5. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : علماء هذه الامه رجلان: رجل آتاه الله علما فطلب به وجه الله
والدار الآخره، و بذله للناس ولم یأخذ علیه طمعا، ولم یشتر به ثمنا قلیلا وذلک
یستغفر له من فی البحور … .

«روضه الواعظین، ج 1، ص 11»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود:
علمای این امت دو کس اند: یکی آن که خداوند او را دانشی داد و او به واسطه آن رضای خدا و سرای آخرت را جست و از دانش خود
به مردم بخشید و گرفتار طمع نشد و آن را به بهایی اندک نفروخت، برای چنین کسی جانوران دریاها و
جنبندگان خشکی و دریا و مرغان هوا آمرزش طلبند و با سروری و بزرگواری بر خداوند وارد شود. دیگری آن که
خداوند به او دانشی داد و او آن را از بندگان خدا دریغ ورزید و گرفتار طمع شد و دانش خود را به بهایی ناچیز فروخت، چنین
کسی در روز رستاخیز با لگامی آتشین افسار می شود.

6. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : من طلب العلم لله لم یصب منه بابا إلا ازداد به فی نفسه ذلا، وفی
الناس تواضعا، ولله خوفا، وفی الدین اجتهادا، وذلک الذی ینتفع بالعلم فلیتعلمه …
.

«روضه الواعظین، ج 1، ص 11»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر
که برای خدا علم بیاموزد، به هیچ بابی از آن نرسد مگر این که بیش از پیش خود را
حقیر تر بیند، با مردم افتاده تر شود، ترسش از خدا بیشتر گردد و در دین کوشاتر
شود، چنین کسی از علم بهره مند می شود پس باید آن را بیاموزد؛ اما کسی که دانش را
برای دنیا و منزلت یافتن نزد مردم و موقعیت یافتن نزد سلطان و حاکم فرا گیرد، به
هیچ بابی از آن نرسد مگر این که خود بزرگ بین تر شود و بر مردم فخر فروشد و از خدا
بیشتر غافل شود و از دین بیشتر فاصله گیرد، چنین کسی از دانش سود نمی برد، بنابراین باید (از
تحصیل دانش) خود داری ورزد و علیه خود حجت و پشیمانی و رسوایی در روز قیامت فراهم
نیاورد.

7. قالالإمامعلی
– علیه السلام – : منتعلمالعلمللعملبهلمیوحشهکساده.

«غرر الحکم، ح 8244»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر کس علم را برای
به کار بستن آن بیاموزد، بی رونقی بازار علم او را به هراس نیفکند.

8. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : من تعلم العلم ریاء وسمعه یرید به الدنیا نزع الله برکته، و ضیق
علیه معیشته، و وکله الله إلی نفسه، ومن وکله الله إلی نفسه فقد هلک.

«مکارم الأخلاق، ج 2، ص 364»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر کس دانش
را برای خود نمایی و شهرت طلبی بیاموزد و هدفش از آن دنیا باشد، خداوند برکتش را
از او بگیرد و زندگیش را بر او تنگ سازد و او را به خودش واگذارد و هر کس که
خداوند او را به خودش واگذارد، همانا هلاک شود.

9. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : أوحی الله إلی بعض أنبیائه: قل للذین یتفقهون لغیر الدین، ویتعلمون
لغیر العمل و یطلبون الدنیا لغیر الآخره، یلبسون للناس مسوک الکباش … .

«عده الداعی، ص 70»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: خداوند به بعضی
از پیامبران خود وحی فرمود: بگو به کسانی که برای غیر دین علم دین می آموزند و
برای غیر عمل علم می اندوزند و دنیا را برای غیر آخرت می جویند، در نظر مردم به
لباس میش در می آیند اما دلهایشان چون دلهای گرگهاست، زبانشان از عسل شیرین تر است
و کردارشان از صبر (زرد) تلختر، به اینان بگو: آیا مرا می فریبند؟ بر اینان چنان
فتنه ای بسازم که (حتی) شخص حکیم را سرگشته کند.

10. قال الإمام علی – علیه
السلام – : خذوا من العلم ما بدا لکم و إیاکم أن تطلبوه لخصال أربع: لتباهوا به
العلماء، أو تماروا به السفهاء، أو تراؤوا به فی المجالس، أوتصرفوا وجوه الناس إلیکم
للترؤس.

«الإرشاد، ج 1، ص 230»

امام علی – علیه السلام – فرمود: از علم هر آن چه که
برایتان پیش می آید فرا گیرید و زنهار که آن را برای چهار کار بیاموزید: برای فخر
فروشی بر علما، یا ستیزه کردن با نادانان، یا خودنمایی در مجالس، یا جلب کردن توجه
مردم به خود برای ریاست کردن بر آنها.

11. قال الإمام علی – علیه
السلام – : طلبه هذا العلم علی ثلاثه أصناف، ألا فاعرفوهم بصفاتهم وأعیانهم: صنف
منهم یتعلمون للمراء والجدل (الجهل)، و صنف منهم یتعلمون … .

«أمالی شیخ صدوق، ص 502، ح 9»

امام علی – علیه السلام – فرمود: جویندگان
دانش سه گروهند، آنان را به صفات و شخصیتشان بشناسید: گروهی از آن ها دانش را به
منظور بحث و جدل می آموزند، گروهی برای بزرگی کردن و فریفتن فرا می گیرند و گروهی
برای فهمیدن و به کار بستن می آموزند. اما آن (صاحب جهل) که برای بحث و جدل می
آموزد و در انجمنهای بحث و مذاکره علمی، مردم آزاری و ستیزه گری می کند، به فروتنی
تظاهر می کند ولی از پرهیزگاری تهی است از این رو، خداوند کمر او را بشکند و بینی
اش را به خاک مالد. و آن که برای بزرگی کردن و فریفتن می آموزد، بر همتایان خود
گردن فرازی می کند، اما در برابر توانگران که (از نظر علمی) کمتر از آنهایند
فروتنی می نماید، شیرینی آن ها را می خورد و دین خود را در هم می شکند پس خداوند دیده چنین کسی را کور گرداند و اثرش را از میان آثار علما
بر اندازد و آن که برای فهمیدن و به کار بستن فرا می گیرد، او را بینی که دل گرفته و غمزده است در تاریکی شب
برخاسته و در کلاه درویشی خود خمیده است کار می کند و ترسان است. از همه کس، جز برادران مورد اعتماد خویش، بیمناک و
هراسان است. خداوند ارکان چنین کسی را استوار گرداند و روز قیامت امانش دهد.

12. قال الإمام علی – علیه
السلام – : العلماء باقون ما بقی الدهر، أعیانهم مفقوده، و أمثالهم فی القلوب
موجوده.

«الخصال، ص 186»

امام علی – علیه السلام – فرمود: تا دنیا باقی است علما
زنده اند، پیکرهایشان از میان می رود، اما یادهایشان در دلها می ماند.

13.
قال الإمام الباقر – علیه السلام – فی قوله تعالی «فلینظر الإنسان إلی طعامه»:
علمه الذی یأخذه ممن یأخذه.

«المحاسن، ج 1، ص 347»

امام باقر – علیه السلام – درباره آیه «انسان
باید به خوراک خود بنگرد»­، فرمود: یعنی علم و دانشی را که می آموزد، مراقب باشد از چه کسی فرا می گیرد.

14.
قال الإمام الحسن – علیه السلام – : عجب لمن یتفکر فی مأکوله کیف لا یتفکر فی معقوله فیجنب بطنه ما یؤذیه، و
یودع صدره ما یردیه!

«بحار الأنوار، ج 1، ص 218»

امام حسن – علیه السلام – فرمود: در شگفتم از کسی که
درباره خوراک جسمی خود می اندیشد اما درباره خوراک فکری خود نمی اندیشد؟ شکمش را
از آن چه زیانبار است پرهیز می دهد، اما در سینه خود چیزهایی می سپارد که مایه
نابودیش می شود.

15. قال الإمام علی – علیه
السلام – : تعلم علم من یعلم و علم علمک من یجهل.

«غرر الحکم، ح 4579»

امام علی – علیه السلام – فرمود: علم را از هر که می
داند بیاموز و علم خود را به کسی که نمی داند بیاموزان.

16. قال الإمام علی – علیه
السلام – : خذ الحکمه ممن أتاک بها، وانظر إلی ما قال، ولا تنظر إلی من قال.

«غرر الحکم، ح 5048»

امام علی – علیه السلام – فرمود: حکمت را از هر که برایت آورد فراگیر و
بنگر که چه چیزی گفت و منگر که چه کسی گفت.

17.
قال الإمام زین العابدین – علیه السلام – : أما حق رعیتک بالعلم: فأن تعلم أن الله
عزوجل إنما جعلک قیما لهم فیما آتاک من العلم و فتح لک من خزائنه فإذا أحسنت فی
تعلیم الناس و لم تخرق بهم و لم تضجر علیهم … .

«عوالی اللآلی، ج 4، ص 74»

امام سجاد – علیه السلام – فرمود: حق شاگرد تو این
است که بدانی خداوند، به واسطه علم و دانشی که به تو داده و از خزانه های (دانش) خود
برای تو گشوده، تو را سرپرست شاگردانت ساخته است. بنابر این، اگر مردم را خوب
آموزش دهی و با آنان درشتی و بدرفتاری نکنی و از تعلیمشان به ستوه نیایی، خداوند
از فضل خود به دانش تو بیفزاید؛ اما اگر دانش خود را از مردم مضایقه کنی یا وقتی
برای آموختن دانش نزد تو آمدند با ایشان درشتی و بدرفتاری کنی، بر خدای عز وجل
سزاوار است که علم و شکوه آن را از تو بگیرد و جایگاه تو را از دل مردم بیندازد.

18. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : لینوا لمن تعلمون، و لمن تتعلمون منه.

«منیه المرید، ص 193»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: با کسی که
به او علم می آموزید و با کسی که از او علم فرا می گیرید، نرم و ملایم باشید.

19. قال الإمام الصادق – علیه
السلام – فی قوله تعالی «و لَا تُصَعِّرْ خَدَّکَ للنَّاس»: لیکن الناس عندک فی
العلم سواء.

«منیه المرید، ص 183»

امام صادق – علیه السلام – درباره آیه «به تکبر از
مردم روی مگردان»، فرمود: باید مردمی که برای آموختن علم نزد تو می آیند، در نظرت
یکسان باشند.

20. قال الإمام الباقر – علیه
السلام – : إذا جلست إلی عالم فکن علی أن تسمع أحرص منک علی أن تقول، وتعلم حسن
الاستماع کما تتعلم حسن القول و لا تقطع علی أحد حدیثه.

«الاختصاص، ص 245»

امام باقر – علیه السلام – فرمود: هر گاه در محضر عالمی
نشستی برای شنیدن حریص تر باش تا برای سخن گفتن و همچنان که خوب سخن گفتن را فرا
می­گیری، خوب گوش دادن را نیز بیاموز و سخن هیچ کس را قطع مکن.

21. قال الإمام علی – علیه
السلام – : علی المتعلم أن یدأب نفسه فی طلب العلم، و لا یمل من تعلمه، و لا یستکثر
ما علم.

«غرر الحکم، ح 96»

امام علی – علیه السلام – فرمود: بر دانش آموز است که
خود را در طلب علم کوشا سازد و از آموختن دانش خسته نشود و دانسته های خود را زیاد
نشمارد.

22.
قال الإمام علی – علیه السلام – : کل شئ یعز حین ینزر إلا العلم، فإنه یعز حین
یغزر.

«غرر الحکم، ح 41»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر چیزی وقتی کم شود
ارزش پیدا می کند مگر دانش که وقتی زیاد شود ارزشمند می گردد.

23. قال الإمام علی – علیه
السلام – : لا یحرز العلم إلا من یطیل درسه.

«غرر الحکم، ح 275»

امام علی – علیه السلام – فرمود: علم را به دست نیاورد مگر
کسی که مدت ها بیاموزد.

24. قال الإمام علی – علیه
السلام – : من أکثر الفکر فیما تعلم أتقن علمه، و فهم ما لم یکن یفهم.

«غرر الحکم، ح 8917»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر که در آموخته
هایش زیاد بیندیشد علم خود را استوار گرداند و آن چه را که نمی فهمیده، بفهمد.

25. قال الإمام علی – علیه
السلام – : لا فقه لمن لا یدیم الدرس.

«غرر الحکم، ح 10552»

امام علی – علیه السلام – فرمود: کسی که در خواندن و
آموختن پیگیر نباشد، از قدرت فهم و دانش برخوردار نشود.

26. قال الإمام علی – علیه
السلام – : اطلب العلم تزدد علما.

«غرر الحکم، ح 2276»

امام علی – علیه السلام – فرمود: در طلب علم باش تا بر
علمت افزوده شود.

27. قال
رسول الله – صلی الله علیه و آله – : لا یتم عقل المرء حتی یتم فیه عشر خلال …
لا یسأم من طلب العلم طول عمره.

«تنبیه الخواطر، ج 2، ص 112»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: خرد آدمی کامل نگردد،
مگر آن گاه که ده خصلت در او فراهم آید … تا زنده است از طلب علم خسته نشود.

28. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : العالم إذا أراد بعلمه وجه الله تعالی هابه کل شئ و إذا أراد
أن یکنز به الکنوز هاب من کل شئ.

«کنز العمال، ح 29342»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هرگاه هدف
عالم از علمش رضای خدای تعالی باشد، هر چیزی از او بترسد و هرگاه هدفش از آن مال
اندوزی باشد، او از همه چیز بترسد.

29. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : من تعلم العلم لغیر الله تعالی فلیتبوأ مقعده من نار.

«کنز العمال، ح 29035»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر که دانش را برای غیر خدا
بیاموزد، جایگاهش آتش (دوزخ) باشد.

30. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : من طلب العلم لغیر العمل فهو کالمستهزئ بربه عزوجل.

«کنز العمال، ح 29066»

پیامر خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر کس دانش را برای غیر عمل
فرا گیرد، همانند کسی است که به تمسخر گرفته باشد پروردگارش – عزوجل – را.

31.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : لا حسد و لا ملق إلا فی طلب العلم.

«کنز العمال، ح 28938»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: نیست حسد
ورزی و چاپلوسی (امری پسندیده)، مگر در راه آموختن دانش.

32. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : من سمع الناس بعلمه سمع الله به سامع خلقه وحقره وصغره.

«کنز العمال، ح 29022»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر کس با
علم خود مردم را رسوا کند، خداوند که گوش شنوای مردم است، او را رسوا سازد و خرد و
حقیرش گرداند.

33. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : العلماء ثلاثه: رجل عاش به الناس و عاش بعلمه و رجل عاش به
الناس وأهلک نفسه و رجل عاش بعلمه و لم یعش به أحد غیره.

«کنز العمال، ح 28941»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: علما سه
گونه اند: عالمی که مردم به او زنده اند و او به علم خود و عالمی که مردم به او
زنده اند و او خود را به هلاکت انداخته است و عالمی که به علم خود زنده است اما
هیچ کس جز خودش از علم او بهره ای نمی برد.

34. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : ثلاثه لا یستخف بحقهم إلا منافق بین النفاق: ذو الشیبه فی
الإسلام، و الإمام المقسط، و معلم الخیر.

«کنز العمال، ح 43811»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود:
سه کس اند که جز منافقی که نفاقش آشکار است در حق آنان بی حرمتی نکند: ریش سفید در
اسلام، پیشوای دادگر و آموزگار خوبی.

35. قال الإمام علی – علیه
السلام – : لیس من أخلاق المؤمن التملق و لا الحسد إلا فی طلب العلم.

«کنز العمال، ح 29364»

امام علی – علیه السلام – فرمود: چاپلوسی و حسادت از اخلاق مؤمن نیست، مگر
در تحصیل دانش.

36. قال الإمام زین العابدین
– علیه السلام – : حق سائسک بالعلم: التعظیم له، والتوقیر لمجلسه، وحسن الاستماع
إلیه، و الإقبال علیه، … .

«خصال، ج 1،
ص 567»

امام سجاد – علیه السلام – فرمود: حقّ استاد تو در علم این است که به او
احترام گذاری، محضرش را موقر داری، با دقت به سخنانش گوش سپاری، رویت به او باشد و
به او توجه نمایی، صدایت را بر او بلند نکنی، هرگاه کسی از او سؤالی کند تو جواب
ندهی، بلکه بگذاری خودش جواب دهد. در محضر او با کسی سخن نگویی، در حضور او از کسی
غیبت نکنی، اگر پیش تو از او بدگویی شود، از وی دفاع کنی، عیبهایش را بپوشانی، خوبیها
و صفات نیکش را آشکار سازی، با دشمن او همنیشینی نکنی و با دوستش دشمنی نورزی؛
هرگاه این کارها را کردی فرشتگان خدا درباره ات گواهی دهند که تو برای رضای خدای
متعال، نه برای مردم، نزد آن استاد رفته ای و دانش او را فرا گرفته ای.

37. قال الإمام علی – علیه
السلام – : إن من حق العالم أن لا تکثر علیه السؤال … ولا تکثر من قول: ”
قال فلان وقال فلان ” خلافا لقوله، ولا تضجر بطول صحبته، فإنما مثل العالم
مثل النخله ینتظر بها متی یسقط علیک منها شئ.

«المحاسن،
ج 1، ص 364»

امام علی – علیه السّلام – فرمود: از جمله حقوق شخص دانشمند، این است که از
او زیاد پرسش نکنی و در مخالفت با او مرتب نگویی: «فلانی چنین گفته، فلانی چنان
گفته» و از به درازا کشیدن مصاحبت با او خسته نشوی، زیرا حکایت دانشمند حکایت درخت
خرمایی است که باید انتظار بکشی تا یک وقتی چیزی از آن برای تو بیفتد.

38. قال الإمام علی – علیه السلام – : من وقر عالما فقد وقر ربه.

«غرر
الحکم، ح 8704»

امام علی – علیه السّلام – فرمود: هر که دانشمندی را احترام نهد خدا را
احترام کرده است.

39. رسول الله – صلی الله علیه
و آله – : من استقبل العلماء فقد استقبلنی، ومن زار العلماء فقد زارنی، ومن جالس
العلماء فقد جالسنی، ومن جالسنی فکأنما جالس ربی.

«کنز
العمال، ح 28883»

رسول خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: هر که به استقبال دانشمندان رود،
مرا استقبال کرده است و هر که به دیدار دانشمندان رود، مرا دیدار کرده است و هر که
با دانشمندان نشیند، با من نشسته است و هر که با من نشیند، چنان است که با
پروردگار من همنشینی کرده باشد.