نویسنده: مهدی آقا بابایی
ماه رجب یکی از بزرگ‌ترین ماه¬های بزرگ الهی است، که در آن جنگ حرام و فضایل بسیاری در آن بیان شده است. حتی مردم زمان جاهلیت احترام آن را نگه می‌داشتند و در آن جنگ و خون‌ریزی نمی‌نمودند و منتظر این ماه بودند که در آن دست بر دعا بردارند، ماهی که در آن بندگان خدا روزه می‌گیرند و به عبادت خدا و به اعتکاف می‌پردازند، ماه ولایت و ماه زیارتی مولایمان اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و ماه مخصوص زیارتی ولی نعمتمان ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه السلام می‌باشد؛ و ماهی که در آن سفارش شده است که افضل‌ترین عمره، عمره‌ی رجبیه می‌باشد.
مقدمه
ماه رجب بسیار پرخاطره و به یادماندنی است. ایام ولادت امامان معصوم علیهم السلام و بعثت پیامبر از یک سو و مرگ چند تن از دشمنان معروف اهل بیت علیهم السلام از سوی دیگر خبرهای خوشی است که این ماه را قرین سرور خود ساخته است.شهادت معصومان علیهم السلام و چند نفر از یاران با وفای ایشان نیز روزهای حزن آل محمد صلی الله علیه و آله در این ماه است.ولادت مولی الکونین امیرالمؤمنین، امام باقر، امام جواد، امام علی النقی و حضرت علی اصغر علیهم السلام برکات متواصلی است که در این ماه نازل شده است.بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله، خروج از شعب ابیطالب علیه-السلام و اعطای فدک به حضرت زهرا سلام الله علیها خبرهایی هستند که از بُعد اعتقادی اهمیت ویژه‌ای دارند. مرگ معاویه و مأمون و معتمد عباسی نیز ایام شادی برای دوستان اهل بیتند.شهادت حضرت امام صادق، امام کاظم و امام هادی علیهم السلام روزهای اشک و حزن در این ماهاند.وفات حضرت زینب، حضرت ابوطالب و به قولی حضرت خدیجه علیهم السلام و حضرت ابراهیم فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله و ناشی پادشاه حبشه خبرهای حزن آور این ماه به شمار می‌آیند.همچنین حمله به امام مجتبی علیه‌السلام در مدائن و خروج امام حسین علیه‌السلام از مدینه به سوی مکه دو خبر مهم این ماه است. اولین اقامه‌ی نماز در اسلام، هجرت مسلمانان به حبشه و بازگشت آنان، تغییر قبله، فتح خیبر به دست امیرالمؤمنین علیه‌السلام، غزوه‌ی نخله ورود حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام به کوفه، اولین خطبه مولا علی علیه‌السلام در مسجد کوفه، اول خلافت شوم یزید، فرار ابوبکر و عمر در جنگ خیبر صفحات دیگری از تاریخ اسلام هستند که در ماه رجب رخ داده است. (1)
فضیلت ماه رجب
ماه رجب، آغاز پرفضیلتترین سه ماه سال است (رجب، شعبان و رمضان) که هر سه ماه از مقام والایى در میان دیگر ماههاى سالبرخوردارند.بدان که رجب ماه بزرگ خدا است و از ماه‌های حرام است که در جاهلیت محترم بوده و در اسلام نیز تعظیم و احترام او وارد شده و آن را اصب می‌گویند زیرا که رحمت خدا در این ماه بر امت حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) بسیار ریخته می‌شود و ماه استغفار امت آن حضرت است و از برای روزه گرفتن در این ماه خصوص روز اول و وسط و آخر آن فضیلت بسیار وارد شده است و اعمال مشترکۀ این ماه که متعلق به همۀ ماه است و خصوصیتی به روز معین ندارد.رجب ماه ولایت، و شعبان شهر رسول اللّه، و رمضان شهر اللّه است؛ و اهل ولایت در آغاز شهر ولایت آماده براى ادراک اسرار شهر اللّه به خصوص لیله مبارکه قدر مىشوند؛ و آن که گفتهایم رجب شهر ولایت است در صدور توقیع مبارک از حضرت ولى اللّه و امر آن جناب که ادع فی کلّ یوم من ایّام رجب توجّه داشته باش. (2)
رجب چیست؟
سیف بن المبارک از پدرش، و او از حضرت موسى بن جعفر علیه‌السلام روایت کرده است: رجب، نام رودى است در بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرینتر است، کسى که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند متعال از (زلال جارى) آن رود به او مىنوشاند. (3)
فضیلت ماه رجب
ماه رجب از روزگار حضرت نوح علیه‌السلام بهترین ماهها بوده است، زیرا در آن ماه معجزه بزرگ آن حضرت صورت گرفت که همراه مؤمنان سوار بر کشتى شد و نجات پیدا کردند و دشمنان ایشان با طوفان هلاک شدند. (4)از حضرت موسى بن جعفر علیه‌السلام روایت شده است که حضرت فرمودند: ماه رجب، ماه بزرگى است که در آن (پاداش) حسنات چند برابر است و گناهان (آدمى) در آن آمرزیده مىشود.
کسى که یک روز در ماه رجب روزه بگیرد، آتش جهنّم به اندازه یک صد سال از او فاصله مىگیرد، و کسى که سه روز (در این ماه) روزه بگیرد، بهشت براى او واجب مىشود. (5)حضرت رضا علیه‌السلام روایت می‌کند که حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله فرمود:رجب ماه خدا است و در آن رحمت پروردگار بر بندگان ریزش می‌کند. (6)
ندای ملک داعی و جواب آن
کسانی که اهل سیر و سلوکند و کسانی که جویای معارف حقیقی ناب از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام هستند یکی از مراقبت‌هایی را که باید در این ماه داشته باشند به یاد داشتن این حدیث «ملک داعی» باشد.پیامبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود:خداى متعال در آسمان هفتم فرشتهاى را قرار داده است که «داعى» گفته مىشود. هنگامى که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب این ماه تا صبح مىگوید: خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمان برداران خدا. خداى متعال مىفرماید: هم‌نشین کسى هستم که با من هم‌نشینی کند، فرمانبردار کسى هستم که فرمان بردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه ماه من بنده بنده من و رحمت رحمت من است. هر کسى در این ماه من را بخواند او را اجابت مىکنم و هر کس از من بخواهد به او مىدهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت مىکنم. این ماه را رشتهاى بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من مىرسد». (7)
شرافت ماه رجب
این ماه ماه بسیار شریفی است به این جهت که:
1) از ماه‌های حرام می‌باشد.
2) از اوقات دعا می‌باشد و حتی در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بودند تا در آن دعا کنند.
3) این ماه، ماه امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌باشد، همان طوری که در بعضی روایات آمده است، چنانچه شعبان ماه رسول خدا صلی الله علیه و آله و ماه رمضان ماه خداوند متعال است.
4) شب اول آن یکی از چهار شبی است که تأکید به زنده نگه داشتن آن به عبادت شده است.
5) درباره‌ی روز نیمه‌ی آن آمده است که محبوب‌ترین روزها نزد خداوند متعال بوده و زمان انجام عمل استفتاح (اعمال ام داوود) است.
6) روز 27 ماه مبعث پیامبر اکرم می‌باشد. روزی که زمان ظهور رحمت خداوند است. چیزی که از اول خلقت تاکنون مانند آن دیده نشده است. (8 )
چرا به ماه رجب ماه اصم و ماه اصب می‌گویند؟
به سند قوى از ابو سعید خدرى که یکی از اصحاب بزرگ حضرت ختمی مرتب خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله و از برگزیدگان و مستقیمان اصحاب حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است منقول است که حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمودند که: به درستى و راستى که ماه رجب، ماه حق سبحانه و تعالى است؛ و در روایات دیگر ماه حضرت امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه است؛ و ماه اصم است و آن ماهى است بزرگوار و چرا اصمّش مىگویند و اصمّ به معنى کران گوش است، زیرا که هیچ ماهى در فضل و حرمت نزد حق سبحانه و تعالى به او نمىرسد، پس گویا که گوش‌ها را طاقت شنیدن فضل او (فضائلی ماه رجب) نیست و مشهور آن است که در جاهلیت حرمت این ماه را مىداشتند و جنگ نمىکردند پس گویا گوش‌ها کران است (یعنی مانند کران نمی‌توانند تمامی فضائل این ماه را درک کنند و بفهمند) از شنیدن صداى جنگ و آلات حرب و هر دو حق است، و اصبّش نیز مىگویند: چون رحمت الهى مانند باران یا ناودان بر بندگان خدا در آن مىریزد، و اهل جاهلیت که کفار قریش بودند تعظیم این ماه مىکردند و از جمله اشهر حُرُم بود و چون اسلام آمد در تعظیم و تفضیل او زیادتى کردند بر سابق به درستى که ماه رجب و ماه شعبان هر دو ماه منند و ماه رمضان ماه امت من و چون على علیه‌السلام نفس نبى است ماه على، ماه نبى است. (9)
این الرجبیون
ابو رمحۀ خضرمی می‌گوید از امام محمد باقر (علیه‌السلام) شنیدم که می‌فرمود: «چون روز قیامت می‌شود از عرش الهی ندا می‌رسد : این الرجبیون» (یعنی کجایند آن¬هایی که در ماه رجب روزه می‌گرفتند و عبادت می¬کردند؟)پس عده‌ای از اهل محشر قیام می‌کنند، در حالی که صورت‌های آنان نورانی است و بر سر آنان تاج هائی زیبا از درّ و یاقوت قرار دارد و با هر کدام آنان هزار ملک در طرف راست و هزار ملک در طرف چپ همراه هستند و به او بشارت می‌دهند و می‌گویند: گوارا باد کرامت الهی برای تو! سپس از ناحیۀ پروردگار به آنان ندا می‌رسد: ای بندگان من! به عزت و جلالم سوگند، من شما را گرامی خواهم داشت و عطای فراوان به شما خواهم نمود و غرفه‌های بهشتی که در زیر آن‌ها نهرهای جاری است را به شما خواهم داد و شما در آن نعمت‌ها جاوید خواهید بود و این‌ها چه نیکو پاداشی است برای عمل کنندگان. همانا شما برای من در ماه رجب – که حرمت آن بزرگ بود- با میل خود روزه گرفتید. پس ای ملائکه من! بندگانم را وارد بهشت نمائید». سپس امام باقر (علیه‌السلام) فرمود: این پاداش‌ها برای کسی است که مقداری از ماه رجب را – و لو یک روز- از اول یا وسط و یا آخر روزه گرفته باشد. (10) و مانند این روایت شریفه هم از امام صادق علیه‌السلام به ما رسیده است. (11)اعمالی که در این ماه وارد شده است که عبارتند از: 1.غسل؛ 2.روزه؛ 3.زیارت امام حسین علیه‌السلام؛ 4.زیارت امام رضا علیه‌السلام؛ 5.انجام عمره؛ 6.اعمال ام داوود (از اعمال ماه رجب که براى برآمدن حاجات و دفع ظلم و ظالمان مؤثر است و کیفیت آن در کتب ادعیه آمده است). ؛7. نماز؛ 8. اعتکاف از روز سیزدهم تا پانزدهم این ماه مبارک و دیگر اعمالی که مشتاقان و خوانندگان به کتب ادعیه مانند زادالمعاد علامه مجلسی (ره)، مفاتیح‌الجنان و وقایع الایام شیخ عباس قمی (ره) و … رجوع نمایند.در اینجا ما به چند از این اعمال مانند ثواب روزه در این ماه، فضیلت زیارت امام حسین و امام رضا علیهما السلام و عمره‌ی رجبیه می‌پردازیم. قبل از وارد شدن به فضائل فوق به شب اول ماه رجب یکی از شب‌های مهم در سال است و سپس اولین شب جمعه‌ی ماه رجب که معروف است به لیله الرغائب می‌پردازیم.
شب اول ماه رجب:
شب اول از جمله چهار شبى است که اخبار از حضرت امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه وارد شده است که فرمودند که مرا خوش مىآید که در سالى چهار شب را از جهت حق سبحانه و تعالى عبادت کنند و آن شب اول رجب، و شب نیمه شعبان، و شب عید فطر، و شب عید اضحى است. (12) و همچنین زیارت حضرت اباعبدالله امام حسین علیه‌السلام در ابن شب وارد شده است. (13)احیاء کند (شب زنده داری) این شب را به دعا و تلاوت قرآن و نماز (14) البته غسل و نماز و دعاهایی در این شب وارد شده است که دوستداران به کتاب شریف مفاتیح‌الجنان و کتب ادعیه دیگر رجوع نمایند.
لیله الرغائب
و بدان که شب جمعه اول ماه رجب را لیله الرغائب مىگویند.و این نکته چه زیباست: در هر یک از سه ماه شریف شبى است بسیار شریف: در ماه رجب «لیله الرغائب» است که شب جمعهاوّل ماه باشد و در شعبان «لیله البرات» و «لیله الرحمه والمبارکه» است که شب نیمه آن باشد و در ماه رمضان شب قدر است که از تمامى شب‌ها افضل و بالاتر است.
و از براى شب جمعه (لیله الرغائب) عملى نقل کردهاند:
حضرت رسول صلى الله علیه و آله فرموده‌اند: از جمله فضیلت او آنکه گناهان بسیار به سبب او آمرزیده شود و آنکه هر که این نماز را بگزارد چون شب اول قبر او شود حق تعالى بفرستد ثواب این نماز را به سوى او به نیکوتر صورتى با روى گشاده و درخشان و زبان فصیح پس با وى گوید اى حبیب من بشارت باد تو را که نجات یافتى از هر شدت و سختى گوید تو کیستى به خدا سوگند که من رویى بهتر از روى تو ندیدم و کلامى شیرینتر از کلام تو نشنیدهام و بویى بهتر از بوى تو نبوییدم گوید من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال بجا آوردى آمدم امشب به نزد تو تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایى تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من سایه بر سر تو خواهم افکند در عرصه قیامت پس خوشحال باش که خیر از تو معدوم نخواهد شد هرگز و کیفیت آن چنان است که (روز پنجشنبه اول آن ماه را روزه مىدارى چون شب جمعه داخل شود ما بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز مىگزارى هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت از آن یک مرتبه حمد و سه مرتبه إِنَّا أَنْزَلْناهُ و دوازده مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مىخوانى و چون فارغ شدى از نماز هفتاد مرتبه مىگویى: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَى آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ]، پس به سجده مىروى و هفتاد مرتبه مىگویى: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَهِ وَ الرُّوحِ، پس سر از سجده بر مىدارى و هفتاد مرتبه مىگویى: رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ، پس باز به سجده مىروى و هفتاد مرتبه مىگویى: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَهِ وَ الرُّوحِ، پس حاجت خود را مىطلبى که إن شاء الله برآورده خواهد شد) (15)
زیارت امام حسین علیه‌السلام
در روز اول ماه رجب
در روز اول ماه و پانزدهم این ماه شریف به آن تاکید شده است. روایاتی هم در این زمینه داریم که به عنوان تبرک و تیمّن به چند روایت می‌پردازیم:حضرت جعفر بن محمّد علیهما السّلام فرمودند:کسى که روز اوّل ماه رجب آن جناب را زیارت کند خداوند منّان البته او را مىآمرزد. (16)
زیارت حضرت در نیمه‌ی ماه رجب:
احمد بن محمّد بن ابى نصر بزنطى، وى مىگوید: از حضرت ابا الحسن الرّضا علیه‌السلام پرسیدم:در چه ماهى حضرت امام حسین علیه‌السلام را زیارت کنیم؟حضرت فرمودند: در نیمه ماه رجب و نیمه ماه شعبان. (کامل الزیارات/ ص 602)
زیارت امام رضا علیه‌السلام
زیارت آن حضرت در روز اوّل ماه رجب الفرد نیز به غایت مؤکَّد (تاکید شده) و محثوث علیه (به آن ترغیب شده) است.(17)و همچنین در این ماه غیر از روز اول را هم مانند دهه‌ی آخر ماه رجب را اختصاص به زیارت امام رضا علیه‌السلام می‌دانند.شیخ عباس قمی (ره) در مفاتیح ضمن اعمال ماه رجب می‌نویسد: بدان نیز که در ماه رجب زیارت حضرت امام رضا علیه‌السلام مندوب است و اختصاصى دارد. (18)مرحوم شهید اول قدس سره پس از نظر به مستحب بودن زیارت امامان علیهمالسلام در اوقات مشهور، می‌فرماید: «زیارت امام رضا علیه‌السلام در ماه رجب، مستحب و از برترین اعمال است» (19)زیارت امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام در این روز را از برترین اعمال مستحب و مؤکدترین سنتها معرفی کرده، درباره‌ی زیارت حضرت در روز اول ماه رجب می‌گوید که این زیارت، بسیار مورد تأکید و به آن دعوت شده است. (20)زیارت آن حضرت در اوقات شریفه و ازمنه مختصه به آن حضرت افضل است. خصوصاً در ماه مبارک رجب که در حدیث گذشت. (21)
عمره‌ی رجبیه
از جمله اعمالی که در این ماه مستحب است انجام دادن عمره است.امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند:افضل و برترین عمرهها، عمرهاى است که در ماه رجب انجام شود. (22)از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله روایت شده است که فرمود: حجّ ثوابش بهشت است، و عمره کفّاره هر گناهى است، و بهترین عمره، عمره ماه رجب است. (23)و روایت شده که تالىِ حج است در فضیلت؛ و منقول است که: جناب حضرت على بن الحسین علیه‌السلام مُعتمِر شده بود (عمره به جا می‌آورد) در ماه رجب و شبانه روز نماز در نزد کعبه مىگذاشت و پیوسته در سجده بود در شب و روز و این ذکر از آن حضرت شنیده مىشد که در سجده مىگفت: «عَظُمَ الذَنبُ مِن عَبدِک فَلیَحْسُنِ العفوُ مِن عِندِک».(24)
روزه در ماه رجب:
پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده‌اند: همانا ماه‌های رجب و شعبان دو ماه من است و رمضان ماه امت من است. همانا هر کس از روى ایمان و به قصد اطاعت خدا روزه بگیرد، مستوجب رضوان اکبر خداوند مىشود و این روزهاش، آتش خشم خدا را بر او خاموش مىکند و درى از درهاى دوزخ را بر او مىبندد. و اگر به اندازه گنجایش زمین بر او طلا داده شود، برتر از پاداش روزه او نیست و هیچ چیز جز حسنات نمىتواند پاداش او را کامل کند، به شرط آنکه روزهاش را براى خداوند خالص گرداند و آن شخص چون آن روز را به شام رساند، براى او ده دعاى مستجاب و برآورده خواهد بود که اگر براى دنیاى خویش خواسته باشد، خدایش ارزانى مىدارد و گر نه بهتر از هر دعایى که یکى از اولیاء و دوستان و برگزیدگان خداوند کرده باشد، براى آخرتش اندوخته مىفرماید. (25)
فضیلت روزه در اول ماه رجب:
امام رضا علیه‌السلام فرموده است: هر کس براى رغبت به ثواب و پاداش خداى عزوجل، روز اول ماه رجب را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب مىشود و هر کس یک روز از وسط آن ماه روزه بگیرد، شفاعت او براى افرادى به شمار قبیلههاى ربیعه و مضر پذیرفته مىشود و هر کس روزى از روزهاى آخر آن ماه را روزه بدارد، خداى متعال او را از پادشاهان بهشت قرار مىدهد و شفاعتش را در مورد پدر و مادر قبول می‌فرماید. (26)کثیر النواء از امام صادق علیه‌السلام روایت کرده است: حضرت نوح علیه‌السلام در روز اول ماه رجب بر کشتى سوار شد و به همراهان خود فرمان داد که آن روز را روزه بگیرند؛ و فرمود: هر کس این روز را روزه بدارد، آتش جهنّم به فاصله یک سال از او دور مىشود؛ و هر کس که هفت روز را روزه بگیرد، درهاى هفت‌گانه جهنّم به روى او بسته مىشود؛ و کسى که هشت روز را روزه بدارد، درهاى هشت‌گانه بهشت به روى او باز مىگردد؛ و هر کسى که پانزده روز، روزه بگیرد، حاجتى که دارد برآورده مىشود؛ و کسى که بیشتر (از این) روزه بدارد، خداوند پاداش او را افزونتر خواهد کرد؛ و عمو و عمه و خاله و دایى و آشنایان و همسایگانش مىپذیرد، هر چند میان ایشان کسى مستوجب آتش باشد. (27)
ثواب روزه و عبادت در این ماه:
حضرت امیرالمؤمنین على علیه‌السلام فرموده است: هر کس یک روز از روزهاى نخست یا میانه یا آخر رجب را روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته و آیندهاش را مىآمرزد و هر کس سه روز در دهه اول و سه روز در دهه دوم و سه روز در دهه سوم رجب روزه بدارد، گناهان گذشته و آیندهاش آمرزیده مىشود و هر کس یک شب از شب‌های رجب را به عبادت زنده بدارد، خدایش از آتش آزاد مىفرماید و شفاعت او را در مورد هفتاد هزار خطا کار مىپذیرد و هر کس در ماه رجب براى خشنودى خداوند صدقهای بپردازد، خداوندش روز قیامت در بهشت با پاداشهایى او را گرامى مىدارد که هیچ چشم چنان ندیده و هیچ گوش چنان نشنیده و بر هیچ دلى خطور نکرده است. (28)
فضیلت یک روز روزه گرفتن در ماه رجب
از حضرت موسى بن جعفر (علیهما السلام) منقول است که: هر که یک روز از ماه رجب را روزه بدارد آتش جهنم یک ساله راه از او دور شود و هر که سه روز از آن را روزه دارد بهشت او را واجب گردد. (29)
فضیلت و ثواب یک روزه تا سی روزه گرفتن در ماه رجب
ابو سعید خدرى از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم روایت کرده است که فرمود:آگاه باشید! که هر کس یک روز از ماه رجب را با ایمان و براى خدا روزه بگیرد، مستحقّ خشنودى بزرگ خداوند مىشود، و روزه او در آن روز سبب خاموش شدن آتش خشم الهى مىگردد و یک در از درهاى جهنّم بر روى او مىبندد، و اگر (گستره) زمین را پر از طلا کنند و به او بخشند، از پاداش روزه او برتر نیست، و اجر او در این دنیا جز با حسنات (کثیر) کامل نمىشود به شرط آنکه نیّت او پاک و براى رضاى خدا باشد، و به هنگام شب ده دعاى او مستجاب مىشود؛ اگر دعاى او براى دنیا باشد، (خداوند) به او عنایت مىکند، و گر نه، خیرات و برکات و دعاهاى (مستجاب) دوستان و برگزیدگان خود را (براى آخرت او) ذخیره مىکند.و هر کس دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد، هیچ یک از ساکنان آسمان و زمین نمىتوانند مقام و کرامت او را در نزد پروردگار بستایند، و (در نامه اعمال او) پاداش ده نفر از راست گویانی که در طول زندگانى خود هرگز دروغ نگفتهاند، نوشته مىشود، و در روز قیامت همانند آن ده نفر مىتواند شفاعت کند، و با آنان محشور مىشود تا وارد بهشت شود و از ملازمان آن‌ها باشد.و هر کس سه روز (از این ماه) را روزه بگیرد، خداوند میان او و جهنّم گودالى یا مانعى به فاصله هفتاد سال قرار مىدهد، و خداوند به هنگام افطار (خطاب به او کرده) مىفرماید: به راستی که (اداى) حقّ تو بر من واجب شده و محبت و ولایت تو بر من واجب گشته، اى فرشتگان! گواه باشید که من گناهان گذشته و آینده او را بخشیدم.و هر کس چهار روز (از ماه رجب) را روزه بدارد، از تمام بلاها (و بیماری‌ها) از قبیل دیوانگى و خوره و پیسى و فتنه دجّال در امان خواهد بود، و از عذاب قبر نیز ایمن است، و پاداش خردمندان توبه کار و روى آورنده به خدا داراست، و نامه اعمالش را در پیشاپیش (صف) گروه عبادتکنندگان در دست راست او قرار دهند. و هر کس پنج روز از ماه رجب را روزه بگیرد، بر خداست که او را در روز قیامت خشنود سازد، و او را با چهرهاى فروزان چون ماه شب چهاردهم محشور کند، و به شماره شنهاى بیابان عالج در نامه اعمال او حسنه نوشته مىشود، و بىحساب او را وارد بهشت کند، و به او گفته مىشود که هر چه آرزو دارى از خداى خویش بخواه.و هر کس شش روز از ماه رجب را روزه بگیرد، در حالى از قبر خود برون آید که فروغ سیماى نورانى او از پرتو آفتاب هم بیشتر است، و علاوه بر آن، نور دیگرى به او کرامت مىشود که اهل محشر از پرتو آن نور استفاده کنند، و در روز قیامت در زمره کسانى که از عذاب الهى در امانند محشور مىگردد تا آنجا که بدون محاسبه از صراط بگذرد، و خداوند او را از کیفر ناخشنودى پدر و مادر و قطع رحم در امان دارد.و هر کس هفت روز در ماه رجب روزه بگیرد، به امر خداوند در برابر هر روزى که روزه گرفته است، یک درب از درب‌های هفت‌گانه جهنم بر روى او بسته مىشود و (سوزاندن) بدن او بر آتش جهنّم حرام مىگردد.و هر کس هشت روز از ماه رجب را روزه بدارد، به فرمان خداوند به ازاى هر روزى که روزه گرفته است یک درب از درب‌های هشت‌گانه بهشت بر روى او گشوده مىشود و خداوند خطاب به او کرده مىفرماید: از هر دربى که خواهى به بهشت وارد شو.و هر کس نه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، در حالى از قبر خود بیرون مىآید که بر زبان او ذکر لا اله الا الله جارى است و به هیچ چیزى جز بهشت روگردانیده نمىشود، و او با چهرهاى آنچنان نورانى از قبر خود بیرون مىآید که اهل محشر از خود مىپرسند که: آیا او پیغمبر برگزیده خداست؟ و کمترین پاداشى که به او کرامت مىشود این است که بدون محاسبه وارد بهشت مىگردد.و اگر کسى ده روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند (در قیامت) دو بال سبز رنگ آراسته به مروارید و یاقوت به او عنایت فرماید که با آن دو بال به سرعت برق دمان به سوى بهشت پرواز کند، و خداوند گناهان او را به حسنات تغییر مىدهد، و نام او در شمار مقرّبان (درگاه الهى) که براى خشنودى خدا در میان مردم به عدالت رفتار کردهاند، ثبت مىگردد، و مانند آن است که یک صد سال با صبر و استقامت و درستى و براى خشنودى خداوند عبادت کرده باشد.و اگر کسى یازده روز از ماه رجب را روزه بگیرد هیچ بندهاى خدا را ملاقات نخواهد کرد که برتر از او باشد مگر کسى که به اندازه او یا بیشتر از او (در این ماه) روزه گرفته باشد.و هر کس دوازده روز در ماه رجب روزه بدارد، (در روز قیامت) دو جامه سبز رنگ از سندس و استبرق بر تن او مىپوشانند، و اگر یکى از آن دو جامه سبز رنگ را در دنیا به تماشا بگذارند فاصله مشرق تا مغرب (عالم) را روشن و (فضاى) دنیاى خاکى را خوشبوتر از مشک مىکند.و اگر کسى سیزده روز از ماه رجب را روزه بدارد، (در روز قیامت) براى پذیرائى از او خوانى از یاقوت سبز در سایه عرش (الهى) مهیّا سازند که پایههاى آن از درّ بوده (مساحت آن) هفتاد بار از دنیا بزرگ‌تر است، و بر روى آن ظرف‌هایی از درّ و یاقوت قرار مىدهند که در هر یک از آن‌ها هفتاد هزار رنگ غذا به چشم مىخورد که از نظر رنگ و بو شباهتى با هم ندارند، و او در حالى از (نعمت‌های) آن سفره بهرهمند مىشود که دیگران در ناراحتى و اندوه به سر مىبرند.و اگر کسى چهارده روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند متعال از قصرهایى که با درّ و یاقوت ساخته شده است آنقدر به او عنایت فرماید که نه چشمى دیده، نه گوشى شنیده، و نه به ذهن کسى خطور کرده باشد.و هر کس پانزده روز از ماه رجب را روزه بدارد، روز قیامت در جایگاه کسانى که از عذاب الهى در امانند، مىایستد، و هر فرشته و یا پیامبرى که بر او بگذرد به او مىگوید: خوشا به حال تو که از عذاب الهى در امانى و در جوار قرب الهى حضور دارى و دیگران (به مقام تو) غبطه مىخورند و با شادمانى در باغ‌های بهشت آرمیدهاى.و هر کس شانزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد، از اولین کسانى خواهد بود که در روز قیامت بر مرکبهائى از نور خواهد تاخت و در فراخناى بهشت به پرواز درآید تا به جایگاه رحمت بىنهایت حضرت حق برسد.و هر کس هفده روز از ماه رجب را روزه بگیرد، در روز قیامت هفتاد هزار چراغ فروزان در مسیر صراط (به هنگام عبور) قرار دهند تا در پرتو آن‌ها به سوى بهشت رهسپار گردد، و فرشتگان با درود و خوش آمد گویى او را همراهى کنند.و هر کس هجده روز از ماه رجب را روزه بدارد جایگاه او در بهشت و بر تختهائى از درّ و یاقوت، همدم حضرت ابراهیم علیه‌السلام خواهد بود و در قصر آن بزرگوار خواهد آرمید. و هر کس نوزده روز در ماه رجب روزه بدارد، خداوند قصرى از مرواریدهاى نرم در جوار قصرهاى حضرت آدم علیه‌السلام و حضرت ابراهیم علیه‌السلام براى او در بهشت بنا کند تا بر آن دو (پیامبران بزرگوار) درود خود را نثار کند و آن‌ها (نیز) به پاس قرب و منزلتى که یافته است بر او سلام کنند، و به ازاى هر روز روزهدارى، ثواب هزار سال روزه را به وى عنایت فرماید.و هر کس بیست روز از ماه رجب را روزه بگیرد، مثل آن است که بیست هزار سال خدا را عبادت کرده باشد.و کسى که بیست و یک روز در ماه رجب روزه بگیرد، شفاعت او در روز قیامت درباره گروه کثیرى از مردم چون خطاکاران و گناهکاران دو طایفه بزرگ (ربیعه) و (مضر) پذیرفته مىشود.و کسى که بیست و دو روز از ماه رجب را روزه بدارد، هاتف غیبى از آسمان ندا کند که: اى دوست خدا! مژده باد تو را از جانب پروردگار به مقامى بایسته و احترامى شایسته و هم‌نشینی با پیامبران و راست‌گویان و شهیدان و بندگان صالح خدا، و چه نیکوست هم‌نشینی و دوستى با آن‌ها.و اگر کسى بیست و سه روز از ماه رجب روزه بگیرد، از آسمان به او ندائى مىرسد که: خوشا بر احوال تو، زحمت اندکى کشیدى و در مقابل زیاد متنعّم خواهى بود، خوشا بر احوال تو هنگامى که پرده از پیش رویت برداشته مىشود و به سوى پاداش بزرگ خداى خود رهنمون گردى و در جوار حضرت ابراهیم خلیل الرّحمن در دارالسّلام مأوى گزینى.
و هر کس بیست و چهار روز از ماه رجب را روزه بدارد، (به هنگام مرگ) فرشته مرگ به صورت جوانى زیبا با لباسى از دیباى سبز و سوار بر اسبى از اسبان بهشتى، در حالى که در یک دست او پارچه سبز ابریشمى که با عطر مشک، معطّر شده است و در دست دیگرش قدحى زرّین و سرشار از شراب بهشتى قرار دارد، بر او ظاهر شود و او را سیراب کند تا سختی‌های مرگ بر او آسان گردد، سپس روح او را در آن پارچه سبز معطّر قرار دهد، پس بوى عطر از آن برمىخیزد که فرشتگان هفت آسمان از آن بهره مىگیرند، و (جسدش) در قبر با طراوت مىماند، و با طراوت از قبر برانگیخته مىشود تا در کنار حوض بر رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم وارد شود.
و هر کس بیست و پنج روز از این ماه را روزه بدارد به هنگام خروج از قبر، هفتاد هزار فرشته با پرچمهائى از درّ و یاقوت و با زیور آلات و لباس‌های زیباى بهشتى به پیشباز او مىشتابند و به او مىگویند: اى دوست خدا! بسوى پروردگار خویش بشتاب، و او اولین کسى است که به همراه مقرّبانى که خداوند از آنان خشنود است و آنان از خداوند راضىاند در بهشت¬هاى همیشه جاویدان وارد مىشود، که خود رستگارى بزرگى است.و اگر کسى بیست و شش روز در ماه رجب روزه بگیرد، خداوند در سایه عرش خود صد قصر از درّ و یاقوت براى او مهیّا مىسازد که در فراز هر قصرى خیمهاى سرخ رنگ از جنس ابریشم بهشتى قرار دارد، و او در آن خیمهها در نهایت ناز و نعمت و آسایش منزل کند در حالى که هنوز مردم در مقام حساب و باز خواست قرار دارند.و کسى که بیست و هفت روز در ماه رجب روزه بدارد، خداوند گستره قبر او را به اندازه (مسافت) چهار صد سال راه قرار مىدهد و تمام این مسافت را پر از عنبر و مشک مىسازد.و هر کس بیست و هشت روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند در میان او و آتش دوزخ نه گودال قرار مىدهد که گستره هر گودالى به اندازه فاصله آسمان تا زمین- که پانصد سال راه است- مىباشد.و کسى که بیست و نه روز در ماه رجب روزه بگیرد، خداوند بخشاینده او را (به لطف و رحمت بىمنتهاى خود) مىآمرزد هر چند مأمور گمرک و یا زن زناکارى باشد که هفتاد بار آلوده به زنا شده است به شرط آنکه هدفش از این روزهدارى، جلب خشنودى حضرت حق و رهائى از آتش دوزخ باشد.و هر کس سى روز ماه رجب را روزه بگیرد، هاتفى از آسمان ندا مىکند که: اى بنده خدا! امّا گناهانى را که در گذشته مرتکب آن شدهاى آمرزیدم، اینک (برخیز و) عمل خود را (در باقى عمر) از نو آغاز کن، و خداوند در تمامى بهشت‌های خود جایى به او کرامت فرماید که در هر بهشت چهل هزار شهر طلائى، و در هر شهر طلائى چهل هزار قصر، و در هر قصرى چهل میلیون خانه، و در هر خانهاى چهل میلیون خوان زرّین، و بر هر خوان زرّین چهل میلیون ظرف، و در هر ظرفى چهل میلیون نوع از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها که هر خوراک و نوشیدنى آن شباهتى با هم ندارند، و در هر خانهاى چهل میلیون تخت زرّین قرار دارد که طول و عرض هر یک از آن‌ها دو هزار ذراع در دو هزار ذراع است، و بر هر تخت زرینى دخترى از حوران بهشتى آرمیده است که داراى سیصد هزار گیسوئى از نور (بافته) است، و هر گیسوئى یک میلیون کنیز بر مىگیرند و با مشک و عنبر عطرآگین مىسازند (و این کار ادامه دارد) تا وقتى که روزهگیرنده (تمام) ماه رجب به وصول آن حورى برسد. این‌ها براى کسى است که تمام ماه رجب را روزه بدارد.به خدمت آن حضرت عرض شد: اى رسول خدا! اگر کسى به علّت ضعف یا بیمارى و یا زنى که عذر شرعى دارد، نتواند ماه رجب را روزه بگیرد چه کند تا به پاداش¬هایی که بشارت دادهاید برسد؟ رسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: اگر در هر روز (از ماه رجب) یک قرص نان به نیازمندان بدهد، سوگند به آن خدائى که جان من در دست اوست اگر او این صدقه را بدهد به تمام آن ثوابهائى که بر شمردم بلکه به افزونتر از آن خواهد رسید، و اگر تمام ساکنان آسمانها و زمین گردهم آیند تا میزان پاداش او را معیّن سازند نخواهند توانست (حتّى) به یک دهم از درجات و فضیلت¬هاى او در بهشت برسند. عرض شد: اى رسول خدا! اگر کسى نتوانست این صدقه را بدهد چه کند تا به پاداشى که فرمودید، برسد؟ فرمود: در هر روز از ماه رجب تا سى روز تمام یک صد بار این تسبیح الهى را بجاى آورد: «سبحان اللَّه الإله الجلیل، سبحان من لا ینبغى التّسبیح إلّا له، سبحان الأعزّ الأکرم، سبحان من لبس العزّ و هو له أهل». (30)
فضیلت روزه‌ی روز بیست و هفتم ماه رجب:
از جمله اعیاد عظیمه است و روزى است که حضرت رسول صلى الله علیه و آله در آن روز به رسالت مبعوث گردید.آن یکى از چهار روزى است که در تمام سال امتیاز دارد براى روزه گرفتن و برابر است با روزه هفتاد سال (31)در اینجا مناسب دیدم به نقل از دو کتاب شریف فیض العلام و تقویم شیعه اتفاقاتی ماه مبارک رجب را بر اساس اینکه در چه روزی اتفاق افتاده‌اند را بیاورم.
تقویم ماه رجب المرجب
اول رجب: زیارت امام حسین علیه‌السلام و ولادت امام محمد باقر علیه‌السلام و سوار شدن حضرت نوح علیه‌السلام بر کشتی؛ دوم رجب: ولادت امام هادی علیه‌السلام؛ سوم رجب: شهادت امام هادی علیه‌السلام؛ نهم رجب: ولادت حضرت علی اصغر علیه‌السلام؛ دهم رجب: ولادت امام جواد علیه‌السلام؛ دوازدهم رجب: به درک واصل شدن معاویه؛ سیزدهم رجب: ولادت حضرت علی علیه‌السلام و آغاز ایام البیض؛ چهاردهم رجب: مرگ معتمد عباسی؛ پانزدهم رجب: زیارت امام حسین علیه‌السلام و وفات حضرت زینب سلام الله علیها؛ هفدهم رجب: به درک واصل شدن مأمون عباسی؛ هجدهم رجب: وفات ابراهیم فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله و اول خلافت شوم یزید؛ بیست و دوم رجب: فرار ابوبکر در جنگ خیبر؛بیست و سوم رجب: فرار عمر بن خطاب در جنگ خیبر؛ حمله به امام حسن مجتبی علیه‌السلام در مدائن و مسموم شدن موسی بن جعفر علیه‌السلام؛ بیست و چهارم رجب: فتح خیبر به دست توانای حضرت علی علیه‌السلام و بازگشت جعفر طیار از حبشه؛ بیست و پنجم رجب: شهادت امام موسی کاظم علیه‌السلام؛ بیست و ششم رجب: وفات حضرت ابوطالب علیه‌السلام؛ بیست و هفتم رجب: مبعث پیامبر صلی الله علیه و آله؛بیست و هشتم رجب: خروج امام حسین علیه‌السلام از مدینه به مکه و اولین اقامه نماز در اسلام. (32)
نتیجه گیری:
از مطالبی که آورده شد به این نتیجه می¬رسیم که یکی از بهترین ماه‌هایی که خداوند در اختیار بشر قرار داده که نهایت استفاده از آن را ببرد و خود را پاک نماید و تطهیر نماید از آلودگی¬های ظاهری و باطنی مصفّا سازد و کم کم آماده شود و ماه شعبان را هم عبادت خداوند را انجام دهد تا با آمادگی کامل وارد ماه مبارک رمضان شود و بتواند از لیالی قدر، شب‌ها و روزها استفاده نماید ماه مبارک رجب المرجب می‌باشد. از خدا وند متعال می‌خواهیم که به ما هم توفیق عبادت و بندگی و اینکه بتوانیم در روزهای ایام البیض ایام اعتکاف را به عبادت خداوند مشغول شویم و رابطه¬ی خود را با خدایمان نزدیک‌تر از قبل سازیم و ظهور امام زمان را هم در رأس تمامی عبادات و دعاهایمان قرار دهیم.
پی‌نوشت‌ها:
1. تقویم شیعه/ص 151-152.
2.نور علی نور در ذکر و ذاکر مذکور/ ص 34.
3.پاداش نیکىها و کیفر گناهان/ ص 151؛ روضه الواعظین/ ص 636.
4.روضه الواعظین/ ص 628.
5. پاداش نیکىها و کیفر گناهان/ ص 151.
6.اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه‌السلام/ ص 564.
7. ترجمهالمراقبات /ص 97.
8.المراقبات /ص 95.
9.لوامع صاحبقرانى/ ج6/ ص 277.
10.ترجمه¬ی کتاب فضائل الاشهر الثلاثه/ ص 33و 34 و زاد المعاد علامه مجلسی/ ص6 و المراقبات میرزا جواد ملکی تبریزی/ ص 98.
11.روضه الواعظین/ ص 636.
12.لوامع صاحبقرانى/ ج6/ ص 285.
13.اقبال الأعمال/ ج 3/ ص 218/ باب 8/ فصل 27؛ زاد المعاد/ ص 13 و وقایع الایام/ ص 432.
14.مصباح المتهجّد/ ص 798؛ زاد المعاد/ ص 13.
15.مفاتیح الجنان/ اعمال ماه رجب؛ اقبال الأعمال/ ج 3/ ص 185- 186/ باب 8/ فصل 10؛ مصباح کفعمى/ ج 2/ ص 614، فصل 43.
16. مصباح المتهجّد/ ص 801؛ کامل الزیارات/571.
17.وقایع الایام/ص 435.
18.کافى/ ج 4/ ص 584/ ح 2.
19. انیس النفوس/ ص 139.
20. انیس النفوس/ ص 139.
21. تحفه الزائر/ ص 512 و کامل الزیارات/ ص 924.
22.علل الشرائع/ ج2/ ص 317.
23. من لا یحضره الفقیه/ج3/ ص 58.
24. مصباح المتهجّد/ ص 801/ ح 6؛ اقبال الأعمال/ ج 3/ ص 218؛ وقایع الایام/ ص 431.
25. روضه الواعظین/ ص 630.
26. روضه الواعظین/ ص 629.
27. پاداش نیکىها و کیفر گناهان (ترجمه ثواب الاعمال و عقاب الاعمال)/ ص 151.
28.روضه الواعظین/ص 635.
29. مفاتیح الجنان، اعمال ماه رجب.
30. پاداش نیکىها و کیفر گناهان/ ص 158تا 166و روضه الواعظین/ ص 630 تا 635.
31. مفاتیح الجنان؛ زاد المعاد/ ص 39.
32. فیض العلام/ ص 325- 368 ؛ تقویم شیعه/ ص 153-187.
منابع و ماخذ
1.تقویم شیعه/ نیشابوری، غلامحسین، انتشارات دلیل ما، چاپ سوم، زمستان سال 1383ش.
2.ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، پاداش و کیفر کردار/ محمد بن علی بن بابویه مشهور به شیخ صدوق (ره)، مترجم: صادق حسن زاده، انتشارات ارمغان طوبی/ چاپ د.وم/ تابستان 1383ش.
3.روضه الواعظین، فتال نیشابورى،ترجمه مهدوى دامغانى،انتشارات رضى، قم، چاپ اول.
4.اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه¬السلام، عطاردی، عزیز الله ، ناشر: انتشارات کتابخانه صدر، تهران، چاپ اول، 1379ش.
5.ترجمهالمراقبات، میرزا جواد ملکی تبریزی، مترجم: محدث بندر ریگی، ابراهیم، نشر اخلاق، چاپ پنجم، زمستان 1380ش.
6.لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه، اصفهانى، مجلسى اول، محمد تقى، ناشر: مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم،1414 ه ق.
7.ترجمه ی کتاب فضائل الاشهر الثلاثه / شیخ صدوق، حسینی بهارانچی، سید محمد، انتشارات خاتم الانبیاء، چاپ اول، 1385ش.
8.زاد المعاد/ مجلسی، محمد باقر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ نهم، سال 1379ش.
9.الإقبال بالأعمال الحسنه، حلّى، سید ابن طاووس، رضى الدین، على، محقق/ مصحح: جواد قیومى اصفهانى.تاریخ نشر: ه ق
10.مصباح المتهجد، طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، ناشر: مؤسسه فقه الشیعه، بیروت- لبنان، چاپ اول، 1411 ه ق.
11.مفاتیح الجنان، قمی، عباس، چاپ مکرر، انتشارات مکرر.
12.مصباح ، عاملى، کفعمى، ابراهیم بن على، ناشر: دار الرضى( زاهدى)، قم، چاپ دوم، 1405 ه ق.
13.کامل الزیارات- ابن قولویه، ترجمه سید محمد جواد ذهنى تهرانى، انتشارات پیام حق، تهران، چاپ اول، سال 1377 ش.
14.فروع کافى/ کلینی، محمد بن یعقوب، ترجمه: رسولی محلاتی، سید هاشم، ناشر: انتشارات علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول.
15.علل الشرائع، صدوق، ترجمه ذهنى تهرانى، سید محمد جواد، ناشر: انتشارات مؤمنین، قم، چاپ اول، سال 1380 ش.
16.من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ترجمه غفارى، على اکبر، ناشر: نشر صدوق، تهران، چاپ اول، سال 1367 ش.
17.فیض العلام / قمی، عباس/ انتشارات نسیم کوثر، چاپ اول، بهار 1383ش.
