در ایران از دیر باز کاشتن درخت و گیاه اهمیت خاص داشته و مورد توجه بوده ، چنانچه در نگاره ها و آثار باستانی مانند حجاری های دوره هخامنشی در تخت جمشید نماد درخت زندگی یا سرو دیده می شود. سرو به دلیل اینکه درختی همیشه سبز است همواره در ایران از اهمیت خاصی برخوردار بوده است . سرو4000 ساله در نزدیکی ابرقو ( یزد ) وجود دارد که آن را سرو زرتشت هم می نامند. غیر از نگاره ها و حجاری ها در پارچه بافیها هم به گونه ای نماد گیاه یا درخت همان سرو خمیده که بعدها ( ترمه ) نامیده شد دیده می شود. در سایر هنر های ایرانی مانند مینیاتور هم درخت جای ویژه ای دارد .
در اوستا یکی از شش مرحله آفرینش را آفرینش گیاه می دانند. در باور سنتی زرتشتیان جشن « گاهنبار ـ ( چهره ) ایاثرم کاه برابر با مرحله چهارم آفرینش و هنگامی است که خداوند، گیاه و رستنی ها را آفرید ه است، بنابراین روایت در این 5 روز جشن می گیرند و خداوند را برای آفرینش گیاه سپاس و ستایش می کنند .
کاشتن گیاه و درخت هم از قدیم در ایران رواج داشته چنانکه هر فرد زرتشتی به هنگام زایش و تولد فرزند خود موظف بود یک نهال ( غالباٌ درخت سرو ) را بکارد و درخت را به نام فرزند خود بنامد . همراه با بزرگ شدن نهال و درخت ، فرزند هم بزرگ و برومند می شد. این اندیشه هنوز هم بین زرتشتیان رایج است .
کاشتن سبزه یکی از رسوم نوروزی است که از روزگار باستان در بین ایرانیان رواج داشته است. حدود 25 روز پیش از نوروز دوازده ستون از خشت خام اطراف حیاط دربار برپا می کردند و بر فراز هر ستون یک نوع از دانه های حبوبات را می کاشتند. روز ششم فروردین یعنی خرداد روز، با سرود خوانی و نواختن ساز ها محصول را که فراهم آمده بود بر می داشتند. این ستون ها همچنان تا روز شانزدهم بر پا بود آنها به رشد دانه ها توجه می کردند هر کدام که بهتر و بلند تر بود تفأل می زدند که در آن سال آن محصول بیشتر بار خواهد داد.
در اوستا ( ادبیات زرتشتی ) فروغ یا فرشته نگهبان گیاه در روی زمین، خرداد امشاسپند است . خرداد همان واژه « هَئه اوروتات » اوستایی به معنی جاودانگی است و گیاه نمادی بر آن و نشانی از زندگی و جاودانه بودن است .

درخت سمبُل زندگی

اگر درخت در فرهنگ ملل مختلف نشانه دوستی، صلح، دانش، تقدس و … بوده و هست که مطلب کوتاه زیر نشان دهنده همین نکات است، در باورهای آیینی، دینی و ملی ما ایرانیان نیز درخت از دیر باز از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است .
ولی متاسفانه برنامه ریزی های به اصطلاح عمرانی که حداقل در سه دهه اخیر در این مرزو بوم انجام شده به گونه ای بوده است که درخت، جنگل، باغ و به تبع آن بستر های حیاتی آن عموماٌ در این راه قربانی شده است !
به نظر ما این دید گاه غلط ناشی از بسیاری مسائل بوده است که یکی از آنها کم رنگ و بی رمق شدن همین باورها به درخت بوده است و دیگری عدم توجه به ظرفیت و شاخص های جغرافیایی این مرزو بوم بوده است ، از جمله عدم توجه به اقلیم خاص کشور مبنی بر تناوب خشک سالی و تر سالی و شدت های باران های کوتاه مدت که از ویژگیهای جدا ناپذیر اکثر نقاط کشور ما است.
در جراید و اخبار بعد از هر برف سنگین ، باران شدید ، خشکسالی و…این جمله تکراری را بارها می شنویم که : در 10 سال اخیر در 20 ساله اخیر بی سابقه بوده است و یا این پسوند بی سابقه مسئولین خود را از بار سنگین پاسخگویی به حوادث اتفاق افتاده نجات می دهند.
ولی ما می گوییم پدیده های طبیعی که به نظر توجیه کنندگان کم سابقه یا بی سابقه قلمداد شده و می شود ، فرایندی بسیار قانون مند است و غیر مترقبه بودن آن تنها حاصل عدم توجه به این قانون مندی های طبیعی و اجرای غیر خردمندانه و اندیشیده شده در بستر های طبیعی و یا باغ های مصنوعی است که حاصل تجربه و خرد جمعی در گذشته های دور بوده است و نتیجه آنکه وقتی ریشه های درختان جنگل های کهن قطع و جای آن را نهال های ضعیف و مزارع چوب می گیرد ، وقتی باغ های کهنسال و انبوه پای کوهی و کوهستانی قطع و ساختمان جای آن را می گیرند ، وقتی جاده های غیر ضروری تعادل آبخیز ها ( کوهستان ها ) را بهم می زند . وقتی ویلاسازی هاو ساختمان ساز های غیر ضروری در دل آبخیز ها و حتی تا قلل ارتفاعات خاک کوه ها ، این بستر محافظ برف و باران را می روبد ، وقتی دره ها و کانال های طبیعی رودخانه ها هر روز تنگ تر و تنگ تر می شود و یا به خیابان بدل می شود و… حاصل آن اتفاقاتی است که نام حوادث غیر مترقبه بر روی آن گذاشته اند نظیر سیل ، چند روز اخیر تهران و یا سایر شهرستان ها که بازتاب کاملاٌ مترقبه همین عملکرد های نادرست بوده و هست.
هنوز چند ماه بیشتر از هشدار های کانون دیده بانان زمین در مورد تخریب آبخیز های تهران این منابع حیاتی مهم تهران بزرگ ، نمی گذرد که اولین آژیرهای خطر را به شکل ریزش و لغزش کوه ، هجوم سیل به مناطق : فشم ، گرمابدر و.. ( حوزه لتیان ) و محور های امام زاده داود ، کن ، سولقان ، رندان ، سنگان و… ( حوزه کن و سولقان ) و گل آلود شدن آب شرب بخش وسیعی از تهران و قطع آن، جاری شدن سیل در بخش های شرق و غرب تهران احتمالاٌ در همان بستر ها و کانال هایی که به حریم آن تجاوز و یا تبدیل به خیابان شده و … شاهد هستیم و این تازه آغاز ی است که اگر از آن درس گرفته نشود باید منتظر عواقب وخیم تری هم باشیم.
بنابراین به مناسبت ایام درخت کاری یاد آوری اهمیت های اعتقادی، مذهبی و فرهنگی درخت در تمدن های مختلف می تواند یک نوع بیداری عقیدتی فرهنگی در همه ما ایجاد کند که درخت زندگی است آن را پاس بداریم.

درخت سمبل دانش

هر ساله دانشگاه گرجستان در 12 دسامبر مراسم سنتی درختکاری را بر با می کند و از رییس جمهور و بانوی اول گرجستان برای شرکت در این مراسم دعوت به عمل می آورد . از سال 1978 کاشت نمادین درخت به دست رییس جمهور صورت می گیرد.
سنت درختکاری در دانشگاه بریتیش کلمبیا از سال 1919 آغاز شده است فارغ التحصیلان هر دوره در ختانی را به رسم یادبود در منطقه کمب دانشگاه می کارند. این رسم به یاد ماندنی با کاشت درختان اقاقیا – ون – بلوط000 سالیان متمادی است که انجام می شود.

درخت نشانه دوستی بین کشورها

بیش از 100 سال است که ژاپن و انگلیس هر ساله در 25 اکتبر پیمان سبز خود را جشن می گیرند. از سال 1902 به منظور ارتقا روابط دوستی بین این دو کشور درخت بلوط که در انگلستان رشد می کند در شهرداریهای هر شهر ژاپن کاشته می شود.
در هفتم ژوئن 2000مراسم سالانه درختکاری در سفارت فرانسه در امریکا صورت گرفت. درخت ون (زبان گنجشک) که امروزه در زمین سفارت فرانسه کاشته می شود. نماد همبستگی و دوستی دو ملت فرانسه و آمریکا است و نشانه سپاسگذاری ملت فرانسه از مردم آ مریکا است.

درخت نماد مذهبی

*- درخت در دین اسلام جایگاه خاصی دارد و خداوند در قر آن در مورد بسیاری از درختان یاد می کند در قرآن درختان نماد قدرت خداوندی است (سوره انعام ، آیه 99 و آیاتی دیگر ) علاوه بر آیات قرآنی، دراحادیث به کرات در خصوص درختان و میوه های بهشتی مانند سیب، انار ، انجیر و غیره صحبت شده . یکی از رایجترین این احادیث حدیثی از حضرت محمد( ص) است که می فرماید « شکستن شاخه درختان همانند شکستن بال فرشتگان است
در اوستا صدمه به گیاهان و درختان گناه بزرگی است زرتشت درختکاری و آبادانی زمین را کرداری نیک می دانسته است. زرتشت « سپیتمان » نیز معتقد است که هر کس درخت کهنسالی را قطع نماید یکی از منسوبینش خواهد مرد.
در دین مسیح نیز درخت از قداست خاصی برخوردار بوده و هست . در کتاب مقدس انجیل بارها از درخت حیات ، درخت دانش و غیره یاد شده است .
درخت ابراهیم در نزدیکی هبرون Hebron فلسطین که یاد اجداد گذشته و ابراهیم را در اذهان زنده نگه میدارد . این درخت بلوطی است بنان quercus calliprions که در حال حاضر فقط بخشی از آن باقی مانده است
در 12 آگوست مراسم درختکاری در شینتو شرین Shinto Shrines و معبد بوداییان در حومه هیروشیما انجام می شود در این مراسم مذهبی درخت را به روش سنتی زابنیها می کارند. در اطراف نهال دو سنگ بزرگ را فرو می کنند و معتقدند این سنگها آب را مهار و جمع آوری می کنند.
در کشور هنگ کنک در مجاور فرودگاه مردم این منطقه درختانی را می کارند که آنرا مقدس می شمارند و کاشت این درختان سبب چشم اندازی بسیار زیبا در منطقه فرودگاه شده است.
می گویند حضرت بودا در زیر درخت انجیر معابد Ficus religiosa متولد شد و در زیر آن روانش از آفتاب حقیقت نیرو گرفت.

درخت سمبل فرهنگ

بر اساس آخرین یافته های باستان شناسان از حکاکی های بدست آمده از آثار باقیمانده از قرن پنجم قبل از میلاد تا قرن سوم بعد از میلاد در یونان و ایتالیا – جزیره سیسیل – جزیره کرت – مقدونیه بر منع تخریب در ختان سرو سفارش شده است.
نقوش برجسته و تصاویر به دست آمده از تمدنهای آشوریان و مصریان مبین آن است که درختان جایگاه و منزلگاه خدایان بوده اند. در یونان باستان اغلب درختان را منسوب به خدایان می دانستند و صدای به هم خوردن برگهای بلوط را در معبد « دودونا» نشانه ظهور « زئوس» خدای خدایان در معبد تصور می کردند . درخت انار به عنوان سمبل ازدواج عشق ، آفریدن و باروی منسوب به « هرا» الهه قدرت و ثروت بوده است . « آتنه » الهه دانایی و صنعت به بشر درخت زیتون هدیه نموده است . درخت بلوط و درخت سیب منسوب به « آپلون» خدای نور و بید ، گردو ، مورد و سدر منسوب به « آرتمیس » الهه نجابت و شکار بوده اند.
در میتولوژی ( مجموعه افسانه های مختلف موجود در بین اقوام گوناگون ) وقتی خدایان می خواستند به کسی محبتی کرده باشند یا خود را به صورت درخت ظاهر می کردند و یا اورا به شکل درخت تغییر می دادند . در میتولوژی آلمان درخت زیزفون ( نمدار ) به « فری » الهه و نگهبان عشق و ازدواج تعلق داشته است .
در گذشته های دور درخت زیتون مظهر صلح و آرامش بوده است و به همین جهت در یونان باستان قهرمانان ورزشی را با دادن حلقه های زیتون که آن را « داپنی » می گفتند مورد تشویق قرار می دادند .
در بسیاری از اعتقادات جوامع انسانی درختان در گورستان ها محافظین متوفیان محسوب می شوند و امروزه نیز مشاهده می شود که در گورستان ها به عنوان سمبل حیات درخت می کارند .
به موجب یک سنت قدیمی در کشور های نگلیس ، فرانسه ، آلمان و نواحی اسلاوی زبان مراسمی به نام May pole برگزار می شود که مضمون اصلی این مراسم مذهبی تجدید حیات و زایش دوباره زندگی در بهار است .
در ایران : از درختانی که بسیار مورد احترام ایرانیان بوده است می توان از درخت چنار نام برد . « هنری ماسه » در کتاب معتقدات و آداب ایرانی نمونه های زیادی از چنار های مقدس را در چهار گوشه ایران به نقل از سفر نمه های مختلف و از زبان شاردن ، کلاویخو وسایرین آورده است . در همین کتاب از درختان نارون و شمشاد نیز به عنوان درختان مقدس . همینطور از درختان سرو و زیتون که همیشه سبز هستند به عنوان درختان بهشتی نام برده شده است .
سایکس در تاریخ ایران در مورد اعتقاد ایرانیان به درختان می گوید : به سبب کمبود درخت در این کشور درختانی که به طور دیم می رویند اغلب مقدس شمرده می شوند.