با توجه به اینکه پرسش مورد نظر در مورد نسخ است، به اختصار مورد بررسی قرار می گیرد.
قبل از تفسیر، آیه ی مورد نظر و ترجمه ی آن بیان می گردد.
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَهً ذَلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَأَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ ؛[1] ای کسانی که ایمان آوردید، هنگامی که می خواهید با رسول خدا نجوی کنید قبل از آن صدقه ای (در راه خدا) بدهید این برای شما بهتر و پاکیزه تر است و اگر توانائی نداشته باشید خداوند غفور و رحیم است».
در آیه بعدی می فرمایند : «أَأَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ؛[2] آیا ترسیدید فقیر شوید از دادن زکات قبل از نجوی خودداری کردید اکنون که این کار را نکردید و خداوند توبه شما را پذیرفت. نماز را بر پا دارید و زکات را ادا کنید و خدا و پیامبرش را اطاعت کنید و (بدانید) خداوند از آنچه انجام می دهید با خبر است».

شأن نزول
گروهی از مردم بخصوص ثروتمندان مرتب مزاحم پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –  می شدند و با او نجوی[3] می کردند ؛کاری که مایه اندوه دیگران و یا کسب امتیاز بی دلیل برای اینان بود. به علاوه موجب تضییع اوقات گرانب های پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –  می شد، حکم فوق نازل شد که در واقع آزمونی بود برای آنها و نیز کمکی به مستمندان و وسیله مؤثری برای کم شدن این مزاحمت ها. به این ترتیب آنها که تمکن مالی داشتند دادن صدقه قبل از نجوی برای آنان واجب بود و آنها که نداشتند بدون آن نمی توانستند با پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –   نجوی کنند.
آیه بعدی نسخ آیه اول است که می فرماید: که آنها در نجواهای قبلی مرتکب گناهی شده بودند خواه به خاطر تظاهر و ریا و یا آزار پیامبر – صلی الله علیه و آله و سلم – و یا ایذاء مؤمنان فقیر ولی بعد از واجب شدن صدقه ،  به خاطر ترس از صدقه سخن گفتن با پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –   را ترک کردند، باید  توبه نمایند.[4]

فلسفه تشریع و نسخ حکم صدقه قبل از نجوی
چرا وجوب صدقه قبل از نجوی کردن با پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –  تشریع شد و بعد از مدّت کوتاهی نسخ گردید؟
جواب این سؤال را به خوبی می توان از قرائن موجود در آیه فوق و شأن نزول آن به دست آورد. هدف آزمایشی بود برای افراد پر ادعائی که از این طریق اظهار علاقه خاصی به پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –  می کردند، معلوم شد این اظهار علاقه ها تنها در صورتی است که نجوی مجانی باشد. امّا هنگامی که نیاز به بذل مقداری مال داشت، خاموش شدند از این گذشته این حکم برای همیشه در مسلمانان اثر گذارد و نشان داد تا ضرورتی نباشد؛ نباید وقت گرانب های پیامبر– صلی الله علیه و آله و سلم –  و دیگر رهبران بزرگ اسلامی را با نجوی گرفت و وسیله ناخشنودی مردم را فراهم ساخت و در حقیقت کنترلی بود برای نجواها در آینده.
بنابراین حکم مذبور از آغاز جنبه موقتی داشته و پس از آنکه هدف آن تأمین گردید، نسخ شد؛ زیرا ادامه آن نیز مشکل ایجاد می کرد؛ چرا که گاه مسائل ضروری پیش می آمد که لازم بود به طور خصوصی با پیامبر – صلی الله علیه و آله و سلم – در میان گذارده شود چنانکه صدقه باقی می ماند، ای بسا این ضرورت ها از دست می رفت و افراد یا جامعه اسلامی زیان می دیدند.[5]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. احسن الحدیث ؛ علی اکبر قرشی ، ج 11 ، ذیل آیه 12 سوره مجادله .
2.  اطیب البیان ، عبد الحسین طیب ، ج 12 ، ذیل آیه 12 سوره مجادله .

پی نوشت ها:
[1] . مجادله/ 12.
[2] . مجادله/ 13.
[3]  . در گوشی و یواش صحبت کردن که دیگران متوجه نشده و نمی شنوند.
[4] . فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه، ذیل آیه 12 و 13، سوره مجادله.
[5] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 23، ص 449  ؛ و ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، نشر بنیاد علمی و فکری علامه، ذیل آیه 12 و 13 سوره مجادله.