اما ظاهر سؤال چنین نشان می دهد که به عمل و کار یکی از سه شخص متعرض هستید:
1. خداوند: در این فرض پرسش به این صورت طرح خواهد شد که، با وجود عدل و حکمت خداوند، چرا به خاطر اینکه پیامبری را به پیامبری مبعوث نماید. جان این همه انسان بی گناه را در معرض خطر قرار می دهد؟
پاسخ شبهه نیز، به این صورت است که تا آن مقدار که ما از افعال خداوند آگاهی داریم، او میان دو امر مخیّر بود: یا باید اقدامی در جهت فرستادن پیامبر نمی کرد و مردم را در گمراهی رها می نمود، یا با ارسال پیامبر که قطعاً با مرگ و کشته شدن انسانهایی بی گناه همراه بود، عده ای را هدایت می نمود. امّا منطق قرآن به ما می گوید که راه دوم را باید اختیار می کرد. چون اولاً: امر هدایت انسانها که برای ایشان زندگی سعادت مند جاویدان را به ارمغان می آورد، بسیار ارزشمند تر از به خطر افتادن جان و حیات چند روزه دنیا می باشد. خداوند برای اینکه بر معاندین، حجتش را تمام نماید تا در روز قیامت با برهان و حجت به عذاب ایشان بپردازد و راه هدایت را برای کسانی که آمادگی هدایت را دارند، هموار سازد، باید پیامبر می فرستاد.
ثانیاً: بچه ها و کودکانی که در مسیر این هدایت الهی جان خود را از دست دادند نیز، همانند شهیدانی که آگاهانه جان شان را در راه دوست قربانی می کنند، مطابق روایات از اجر و ثواب بهره مند می شوند.[1] و بنابراین، باختن جان دنیایی برای آنها زیان و ضرر به حساب نمی آید. البته برای درک این مطلب لازم است که با منطق قرآن آشنا شد و زندگی را فقط در همین دنیا و سرمایه را به همین حیات چند روزه منحصر ندانست.
ممکن است اصل اعتراض این باشد که چرا خداوند پیامبرش را به گونه ای مبعوث نکرد که جان آن همه بچه بی گناه به خطر نیافتد؟
پاسخ آنست که خداوند براساس علم و حکمتش، در کارهایش سنّت و شیوه خاصی را تعقیب می کند. و در این سنّت خداوند تغییری رخ نمی دهد.[2] خداوند باید پیامبری را در همان جامعه و آشنا با فرهنگ همان جامعه، از راه طبیعی بوجود می آورد. از طرفی با توجه به علم کهانت که در گذشته رایج بود و بعضی از حوادث آینده را پیش گویی می کرد، ستمگران از وجود این پیامبران در آینده نزدیک، آگاه شدند، و برای اینکه جلو اراده خدا را بگیرند اقدام به کشتن بچه های بی گناه کردند. خداوند برای اینکه از طرفی اراده خودش را محقق سازد، و از طرفی نشان دهد که اراده مستکبران در مقابل اراده خداوند تا چه اندازه بی بنیاد و ضعیف است، این پیامبران را به گونه ای به دنیا آورد که خود یک معجزه بود و نه تنها بطور معجزه آسا به دنیا آورد بلکه به طور معجزه آسا و حتی در خانه دشمنش به تربیت ایشان پرداخت و حتی زمینه را بگونه ای مهیّا ساخت که دشمن خدا خود مربّی پیامبر خدا شد.
2. ممکن است اعتراض متوجه پیامبران الهی باشد که گویا به خاطر آنها بود که این همه کشتار اتفاق افتاد.
پاسخ این فرض از شبهه بسیار روشن است. مطابق اصول جرم شناسی، کسی مسئول کیفر جرم است که در انجام آن کار مجرمانه نقشی داشته باشد. پیامبران در این عمل نقشی نداشتند.
3. ممکن است پرسش متوجه فرعون و نمرود باشد. که در این صورت پرسش کاملاً برحقی است و از همه مستکبرانی که دست به جنایت می زنند و به خاطر حفظ قدرت شان جان انسانها را به بازی می گیرند، باید این پرسش را کرد و خداوند هم در این پرسش شریک خواهد بود و از قبل در قرآن فرمود که در قیامت از اطفال زنده بگور شده پرسیده خواهد شد که به کدامین جرم کشته شده اند؟[3]
مگر در دنیای معاصر رژیم های مستکبر برای قدرت شان موشک و بمب بر سر مردم بی گناه فرو نمی ریزند؟! داستان ظلم داستان دیروز نیست، در همیشه تاریخ وجود داشته است.
پایان سخن اینکه مردمانی که حضرت موسی ـ علیه السلام ـ و حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ به آنها تعلّق داشتند، قبل از تولد این پیامبران تحت انواع ظلم و ستم قرار داشتند و بنابراین مبعوث شدن ایشان عطیه و هدیّه الهی بود که آنها را از ظلم رهایی بخشند و کشته شدن بچه ها نه ربطی به خدا دارد و نه حضرت موسی(ع) بلکه این فعل مجرمانه مربوط به سوء اختیار فرعون است و خدا نخواسته که جلوی اختیار انسان را بگیرد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 1، (عدل الهی)، انتشارات صدرا، قم.
2. محمدتقی مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج 2، (درس شصت و هفتم) ص 423، (بحث حکمت و نظام احسن) شرکت چاپ و نشر بین المللی سازمان تبلیغات اسلامی، دوم، 1379.
3. محمدتقی مصباح یزدی، معارف قرآن 3-1، (بخش خداشناسی)، ص 96، (کلیات افعال الهی)، مؤسسه امام خمینی، سوّم، 1380 قم.
4. عبدالله جوادی آملی، فلسفه حقوق بشر، ص 198، (بحث مبانی حقوق بشر)، نشر اسراء، دوم، 1377، قم.
پی نوشت ها:
[1] . صدوق، من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1413 هـ ق، ج3، ص490. و کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365 هـ ش، ج 5، ص 334.
[2] . فلن تجد لسنه الله تبدیلاً و لن تجد لسنه الله تحویلاً. فاطر/ 43.
[3] . بایّ ذنب قتلت.
