اینها سؤالاتی است که ممکن است بارها و بارها به گوش شما خورده باشد یا در ذهن شما تداعی شده یا حداقل برای خود یا اطرافیانتان اتفاق افتاده باشد.
کابوس[1] یا بختک[2] یک اصطلاح قدیمی است و آن حالتی است که به شخص خوابیده دست دهد و او پندارد که شخصی یا شیء سنگینی بر سینه او افتاده و او را می فشارد و نفس او تنگ خواهد شد و می خواهد بجنبد و آواز دهد، نه آواز تواند و نه تواند بجنبد، و بیم باشد که خفه شود یا دیوی که مردم را در خواب فرو گیرد به اعتقاد عوام جنی است که بر روی آدم می افتد، یا افکار و تصورات غیر معقولی که با اشباح خیالی و عذاب دهنده همراه باشد.[3] چه کسانی دچار دیدن کابوس یا بختک می شوند؟
در مجموع می توانیم بگوئیم که در پسر ها و دختر ها کابوس ها بسامد یکسانی دارند. و احتمالاً در مردان و زنان نیز یکسانند. جنسیت در بسامد کابوس تعیین کننده نیست. [4] کابوس یا بختک چگونه اتفاق می افتد؟
تعداد زیادی از مؤلفان و (محققان) به موضوع کابوس (بختک) علاقه مند بوده اند و تفکرشان را در مورد ماهیت و علل آن بیان کرده اند، برخی از این افراد کارهای پژوهشی در مورد کابوس (بختک) انجام داده اند و آنها را ذکر کرده‌اند در واقع ماهیت کابوس (بختک) نظریات منظم زیادی وجود ندارد.[5] اما به عنوان نمونه چند نظر در این خصوص بیان می گردد.
1. نگرش های قدیمی بر این اعتقاد بودند که کابوس ها (بختک ها) به خاطر سرکشی شیطان ها یا ارواح شیطانی به سراغ فرد می آیند. (روسکوف 1869، کوکس 1870، پینجز 1960)[6].
2. میچل هرسن (1972) نظرشان بر این است که دارای افکار در زمینه مرگ یا ترس از مرگ هستند، بیشتر از دیگران دچار کابوس (بختک) می شوند.[7] 3. تعدادی از پژوهشگران قرن نوزدهم من جمله (والر 1916، رادستوک 1879) ادعا کرده اند که اشکال در نفس کشیدن، خفقان و نارسایی اکسیژن به مغز می تواند کابوس (بختک) ایجاد کند.[8] اما برخی از پژوهشگران من جمله (ارنست هارتمن) عقیده دارند که این ادعا درست نیست.[9] 4. استفاده و ترک دارو
برخی از محققان معتقدند که داروهای مختلف می توانند کابوس ایجاد کنند.[10] 5. اختلالات معده ای روده ای
نظریه دیگری که به گونه ای گسترده مورد قبول واقع شده است، فرضیه «پیتزای فلفلی» (polysomnography) یعنی خوردن غذای ادویه دار کابوس ایجاد می کند. احتمالاً مکانیسم عمل این است که غذا های ادویه دار و تند باعث افزایش حرکت روده ای می شوند یا برخی از اختلالات دیگر را در عملکرد معده ای روده ای ایجاد می کنند، که دستگاه عصبی خود مختار این تغییرات یا اختلالات را حس می کنند و سپس این اعصاب در پایانه های مرکزی شان تغییرات غیر مشخصی تولید می کنند که به کابوس (بختک) منجر می شود. این فرضیه مورد قبول ولی ناآزموده با رایج ترین توجیه کابوس (بختک) در قرن نوزدهم سازگاری دارد. (ارنست جونز، 1931) نتایج مطالعات تعداد زیادی از پزشکان و دانشمندان قرن نوزدهم را که از این توجیه حمایت کرده اند، بررسی کرده است.[11] 6. یک نظریه، که به طور وسیعی مورد قبول است ولی به ندرت به طور واضح بیان می شود، این است که گناه سبب کابوس (بختک) می شود. (جان مک 1970) در کتاب کابوس: روان شناسی و زیست شناسی رؤیاهای ترسناک، گزارش جالبی از کابوس های یک پسر بچه 12 ساله را ارائه می دهد که این کابوس ها به طور آشکاری به گناه مربوطند.[12] نظریه های دیگری در مورد علل کابوس (بختک) وجود دارد اما نکته ای که بسیاری از مؤلفان، در مورد آن توافق دارند این است که کابوس (بختک) شامل تعدادی از اولین و عمیق ترین اضطرابها و ترس های خیلی وحشت آوری است که همه ما در معرض آنها قرار داریم. در واقع زمانی که ما سعی در تحلیل کابوس ها داریم به سرعت به این ترس های اولیه رهنمون می شویم.[13] از آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت که بختک یک موجود خیالی بیش نیست که واقعیتی خارجی ندارد. به علل وجود آن اشاره شد. وضو به هنگام خواب، پناه بردن به خداوند، قرائت سوره های ناس، فلق، و یا خواندن تسبیحات حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ و خواندن برخی از دعاها من جمله این دعای شریف پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ که با آموزش این دعا راه دوری شیطان از انسان های کابوس گرفته را بیان کرده، فرمود: «أعوذ بکلمات الله التامه من غضبه من شر عِقابه و من شر عِباده و من هَمَزاتِ الشیاطین و أن یَحضُرون» پناه می برم به کلمات الهی و تام، از غضب او و از بدی مجازات او و از شرور بندگانش و آزار شیاطین و از اینکه نزد من حاضر شوند.
در سخنی دیگر، امام صادق ـ علیه السّلام ـ  جا به جایی فرد کابوس دیده را در بستر توصیه کرد و فرموده اند: چنین شخصی باید از این پهلو به آن پهلو شود و نخست این آیه قرآن را قرائت کند:
«انما النجوی من الشیطن لیحزُنَ الذین آمنوا و لیس بِضارّهم شیئاً الا باذن الله»[14] چنان نجوایی صرفاً از ]القاب[ شیطان است تا کسانی را که ایمان آورده اند دلتنگ گرداند ]ولی[ جز به فرمان خدا هیچ آسیبی به آنها نمی رسد.
پس این دعا را بخواند: «عُذت بما عاذت به الملائکه الله المقرّبون و انبیائه المرسلون و عباده الصالحون من شر ما رأیت و من شر الشیطان الرجیم». پناه می برم به آنچه پناه برده اند به آن فرشتگان مقرب الهی و انبیای مرسل و بندگان صالح او از شر آن چه دیدم و از شر شیطان رانده شده.
مواردی که ذکر شد، از کار های پسندیده و پاداش آفرینی است که خواب انسان را از حضور چنین رؤیاهایی مصون می سازد.[15]

پی نوشت ها:
[1] . کابوس مأخوذ از کلمه لاتینی انکبوس(incubus)  می باشد که بخت یا بختک هم می گویند.
[2] . بختک: (baxt-ak).
[3] . لغت نامه دهخدا، علی اکبر دهخدا، ج 3، ص 2778، و ج 11 ص 15752، چاپ چهارم 1360، و چاپ اول 1373، چاپخانه سپهر تهران.
[4] . کابوس: روان شناسی و زیست شناسی رؤیاهای ترسناک، ارنست هارتمن، مترجم یاور دهقانی هشتچین، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ اول 1380 چاپخانه سپهر، ص 47.
[5] . همان، ص 51.
[6] . همان، ص 51.
[7] . همان، ص 51..
[8] . همان، ص 51.
[9] . همان، ص 269.
[10] . همان، ص 269 ـ 284.
[11] . همان، ص 268.
[12] . همان، ص 54.
[13] . همان، ص 59.
[14] . سوره مجادله، آیه 10.
[15] . جوانان پرسشها و پاسخ ها، ج 1، ص 236 و 237، احمد لقمانی، ناشر انتشارات بهشت بینش، چاپ دوم 1383.