دلائل روشنی داریم که شیطان از طائفه جن بوده است نه ملک این دلائل به صورت اختصار در سه قسمت می‏شود.
الف) آیات قرآن
1ـ “اذ قلنا للملائکه اسجدوا لآدم فسجدوا الا ابلیس کان من الجن ففسق عن امر ربه[1]” به یاد آر زمانی را که به فرشتگان گفتیم بر آدم سجده کنید، آنها همگی سجده کردند جز ابلیس او از جن بود، سپس از فرمان پروردگارش خارج شد – آیه‏ی فوق به صراحت تمام می‏گوید، شیطان از جن بود.
2ـ قرآن از زبان جنی‏ها چنین نقل می‏کند “براستی سفیه ما (شیطان) درباره خداوند سخنان ناروا می‏گفت.[2] 3ـ قرآن از یکسو می‏گوید: جن را از شعله‏های مختلط آتش آفرید “خلق الجان من مارجٍ من نار”[3] و از سوی دیگر هنگامی که ابلیس از سجده بر آدم سر پیچید منطقش این بود “خلقتنی من نار” مرا از آتش آفریدی و او را از خاک و آتش برتر از خاک است[4] نتیجه جمع دو آیه اینست که شیطان از جن است.
ب) روایات
1ـ امام رضا (ع) فرمود: “فرشتگان همگی معصومند و محفوظ از کفر و زشتیها به لطف پروردگار، راوی حدیث می‏گوید: به امام عرض کردم مگر ابلیس فرشته نبود؟ فرمود: او از جن بود آیا سخن خدا را نشنیده‏اید که می‏فرماید: “الا ابلیس کان من الجن[5] 2ـ در حدیث دیگری از امام صادق (ع) سؤال شد که آیا ابلیس از فرشتگان بود فرمود نه از جن بود ولی همراه فرشتگان بود آن چنانکه آنها فکر می‏کردند از جنس آنان است (بخاطر عبادت و قربش نسبت به پروردگار) ولی خدا می‏دانست که از آنها نیست هنگامی که فرمان سجده صادر شدآنچه می‏دانیم تحقق یافت پرده‏ها کنار رفت و ماهیت ابلیس آشکار گردید”[6] ج) دلیل عقلی:
چنانکه می‌دانیم ملائکه معصومند، و از طرف دیگر جوهر آنها عقل است و نه شهوت بنا بر این کبر و غرور و خود خواهی، و بطور کلی انگیزه‏های گناه در آنها وجود ندارد، ولی شیطان هم فسق ورزید، و هم نافرمانی خدا را انجام داد و هم تکبر ورزید،[7] لذا نمی‏تواند از ملائکه باشد.
از مجموع آنچه گفته شد[8] بخوبی می‏توان نتیجه گرفت که ابلیس هرگز فرشته نبوده ولی از آنجا که در صف آنها قرار داشت و آنقدر پرستش خدا کرده بود که به مقام فرشتگان مقرب خدا تکیه زده بود و مشمول خطاب آنها در مساله سجده بر آدم شده و سرپیچی او به صورت یک استثنا در آیات قرآن بیان گردیده و در خطبه قاصعه نام “ملک” مجازاً بر او نهاده شده است. چنانکه مفسرین بزرگ ما همچون علامه طباطبایی می‏فرماید: “ان اللَّه اخبرنا ان ابلیس من الجن و انهم مخلوقون من النار” خداوند خبر داده که ابلیس از جن است و از آتش آفریده شد بر این مسله اعتراف دارند[9] و همچنین تفسیر نمونه[10] و دیگران.
خلاصه جوابها این شد که:
طبق آیات قرآنی، و روایات و دلیل عقلی، شیطان از طائفه جن بوده است نه ملائکه، و علت اینکه از بعضی از آیات و روایات به نظر می‏رسد که جزء ملائکه بوده است این است که بر اثر عبادت زیاد در میان ملائکه‏ها قرار گرفته بود و مجازاً به او ملک گفته شده است

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ تفسیر نمونه، آیهاللَّه مکارم و همکاران، ج 12، ص466، ج6، ص98 و ج5، ص406.
2ـ تفسیر المیزان (ترجمه فارسی آن) ج8، ذیل آیه‏ی 11 اعراف. 3- عدل الهی، شهید مرتضی مطهری، ص79.

پی نوشت ها:
[1] . کهف/50.
[2] . جن/4.
[3] . الرحمان/15.
[4] . اعراف/12.
[5] . مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، چاپ نهم، 1370، ج12، ص467.
[6] . همان.
[7] . بقره/ 36.
[8] . ر.ک، تفسیر نمونه، همان، ج12، ص466.
[9] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1362، ج8، ص42.
[10] . تفسیر نمونه، همان، ج12، ص466 و ج6، ص98 و ج5، ص406.