ارتباط با ارواح و دخالت آن‌ها در زندگی بشر از دیرباز ذهن انسان را به خود مشغول داشته است، حتی در جهان پیشرفته امروزی که علم تجربی، چشم انسان را به بسیاری از مسایل پیچیده روشن کرده است باز سخن از جن و ارتباط با ارواح جایگاه ویژه‌ای دارد.
در حال حاضر، در جهان افراد زیادی مدعی این گونه ارتباطات هستند که متأسفانه بیشتر کسانی که چنین ادعاهایی می‌کنند سخنی به گزاف می‌گویند و به صحت گفتار آنان نمی‌توان اطمینان داشت.
ارتباط با ارواح
احضار و ارتباط با روح‌ افزون بر آن که امری ممکن است واقعیت داشته و در موارد متعددی نیز به وقوع پیوسته است. در این پاسخ از اشاره به دلایل امکان ارتباط صرف نظر کرده و تنها به انواع ارتباط با ارواح اشاره می‌کنیم:
1. ارتباط بدون تخاطب طرفینی
این ارتباط از طریق زیارت، اعطای خیرات و مبرات و توسل ـ البته توسل در مواردی است که دلیل خاص وجود دارد مانند: توسل به پیامبر اکرم و ائمه اطهار و شهدا ـ این گونه ارتباط با ادله معتبر ثابت شده است، چنانکه در حدیثی آمده است: حضرت عیسی ـ علی نبینا واله‌ و علیه‌ السلام ـ از کنار قبری عبور می‌کردند، متوجه شدند صاحب قبر عذاب می شود، سال دیگر که از آنجا می‌گذشت آرامشی بر او مشاهده کرد، هنگامی که از خداوند سؤال کرد، خطاب آمد: «این به خاطر کار خیری است که فرزند صالح او انجام داد، جاده‌ای را اصلاح و یتیمی را پناه داد.»[1] 2. ارتباط همراه با صحبت در جواب از سوی دو طرف که خود به دو نوع است:
الف. ارتباط در خواب
این گونه ارتباط گاه به اراده ارواح صورت می‌گیرد وگاه به اراده شخص خواب بیننده ـ یعنی او با انجام برخی کارها زمینه دیدن آن شخص را در خواب فراهم می‌کند ـ برای نمونه، حاج شیخ عباس قمی در کتاب «مفاتیح الجنان» در باب ششم از باقیات الصالحات دعاهائی را برای خواب دیدن یکی از پیامبران و امامان ـ علیهم السلام ـ  یا والدین یا یکی از مردگان، از روایات نقل کرده است.
این نوع از ارتباط آن قدر به کثرت ذکر شده است که جای هیچ گونه انکاری ندارد، اما تشخیص رؤیای صادق از غیر آن راهکارهای خود را دارد و نمی توان هر خوابی را بر این قسم حمل کرد و نیز نباید به محظ نقل چنین خوابی از سوی کسی آن را پذیرفت.
ب. ارتباط در بیداری
اگر چه اصل امکان ارتباط با ارواح چیز محالی نیست؛ ولی چنان نیست که از هر کسی ساخته باشد، بلکه شرایط ویژه و بسیار دشواری را می‌طلبد و تنها افرادی خاص توانایی چنین کاری را دارند و چه بسا در میان هزاران نفر از مدعیان آن یک نفر نیز به سختی بتوان یافت که در ادعای خود صادق باشد.
به هر حال، دانشمندان برای ارتباط با ارواح راه‌های متفاوتی مانند هیپنوتیزم و … ارایه کرده‌اند، دین مبین اسلام به طور کلی این شیوه را نمی‌پسندد زیرا احتمال لغزش و انحراف در این راه بسیار است. منتها ارتباط با ارواح را از راه تزکیه نفس اجازه می‌دهد زیرا کسی که وارسته است و خود را ساخته، چنانچه گام در این راه بگذارد، انحرافش بسیار کم است و کاری بر خلاف رضای خداوند انجام نمی‌دهد.[2] در پایان شایان ذکر است، مسئله ارتباط با ارواح امروزه در جهان مورد سوء استفاده عده زیادی قرار گرفته است و با استفاده از ساده لوحی دیگران از طریق«میز چرخان»، «استکان»، «صفحه کاغذ حاوی حروف الفبا» خواسته‌اند با ارواح تماس حاصل کنند که با بررسی‌های دقیق به عمل آمده، تقلبات این گونه جلسات که با هزاران اوهام آمیخته شده، برملا گردیده است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. معاد شناسی، سید محمد حسین طهرانی، انتشارات حکمت، ج 3.
2. معاد انسان و جهان، جعفر سبحانی، انتشارات مکتب اسلام، ص 81 به بعد.
3. المیزان، علامه طباطبائی، ذیل آیه 102 بقره.
4. جن و شیطان در ادبیات و ادیان، زین‌العابدین دست داده، مؤسسه انتشارات امید.

پی نوشت ها:
[1] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، دارالکتب الاسلامیه، ج 6، ص 3.
[2] . برای آگاهی بیشتر، رک: زمودیان، احمد، حقیقت روح، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، ص 274.