احادیثی که درباره دوران غیبت کبرا وجود دارد را می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد:
گروه اوّل، روایاتی که از گسترش ستم، بیداد، فساد، شرک و گناه، آلودگی و بزهکاری و غربت اسلام و قرآن سخن گفته‌اند؛
گروه دوم، احادیثی که علایم ظهور را بیان می‌کنند؛ علایمی مانند خروج سفیانی، صیحه آسمانی، شکاف زمین؛
گروه سوم، احادیثی که به اوصاف مؤمنانی که در دوران غیبت در باور خود استوارند، تأکید کرده‌ است؛
گروه چهارم، روایاتی که وظیفه شخص شیعه را در این ایام برشمرده‌اند.
در اینجا، احادیثی را به عنوان نمونه برای هر یک از چهار گروه بالا می‌آوریم:

گروه اوّل
امام حسن مجتبی علیه‌السلام فرمود: «آنچه چشم به راهی آن آید، رخ نخواهد داد، مگر در آن روزگار که از یک‌دیگر بیزاری جویید و روی هم آب دهان اندازید، یکدیگر را به کفر نسبت دهید و برخی از شما برخی دیگر را لعن کنید». راوی گوید عرض کردم: در آن دوران هیچ خیری نباشد؟ امام فرمود: «تمام خیر در آن روزگار است؛ چرا که قائم به پا خیزد و تمامی شرور را بردارد».[۱] و نیز پیامبر اکرم فرمود: «آن هنگام که زنانتان ناپاک و جوانانتان آلوده شوند و شما امر به معروف و نهی از منکر نکنید، چگونه خواهید بود؟» گفتند: ای رسول خدا، این چنین خواهد شد؟! فرمود: «آری و بدتر از این! چگونه خواهید بود، هنگامی که به منکر امر و از معروف نهی کنید؟» گفتند: ای رسول خدا، این چنین خواهد شد؟! فرمود: «آری و بدتر از این! چگونه خواهید بود، آنگاه که معروف را منکر و منکر را معروف بشناسید؟!».[۲]

گروه دوم
محمدبن‌مسلم گوید، امام صادق علیه‌السلام فرمود: «در نزدیکی ظهور قائم، برای اهل ایمان نشانه‌هایی از سوی خدا هست». عرض کردم: آنها چیست، فدایتان گردم؟ فرمود: «خداوند فرموده است: «و حتماً شما (یعنی مؤمنان پیش از خروج قائم) را می‌آزماییم؛ آزمونی به ترس، گرسنگی، کاستی در اموال، جان‌ها و میوه‌ها، مژده ده صابران را»؛ یعنی خداوند می‌فرماید: حتماً شما را به ترس از پادشاهان بنی‌فلان در پایان حکومتشان می‌آزماییم و به گرسنگی به خاطر بالا بودن قیمت‌ها و به کاستی در اموال، این به خاطر فساد تجارت‌ها و کاستی سود است. هم چنین به نقص در جان‌ها ـ که مراد مرگ تند و سریع است ـ و کاستی میوه‌ها که به‌خاطر کاستی محصول اوّل و بهتر است. در آن هنگام، بردباران را به تعجیل ظهور قائم علیه‌السلام بشارت باد!».[۳] همچنین از امام صادق علیه‌السلام است که: «پنج علامت پیش از قیام قائم خواهد بود: خروج یمانی، سفیانی، ندای آسمانی، شکافتن زمین و کشته‌شدن نفس زکیّه».[۴]

گروه سوم
روزی پیامبر اکرم فرمود: «ای کاش برادرانم را دیدار می‌کردم!». ابوبکر و عمر گفتند: مگر ما برادران شما نیستیم که به شما ایمان آوردیم و با شما مهاجرت کردیم؟ فرمود: «شما مسلمان شدید و مهاجرت کردید، اما ای کاش برادرانم را ملاقات می‌کردم!». دوباره همان سؤال مطرح شد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «شما هم‌نشینان من هستید، اما برادرانم آناناند که پس از شما بیایند و به من ایمان آورند و مرا دوست بدارند و یاری کنند، در حالی که مرا ندیده‌اند. پس ای کاش برادرانم را می دیدم!».[۵]

گروه چهارم
حضرت امام صادق علیه‌السلام فرمود: «آن کس که با ایمان به امر [امامت] ما بمیرد به منزله کسی است که خیمه خود را در کنار قائم برپا کند، بلکه همانند کسی است که در حضور او شمشیر زند، بلکه به سان کسی است که همراه او به شهادت رسد، بلکه در جایگاه آن است که با رسول‌الله شهید گردد».[۶] همچنین امام صادق علیه‌السلام فرمود:
«پارسایی، عفّت، صلاح،… و بردبارانه چشم به راه فرج بودن، جزو دین امامان است».
از احادیث یاد شده، سختی روزگار غیبت و وظیفه سنگین شیعه در آن روزگار مشخّص می‌شود.
آری، به ما آموخته‌اند که دعا کنیم: «اللّهُمَّ عَرِّفنی حُجَّتک فَإنَّکَ إن لم تعرِّفنی حُجَّتک ضَلَلتُ عَن دینی».

معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
• روزگار رهایی، علی‌اکبر مهدی‌پور؛
• منتخب الأثر، آیت‌الله صافی گلپایگانی؛
• المهدی، فصل 7؛
• معجم أحادیث الإمام المهدی، علی کورانی؛
• موسوعه أحادیث أمیرالمؤمنین، محمد محمدی ری‌شهری؛
• المهدیُّ الموعود المنتظر، ص247.
پی‌نوشت‌ها
۱. منتخب‌الاثر، لطف‌الله صافی، ص۴۲۶، ح۲.
۲. تحف‌العقول، ابن‌شعبه، ص۴۹.
۳. منتخب‌الاثر، لطف‌الله صافی، ص۴۴۰، ح۴.
۴. کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج۲، ص۶۵۰.
۵. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۴.
۶. همان.