عالم برزخ نقطه آغاز عالمی است که پس از دنیا مقرر شده است. گرچه محل توقف دائمی نیست اما نقطه شروع پاسخگوئی نسبت به اعمال و رفتار است و هر کسی متناسب با ایمان واعتقاد درونی و پاسخگوئی به سئوالات نکیر و منکر می تواند فضای موقت امن و آرام و یا محیطی پر اضطراب را برای خود فراهم آورد که در حقیقت هر جایگاهی برای خوذ فراهم آورد، محصولات کشت او در دنیا بوده است.
مرحوم علامه طباطبائی(ره) در این باره می فرماید: حال انسان در زندگی برزخی همچون حال کسی است که برای رسیدگی اعمالی که از او سر زده به یک سازمان قضائی احضار شده و مورد بازجوئی و بازپرسی قرار گرفته است و پرونده اش تکمیل شده و در انتظار محاکمه در بازداشت به سر می برد.[1] امام زین العابدین ـ علیه السلام ـ در هر جمعه که در مسجد پیامبر ـ صلی الله علیه وآله ـ در مدینه، مردم را موعظه می فرمود، ضمن بیاناتشان مواردی را که انسان در قبر مورد سؤال قرار می گیرد بر شمرده که از خداپرستی و از پیامبر و مکتب و کتاب و از رهبری و ولایت و از عمر انسان و از مال سؤال می شود.
سپس امام می فرماید: خودتان را برای پاسخگوئی شب اول قبر آماده نمائید.[2] با توجه به این مطالب روشن می شود که پاداش و عذاب در عالم برزخ بدون جهت نیست، بلکه ابتدا از عقاید و اعمال انسان سؤال می شود و به نوعی از وی اقرار گرفته می شود و سپس بر اساس پرونده اعمالش در راحتی و آسایش، و یا در عذاب و رنج خواهد بود.
البته آسایش و عذاب، متناسب عالم برزخ است و با جزای اعمال در آخرت فرق می کند چون حساب رسی کامل در آخرت و بعد از قیامت صورت می پذیرد در آن جا هر عمل ریز و درشتی به حساب می آید و هر ظلمی که نسبت به دیگران صورت گرفته به حساب می آید و طبق محاکمه پروردگار هر کسی یا اهل بهشت می شود یا اهل جهنم و پاداش و عذاب کامل اعمال در آخرت صورت می گیرد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- قرائتی، محسن، معاد، دفتر انتشارات اسلامی.
2- استاد مکارم، ناصر، معاد و جهان پس از مرگ، انتشارات هدف.
3- حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین، معادشناسی.
4- شهید مطهری، مرتضی، معاد.

پی نوشت ها:
[1]. طباطبائی، سیدمحمدحسین، شیعه در اسلام، ص 101.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 6، ص 223.