طبق آنچه از قرآن و روایات معصومین ـ علیهم السلام ـ استفاده می شود، انسان در فاصله میان مرگ و رستاخیر عمومی، یک زندگانی محدود و موقتی دارد که برزخ و واسطه میان حیات دنیا و زندگی آخرت است.
انسان بعد از مرگ از جهت اعتقاداتی که داشته و اعمال نیک و بدی که در دنیا انجام داده مورد بازپرسی خصوصی قرار می گیرد و پس از محاسبه اجمالی، طبق نتیجه ای که گرفته شد به یک زندگی شیرین و گوارا یا تلخ و ناگوار محکوم گردیده، با همان زندگی در انتظار روز رستاخیر عمومی به سر می برد.
زندگی برزخی اولین زندگی بعد از مرگ و انتقال به عالم دیگر است و بین مسلمانها اتفاقی است که از میت در قبر سوالاتی می شود و با این محاکمه محدود و اجمالی جایگاه او در عالم برزخ مشخص می شود، اگر از عهده سوالها بر بیاید و بتواند پاسخ صحیح بدهد از نعمتهای خداوند برخوردار و در عالم برزخ متنعّم می گردد و اگر در پاسخ دادن عاجز بماند، گرفتار عذاب برزخی می شود و تا یوم موعود که همان رستاخیر عمومی است در انتظار می ماند. اما این زندگی در مکانی مادی نیست و اصولاً جسم برزخی انسان مادی نیست و زندگی برزخی ارتباطی به محل دفن ندارد، پس با انتقال میّت به جای دیگر و دفن او در مکانی غیر از جایی که قبلاً دفن شده بود، جایگاه او را در عالم برزخ عوض نمی کند و سؤال شب اول قبر برای او تکرار نمی شود, زیرا که تکلیف او روشن شده و مکان او تعیین گردیده است و روح او در بدنی که شبیه بدن دنیوی است, اما بدنی که لطیف است و مناسب آن نشئه از حیات است زندگی می کند. اگر از نیکان باشد در جوار پاکان و مقربان درگاه الهی از نعمت های خداوند برخوردار می گردد و اگر از بدان باشد در مصاحبت شیاطین و پیشوایان گمراه عالم برزخ را سپری می نماید.
ناگفته نماند در عالم برزخ فردی که از دنیا رفته دیگر نمی تواند اعمالی انجام دهد، ولی اگر دیگران در رابطه با میت احسانی و هر گونه عمل نیکی به قصد او انجام بدهند به او می رسد و یا اگر در حیات خود سنّت و هرگونه برنامه بدنی پدید آورد و پس از مرگش به آن سنّت عمل شود و آن برنامه بد در میان مردم باشد، بهره ای از گناه و خلاف در عالم برزخ در پرونده او ثبت می گردد و هم چنین اگر پایه گذار یک عمل خوبی در جامعه باشد، مؤسس آن کار خوب هم بهره مند می گردد[1] پس با تغییر مکان دفن، جایگاه میت در عالم برزخ عوض نمی شود اما وضعیت میت در برزخ با عوامل دیگری همچون احیا سنت حسنه یا خیرات کردن برای میت با تربیت فرزند صالح تغییر می کند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. علامه طباطبائی، شیعه در اسلام، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوازدهم، 1376، ص 162.
2. آل علی حسینی شاهرودی، آیت الله سید جواد،‌ انسان در مراحل ششگانه، قم، انتشارات پردیسان، نشر مؤسسه اسلامی ترجمه، چاپ اول 1379 از ص 83 تا 273 مرحله پنجم کتاب عالم برزخ.
3. محمدی اشتهاردی، محمد، عالم برزخ در چند قدمی ما، تهران، انتشارات کتاب یوسف، چاپ اول، 1381، صفحه 105.

پی نوشت:
[1] . محمدی اشتهاردی، محمد، عالم برزخ در چند قدمی ما، تهران، انتشارات کتاب یوسف، چاپ اول، 1381، ص 137.