نویسنده: احمد مبلغى
غدیر دریایى از معارف است. فقه، فرهنگ، کلام، اخلاق و تفسیر، همه را دارد؛ ولى دریغ که گوهرهایش تا کنون استخراج نشده است، هر چند دستان سخاوتمند امواج غدیر گاه دانه‌هاى گرانبهایى را به ساحل‌نشینانش ارزانى داشته است.
در این نوشتار بر آنیم نگاهى به فقه غدیر افکنیم، پیش از ورود به بحث توجه به چند نکته ضرورى مى‌نماید:
.1 مراد از فقه غدیر اعمال مستحب این روز است. روایات سى و شش عمل را در این روز مستحب شمرده‌اند که ما آنها را به ترتیب حروف الفبا ارائه مى‌کنیم.
.2 این تعداد حکم براى یک روز نشان از اهمیت، حساسیت و عظمت آن دارد. در اسلام براى هیچ روزى، هر چند بسیار مهم و مقدس، این تعداد حکم ارائه نشده است. در برخى از روزهاى مهم مانند فطر و قربان، عرفه و مباهله اعمال متعددى مستحب شمرده شده، ولى اگر همه آنها را به یکدیگر ضمیمه کنیم، با مستحبات غدیر برابرى نمى‌کنند.
.3 دومین ویژگى فقه غدیر جامعیت است. در هر زمینه‌اى عملى وارد شده، اعمالى جامع و بى کم و کاست؛ از عمل عبادى تا برنامه سیاسى همایش و طرح اقتصادى ایجاد مساوات همه در فقه غدیر گرد آمده است. گستردگى و غناى این اعمال چنان است که مى‌توان گفت در آینه فقه کامل غدیر کمال دین تجلى یافته است.
.4 سومین ویژگى فقه غدیر این است که براى اعمال آن فضیلتهاى منحصر بفرد قرار داده‌اند؛ که در جاى دیگر به چشم نمى‌خورد و این حتى از فضیلتهاى ماه رمضان نیز بیشتر است. مرحوم میرزا جواد آقا تبریزى مى‌گوید: «فضیلتى که براى روز غدیر وارد شده نسبت به فضیلتهاى ماه رمضان زیادتر است.» (1)
در خلال اعمال غدیر به برخى از این فضیلتها اشاره خواهد شد.
.5 چرا این حجم از اعمال را، با آن همه فضیلت، براى روز غدیر قرار داده‌اند؟ امام صادق (علیه السلام) در پاسخ بدین پرسش مى‌فرماید: «اعظاما لیومک؛ (2) تا با این اعمال روز غدیر را بزرگ بدارى».
این سخن امام ششم(علیه السلام) دو حقیقت را آشکار مى‌سازد: یکى اینکه باید روز غدیر را بزرگ داشت و دیگر اینکه بزرگداشت غدیر با انجام دادن اعمال ویژه این روز تحقق مى‌یابد.

الفـ افطارى دادن
در میان اعمل روز غدیر افطارى دادن به مؤمن جایگاهى والا دارد. بر اساس روایات در این عمل فضیلتى بزرگ نهفته است. امام على(علیه السلام) مى‌فرماید: من افطر مؤمنا فى لیله فکأنما افطر فئاما… (3)
کسى که مؤمن روزه‌دارى رادر غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است. فردى پرسید: اى امیرمؤمنان(علیه السلام) «فئام» چیست؟ حضرت فرمود: صد هزار پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و صدیق و شهید. آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضیلت کسى که جمعى از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند.
شبیه به این روایت، حدیثى از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است. (4)
بر اساس برخى از روایات امام رضا(علیه السلام) در روز غدیر گروهى را براى افطار نزد خود نگاه داشت . (5)

بـ برادر شدن
روز ولایت روز برادرى است و روز برادرى روز ولایت است؛ این دو با یکدیگر پیوندى ناگسستنى دارند و حلقه وصلشان ایمان است؛ زیرا از سویى ایمان با ولایت پا مى‌گیرد و از سوى دیگر اهل ایمان برادر یکدیگرند. (انما المؤمنون اخوه) (6)
به همین دلیل عقد برادرى یکى از آداب روز غدیر شمرده شده است. این عقد به صورت زیر است : یکى از دو نفر دست راست خود را بر دست راست دیگرى مى‌گذارد و مى‌گوید:
و اخیتک فى الله و صافیتک فى الله و صافحتک فى الله و عادهت الله و ملائکته و رسله و انبیائه و الائمه المعصومین(علیه السلام) على أنى إن کنت من اهل الجنه و الشفاعه و أذن لى بأن أدخل الجنه لا ادخلها الا و أنت معى.
با تو در راه خدا برادر مى‌شوم؛ با تو در راه خدا راه صفا و صمیمیت در پیش مى‌گیرم؛ با تو در راه خدا دست مى‌دهم و با خدا، ملایکه، کتابها، فرستادگان و پیامبرانش و ائمه معصومین(علیه السلام) عهد مى‌بندم که اگر از اهل بهشت و شفاعت شده، اجازه ورود به بهشت یافتم، داخل آن نشوم مگر آنکه تو با من همراه شوى.
آنگاه دیگرى مى‌گوید: قبلت؛ یعنى، قبول کردم. سپس مى‌گوید: اسقطت عنک جمیع حقوق الاخوه ما خلا الشفاعه و الدعاء و الزیاره؛ جز شفاعت و دعا و زیارت، همه حقوق برادرى را ساقط کردم. (7)

بیرازى جستن
امام صادق(علیه السلام) فرمود: تبرى إلى الله عز و جل ممن ظلمهم حقهم؛ (8) در روز غدیر از کسانى که به اهل بیت(علیه السلام) ستم کردند بیزارى مى‌جویى.

پـ پوشیدن لباس پاکیزه و نو
امام صادق(علیه السلام) فرمود: یحب … أن یلبس المؤمن انظف ثیابه و افخرها؛ (9) در روز غدیر لازم است مؤمن پاکیزه‌ترین و فاخرترین لباس خود را بپوشد. مرحوم میرزا جواد آقا تبریزى این عمل را از مستحبات مؤکد غدیر مى‌شمرد. (10)

تـ تبریک و تهنیت
تبریک و تهنیت از برجسته‌تریم آداب هر عیدى است. در اسلام نیز سنت تبریک و تهنیت در عید غدیر جایگاهى ویژه یافته است. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بر تبریک گفتن در این تأکید مى‌ورزید و به مردم مى‌فرمود: هنئونى هنئونى؛ (11) به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.
امام صادق(علیه السلام) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده است:
وقتى یکدیگر را ملاقات کردید، بگویید: الحمدلله الذى اکرمنا بهذا الیوم و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذى واثقنا به من ولایه ولاه امره و القوام بقسطه و لم یجعلنا من الجاحدین و المکذبین بیوم الدین. (12)
سپاس خداى را که ما را به این روز گواهى داشت و ما را از مؤمنان و کسانى قرار داد که به پیمان و میثاقى که در باره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب‌کنندگان رستاخیز قرار نداد.
امام رضا(علیه السلام) فرمود که، هنگام برخورد با یکدیگر بگویید:
الحمدلله الذى جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین(علیه السلام) (13)
سپاس خداى را که ما را از تمسک‌کنندان به ولایت امیرمؤمنان(علیه السلام) قرار داده است.

تبسم
امام رضا(علیه السلام) فرمود: … و هو یوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الایمان فمن تبسم فى وجه اخیه یوم الغدیر نظر الله الیه یوم القیامه بالرحمه و قضى له الف حاجه و بنى له فى الجنه قصرا من در بیضاء و نضر وجهه … (14)
روز غدیر روز تبسم به روى مؤمنین است. کسى که در این روز به روى برادر مؤمنش تبسم کند، خداوند، در روز قیامت، نظر رحمت به او مى‌افکند، هزار حاجتش را برآورده ساخته و قصرى از در سفید برایش بنا مى‌کند و صورتش را زیبا مى‌سازد.

توسعه زندگى
در روز غدیر، باید چهره زندگى عوض شود. همه باید بکوشند برنامه عادى زندگى خود را بر هم زده و آن را با رفتارهایى سخاوتمندانه‌تر و نشاطانگیزتر بیارآیند تا همگان در همه جا طعم شیرین عید را بچشند و رایحه دل‌انگیز آن را استشمام کنند. یقینا در صدر توسعه دادن زندگى توسعه مالى قرار دارد. امام رضا(علیه السلام) فرمود: هو الیوم الذى یزید الله فى مال من عبدالله و وسع على عیاله و نفسه و اخوانه… . (15)
روز غدیر روزى است که خداى متعال در مال کسى که خدا را عبادت کند و بر خانواده، خویشتن و برادران ایمانى‌اش توسعه دهد فزونى پدید مى‌آورد.

جـ جشن گرفتن
امام رضا(علیه السلام) در عید غدیر احوال کسان و اطرافیان خود را تغییر داد و وضع تازه‌اى در آنان ایجاد کرد. (16)

حـ حمد کردن
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: یکى از سنتها این است که مؤمن، در روز غدیر، صد بار بگوید:
الحمدلله الذى جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایه امیرالمؤمنین على بن‌ابیطالب(علیه السلام). (17)

دـ دعا
معصومان(علیه السلام) پیروانشان را به دعا در روز غدیر سفارش کرده‌اند. دعاهاى ویژه این روز عبارت است از:
1ـ دعایى که با این جمله آغاز شده است: اللهم انک دعوتنا إلى سبیل طاعتک… (18) .
2ـ دعایى که در آغاز این عبارت دیده مى‌شود:
اللهم انى اسئلک بحق محمد نبیک و على ولیک و الشأن و القدر الذى خصصتهما دون خلقک.. . (19) . این دعا در مفاتیح‌الجنان ذکر شده است. (20)
3ـ دعایى که با این جمله آغاز شده است:
اللهم بنورک اهتدیت و بفضلک استغنیت … .
به بحارالانوار، ج 95، ص 318 مراجعه شود.

دید و بازدید
دید و بازدید یکى از آداب روزهاى عید و شادى است. این سنت مردم را شادابتر و نام و یاد عید را در دل و ذهنشان ریشه‌دارتر مى‌کند. اسلام همین سنت را براى عید غدیر در نظر گرفته و آن را مورد تأکید قرار داده است.
امام رضا(علیه السلام) فرمود: من زار مؤمنا ادخل الله قبره سبعین نورا و وسع فى قبره، و یزور قبره کل یوم سبعون الف ملک یبشرونه بالجنه. (21)
کسى که در روز غدیر به دیدار مؤمنى برود خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد و قبرش را وسیع مى‌سازد؛ هر روز هفتاد هزار فرشته قبرش را زیارت کرده، به او بشارت بهشت مى‌دهند .
شایسته است این سنت در روز غدیر، که بزرگترین عیدهاست، اجرا شود تا علاوه بر احیاى روز غدیر رشته‌هاى الفت و مودت میان مردم محکمتر شود.

رـ روزه
روزه در روز غدیر، بسیار مستحب است و فضیلتى استثنایى دارد.
امام على(علیه السلام) فرمود: إذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت ایام الدنیا عن کفائته. (22)
اگر بنده مخلصى در روزه این روز اخلاص داشته باشد، همه روزهاى دنیا توان برابرى با آن را ندارد؛ به عبارت دیگر، اگر کسى تمام روزهاى دنیا زنده باشد و همه را روزه‌دار سپرى کند، ثوابش کمتر از ثواب روزه این روز خواهد بود.
نخستین جانشین راستین رسول خدا همچنین فرمود: … و جعل الجزاء العظیم کفاءه عنه. (23)
… خداوند در برابر روزه عید غدیر پاداشى بزرگ نهاده است. امام صادق(علیه السلام) یارانش را به این امر تشویق مى‌کرد و مى‌فرمود:
إنى احب لکم أن تصوموه… (24) .
من دوست دارم شما این روز را روزه بگیرید.
آن بزرگوار همچنین مى‌فرمود: صیام یوم غدیر خم یعدل عندالله فى کل عام مائه حجه و مائه عمره مبرورات متقبلات. (25)
روزه روز غدیر خم نزد خداوند،در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.
پیرامون روزه غدیر روایت بسیار وارد شده آنچه ذکر شد از باب نمونه بود.

زـ زیارت
یکى از اعمال روز غدیر زیارت امیرمؤمنان على(علیه السلام) است.
زیارت آن حضرت(علیه السلام) به دو صورت ممکن است:
.1 زیارت در حرم مطهر
امام رضا(علیه السلام) به احمد بن‌محمد بن‌ابى نصربزنطى فرمود: اى فرزند ابونصر، هر کجا بودى در روز غدیر کنار قبر امیرمؤمنان(علیه السلام) حاضر شو! همانا خداوند در این روز گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را مى‌آمرزد.
بدرستى که پروردگار در این روز دو برابر آنچه در ماه رمضان شب قدر و شب عید فطر آزاد مى‌کند، مى‌رهاند. (26)
شیوه زیارت آن حضرت را از امام هادى(علیه السلام) مرحوم شیخ عباسى قمى(ره) در مفاتیح‌الجنان روایت کرده است. (27)
.2 زیارتهاى عمومى این زیارت، که به حرم مطهر اختصاص ندارد و ارادتمندان ولایت در همه جا مى‌توانند از آن بهره گیرند، دو مورد است:
الف. زیارت امین الله؛ (28)
ب. زیارت روایت شده از امام صادق(علیه السلام) (29) .
هر دو زیارت در مفاتیح ذکر شده است.

زینت دادن
آراستن پیکر و آذین بستن خانه، کوچه و بازار، در روزهاى عید، عملى رایج است. عیدى در ذهن و دل مردم زنده است که در آن خویش را بیارایند و در و دیوار را آذین‌بندى کنند.
چون عید غدیر بزرگترین عید است مردم باید در آن، بیش از هر عید دیگر، شادمانى کنند و خود و جامعه را بیارایند. فضیلت این عمل بسیار است، امام رضا(علیه السلام) فرمود:
روز غدیر روز زینت است، کسى که براى روز غدیر زینت کند خداوند همه گناهان کوچک و بزرگش را آمرزیده، فرشتگانى به سویش مى‌فرستد تا حسنات او را بنویسند و تا عید غدیر سال بعد بر درجات او بیفزایند. (30)
اهمیت زینت در این روز چنان است که امام رضا(علیه السلام) براى گروهى لباسهاى نو، انگشتر و کفش فرستاد. (31)

شـ شادى کردن
امام على(علیه السلام) فرمود: و اظهروا … السرور فى ملاقاتکم؛ (32) در برخوردها شادى را آشکار کنید.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: روز غدیر روز خوشحالى و شادى است. (33)
شکر گزارى امام على(علیه السلام) فرمود: در روز غدیر، خداى را بر آنچه به شما ارزانى داشته( نعمت ولایت) شکر کنید. (34)

صـ صدقه دادن
روز غدیر یکى از مستحبات مؤکد صدقه دادن است. امام على(علیه السلام) فرمود: الدرهم فیه بمائتى الف درهم؛ فضیلت یک درهم، (35) که در روز غدیر داده شود، با فضیلت دویست هزار درهم برابر است.

صلوات فرستادن
امام صادق(علیه السلام) فرمود: در روز غدیر، بر محمد و اهل بیتش صلوات بسیار مى‌فرستى. (36)

طـ طعام دادن
در روز غدیر غذا دادن به مؤمنان اهمیت بسیار دارد، امام صادق(علیه السلام) مى‌فرماید: و اطعم اخوانک؛ (37) در روز غدیر، برادران دینى‌ات را اطعام کن.
امام رضا(علیه السلام) در فضیلت این عمل فرمود: من اطعم مؤمنا کان کمن اطعم جمیع الانبیاء و الصدیقین؛ (38) کسى که مؤمنى را در روز غدیر غذا دهد مانند فردى است که تمام پیامبران و صدیقین را غذا داده است. اهمیت طعام دادن در این روز به اندازه‌اى است که امام صادق(علیه السلام) روز غدیر را روز اطعام طعام (39) خوانده است.

عـ عبادت
امام رضا(علیه السلام) فرمود:
هو الیوم الذى یزید الله فى مال من عبد فیه… (40)
غدیر روزى است که خداوند بر مال کسى که در آن عبادت کند، مى‌افزاید … .

عطر زدن
بر اساس برخى از روایات امام صادق(علیه السلام) مؤمنان را به استعمال عطر در روز غدیر سفارش کرده است. (41)

عمل صالح انجام دادن
روى ان العمل فیه یعدل ثمانین شهرا و روى انه کفاره ستین سنه. (42)
روایت شده که کردار نیک در روز غدیر، با عمل هشتاد ماه برابرى مى‌کند؛ و نیز روایت شده که کردار نیک در این روز کفاره شصت سال است.

غـ غسل کردن
علماى شیعه بر استحباب غسل در روز غدیر اجماع دارند (43) و آن را مستحب مؤکد مى‌دانند. (44) بهتر این است که غسل در اول روز انجام گیرد. (45)

قـ قضاى حوائج مؤمنان
امام صادق(علیه السلام) فرمود: واقض حوائج اخوانک؛ (46) در عید غدیر حاجتهاى برادرانت را برآور!

کـ کمک کردن
کمک کردن به ضعیفان و نیازمندان پیام ویژه صاحب غدیر براى روز غدیر است؛ پیامى که به فرمان حضرت(علیه السلام) باید دهان به دهان به همه مردم ابلاغ شود:
و لیعد الغنى على الفقیر و القوى على الضعیف؛ (47) باید در روز غدیر ثروتمند به تهیدست و توانا به ناتوان کمک کند.

گـ گذشت و آشتى کردن
چشم‌پوشى از گناه برادران و برقرارى ارتباط دوستانه از دیگر مستحبات روز غدیر شمرده شده است. (48)

گشاده‌رویى
امام على(علیه السلام) فرمود: و اظهروا البشر فیما بینکم؛ (49) با یکدیگر با گشاده‌رویى برخورد کنید.

مـ مساوات
امام على(علیه السلام) فرمود: و ساووا بکم ضعفائکم؛ (50) میان خویش و ضعیفان مساوات ایجاد کنید.

مصافحه
امام على(علیه السلام) فرمود: إذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم؛ (51) وقتى در روز غدیر یکدیگر را ملاقات کردید به هم دست بدهید و سلام کنید.

مهربانى و عطوفت کردن
امام على(علیه السلام) فرمود: و التعاطف فیه یقتضى رحمه الله و عطفه… (52)
با یکدیگر عطوفت و مهربانى کردن در روز غدیر، موجب رحمت و عطوفت خداى متعال خواهد شد .
مهمان کردن امام رضا(علیه السلام) در روز غدیر گروهى را براى افطار نزد خود نگاه داشت. (53)

نـ نماز
.1 نماز شب عید غدیر
این نماز دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. در هر رکعت، بعد از سوره حمد توحید ده بار و آیهالکرسى یک بار خوانده مى‌شود. در رکعت دوازدهم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذکر را ده بار در قنوت تکرار کرد: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و یمیت و یحیى و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شى قدیر. در دو سجده رکعت آخر، این ذکر ده بار خوانده مى‌شود: سبحان من احصى کل شى علمه سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له سبحان ذى المن و النعم سبحان ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الکرم اسألک بمعا قد العز من عرشک و منتهى الرحمه من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامه ان تصلى على محمد رسولک و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بى کذا و کذا [به جاى کذا و کذا حاجت خود را ذکر کند] و سپس بگوید انک سمیع مجیب. (54)
.2 نماز روز عید غدیر
نیم ساعت پیش از ظهر غدیر، دو رکعت نماز مستحب است. در هر رکعت بعد از حمد، سوره‌هاى توحید، قدر و آیهالکرسى ده بار خوانده مى‌شود. (55)
.3 نماز مسجد غدیر
امام صادق(علیه السلام) فرمود: یستحب الصلاه فى مسجد الغدیر؛ (56) نماز در مسجد غدیر مستحب است.

نیکى و احسان
امام على(علیه السلام) فرمود: تباروا یصل الله الفتکم و البر فیه یثمر المال و یزید فى العمر. (57)
به یکدیگر نیکى کنید که خداوند الفت میان شما را پایدار مى‌سازد و نیکى در این روز موجب افزایش مال و عمر مى‌شود.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: … و اکثر برهم. (58)
… در روز غدیر به برادران ایمانى، بسیار نیکى کن.

وـ وام گرفتن براى کمک به دیگران
امام على(علیه السلام) فرمود: من استدان لإخوانه و أعانهم فأنا الضامن على الله إن ابقاه قضاه و إن قبضه حمل عنه. (59)
کسى که وام بگیرد تا به برادران مؤمنش کمک کند از سوى خدا ضمانت مى‌کنم که اگر او را زنده نگه داشت، بتواند وامش را بپردازد و اگر نگه نداشت، آن دین از دوش او برداشته شود .
توجه به دو نکته آشکار مى‌سازد که چگونه روز غدیر روزى ویژه به شمار آمده، کمک کردن به دیگران در آن عملى بسیار مهم است.
الف) هر چند وام گرفتن از نظر شرع کار چندان مرغوبى نیست، ولى این کار براى کمک به دیگران مستحب قرار داده شده است.
ب) اسلام حق‌الناس را بسیار مهم شمرده است، ولى در روایت آمده که اگر وام گیرنده توفیق حیات نیافت، خداوند حق مالى قرض‌دهنده را از دوش او برمى‌دارد.

هـ هدیه دادن
امام على(علیه السلام) فرمود: هبو ـ أو هیئوا ـ لاخوانکم و عیالکم عن فضله؛ (60) از آنچه خداى متعال بر شما ارزانى داشته، به خانواده و برادرانتان ببخشید. (61)
و نیز فرمود: تهادوا نعم الله کما مناکم نعمتهاى خداوند را به یکدیگر هدیه کنید همان طور که به شما عطا فرموده است.امام رضا(علیه السلام) فرمود: أفضل على اخوانک فى هذا الیوم؛ (62) در این روز بر برادرانت بخشش کن.
امام رضا(علیه السلام) در این روز براى خانواده گروهى از اصحاب غذا، گندم، لباسهاى نو و حتى انگشتر و کفش فرستاد. (63)

همایش
گردهمایى یکى از اعمال و احکام روز غدیر است. این دستور الهى ـ سیاسى در راستاى تقویت ارتباط با ولایت و رهبرى الهى و پایبندى به لوازم آن صادر شده است.
على(علیه السلام) فرمود: … واجمعوا یجمع الله شملکم؛ (64) در روز غدیر، گرد هم آیید تا خداوند امورتان را از نابسامانى و پراکندگى برهاند.

پی نوشت:

1)ـ المراقبات، میرزا جواد آقاى تبریزى، ص 217 و .218
2)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .302
3)ـ المراقبات، میرزا جواد آقا تبریزى، ص .256
4)ـ التهذیب، شیخ طوسى، ج 3، ص .143
5)ـ الغدیر، علامه امینى، ج 1، ص .287
6)ـ سوره حجرات، آیه .10
7)ـ مستدرک الوسائل، محدث نورى، ج 1، ص .456
8)ـ بحارالانوار، مجلسى، ج 95، ص .322
9)ـ همان، ص .301
10)ـ المراقبات، ص .260
11)ـ الغدیر، ص .274
12)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .303
13)ـ المراقبات، ص .260
14)ـ همان، ص .257
15)ـ همان.
16)ـ الغدیر، ج 1، ص .287
17)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .321
18)ـ المراقبات، ص .255
19)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .319
20)ـ مفاتیح الجنان، ص .507
21)ـ المراقبات، ص .257
22)ـ مصباح المتهجد، ص .702
23)ـ همان.
24)ـ الغدیر، ص .285
25)ـ همان، ص .286
26)ـ التهذیب، ج 6، ص .24
27)ـ مفاتیح الجنان، ص .659
28)ـ همان.
29)ـ همان، ص .80
30)ـ همان، ص .503
31)ـ المراقبات، ص .257
32)ـ الغدیر، ج 1، ص .287
33)ـ همان، ص .284
34)ـ بحارالانوار، ج ، ص .95
35)ـ الغدیر، ج 1، ص 284؛ المراقبات، ص .255
36)ـ المراقبات، ص .262
37)ـ همان، ص .256
38)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .322
39)ـ همان، ص .302
40)ـ همان، ج 95، ص .301
41)ـ المراقبات، ص .258
42)ـ التهذیب، ج 1، ص .114
43)ـ المراقبات، ص .260
44)ـ تحریر الوسیله، امام خمینى، ج 1، ص .98
45)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .302
46)ـ المراقبات، ص .256
47)ـ مفاتیح الجنان، ص .511
48)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ الغدیر، ج 1، ص 284؛ المراقبات، ص .256
49)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ المراقبات، ص .256
50)ـ همان.
51)ـ همان.
52)ـ الغدیر، ج 1، ص .287
53)ـ المراقبات، ص .255
54)ـ التهذیب، ج 3، ص .143
55)ـ الکافى، ج 4، ص .567
56)ـ الغدیر، ج 1، ص 284؛ المراقبات، ص .255
57)ـ بحارالانوار، ج 95، ص .302
58)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ المراقبات، ص .256
59)ـ همان، ص .255
60)ـ مصباح المتهجد، ص .702
61)ـ بحارالانوار، ج 97، ص .119
62)ـ الغدیر، ج 1، ص .287
63)ـ مصباح المتهجد، ص 702؛ الغدیر، ج 1، ص .284
منبع:مجله کوثر