نویسنده:جواد محدثى

بیان مصیبت،گریه کردن با آواز،آواز ماتم،شیون و زارى،مویه‌گرى،زارى بر مرده،شعرى که در ماتم و سوگوارى با صوت حزین و ناله و زارى خوانند،اعم از سوگوارى‌براى کسى که تازه مرده،یا براى امامان شیعه. (1) ترکیبات دیگر آن عبارت است از:نوحه‌آراستن،نوحه ساختن،نوحه سرودن،نوحه‌خوانى.نوحه‌گرى بر مرده،رسم جاهلیت‌بوده است و کارى مکروه است، (2) مگر براى معصومین‌«ع‌»که نوحه و گریه بر آنان از شعائرمهم و از عوامل نشر فضیلتها و احیاى یاد اسوه‌هاى کمال است و خود امامان برسید الشهدا«ع‌»مى‌گریستند و امر به نوحه‌خوانى مى‌کردند.بر جعفر طیار و حمزه‌سید الشهدا نوحه‌خوانى شد.آنچه که از کراهت نوحه و ناپسند بودن شغل نوحه‌گرى وزشت‌بودن اجرت نوحه‌گر در روایات یاد شده، ناظر به نوحه‌گریهاى جاهلى است که‌آمیخته به باطل و گاهى حرام بود. (3) در فرهنگ عزادارى براى امام حسین،نوحه به نوعى خاص از شعر مرثیه مى‌گویند که‌در مجالس به صورت جمعى اجرا مى‌شود.«اشعار نوحه را براى سینه زدن مى‌ساختند،یکى نوحه مى‌خواند و دیگران به نوا و آهنگ و وزن اشعار نوحه‌خوان سینه مى‌زدند.ولى‌اشعار مرثیه را با آهنگ در مجالس سوگوارى براى به گریه افکندن و اظهار تاسف‌شنوندگان بر قتل شهداى کربلا مى‌خواندند و عنوان روضه نداشت.»، (4) «…از معروفترین‌شعراى عصر قاجار که مرثیه و نوحه ساخته‌اند،مى‌توان یغماى جندقى و وصال شیرازى‌را نام برد». (5) این شیوه در بین عربها هم متداول است و سبک مرثیه سرایى و نوحه‌خوانى‌بر سالار شهیدان مخصوص است.با توجه به گستردگى این مراسم و رواج آن در طول‌سال،حتى در سوگ امامان دیگر،ضرورت دارد که سروده‌هاى ناب و نوحه‌هاى صحیح ودور از تحریفها و دروغها پدید آید و فرهنگ عاشورا در قالب نوحه نیز ترویج گردد ونوحه خوانان نیز،بیش از هدف قرار دادن گریه،نشر فضیلتهاى اهل بیت را هدف قرار دهند. (6)

پى‌نوشتها
1-لغت‌نامه،دهخدا.
2-بحار الانوار،ج 79،ص 88.
3-به روایات مربوط به تعزیه و ماتم و نوحه در بحار الانوار،ج 79،ص 71 تا 113 مراجعه کنید.
4-موسیقى مذهبى ایران،ص 7.
5-همان،ص 29.
6-نگرشى به مرثیه سرایى در ایران،عبد الرضا افسرى،بررسى گسترده‌اى از سابقه این کار در ایران و انواع مرثیه‌سراییها دارد.
فرهنگ عاشورا صفحه 453. جواد محدثى