برای روشن شدن مسأله «توسل» لازم است  معنا و سپس هدف از توسل تبیین و بدنبال آن ریشه قرآنی توسل مورد توجه قرار گیرد:
معنای توسل: جوهری در کتاب «الصحاح» خود می گوید: «الوسیله ما یتقرب به الی الغیر»[1] وسیله همان چیزی است که بواسطه آن بسوی دیگران نزدیک می شود. راغب نیز می گوید: «الوسیله التوصل الی الشی برغبته»[2] وسیله عبارت است از رسیدن به چیزی از روی میل و رغبت.
«توسل» نیز طلب وسیله است، و به معنای واسطه قرار دادن چیزی برای رسیدن به مطلوب و مقصود، به کار می رود و بیشتر در مورد طلب حاجت و یا بخشش گناهان از پیشگاه الهی به وسیله انبیاء و اولیاء ـ علیهم السلام ـ استعمال می شود.
مرحوم علامه طباطبایی می فرماید: توسل برای رسیدن انسان به حقیقت عبودیت و بندگی و درک فقر و مسکنت انسان به سوی خداوند متعال است که درک این حقیقت، وسیله و رابطه و مایه اتصال انسان به خدا است و عمل و علم از لوازم چنین بینشی است.[3] راغب نیز معتقد است که «حقیقه الوسیله الی الله تعالی مراعاه سبیله بالعلم و العباده و تجری مکارم الشریعه»[4] حقیقت توسل به سوی خداوند چیزی جز رعایت راه خدا از طریق معرفت و بندگی و تحقق دستورات نیک شریعت نمی باشد.
هدف از توسل، تقرب به سوی خداوند از راه وسیله می باشد که این وسیله اعم از اعمال نیک و اعتقادات و باورهای صحیح و نیز انبیاء و اولیاء الهی می باشد علت این امر نیز این است که خداوند حکم جریان امور عالم را بر اساس نظام اسباب و مسبّبات قرار داده و برای هر چیزی سبب خاصی مادی و یا معنوی قرار داده است و راه رسیدن انسان به اهداف مادی و معنوی را، تبعیت از این نظام تکوینی قرار داده است.
براین اساس هم چنان که در مورد نیازهای طبیعی پاسخ این سوال که چراانسان به دنبال وسیله می رود؟روشن است چون سبب بودن امورطبیعی رامی داند ومتوجه است که خداوند نور خورشید را وسیله روشنایی زمین، غذا را وسیله ی رفع گرسنگی، لباس و مسکن را وسیله نیازهای گرما و سرما و… قرار داده است. در مسائل معنوی نیز پاسخ این پرسش واضح است که چرا خداوند بخشش گناهان، قضا حوائج مادی و معنوی و… را از راه اسباب معنوی خاصی قرار داده است؟ امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید:«خداوند برای رسیدن به هر حاجتی سبب قرار داد و برای هر سببی شرح و تفضیل قرار داد، و برای هر شرحی علم و آگاهی، و برای هر علمی باب و سخنگو قرار داد هر کس آن باب ناطق را بشناسد هدف را شناخته و هر کس آن را نشناسد و از غیر آن طریق وارد شود، مقصد را گم نموده است، آن راه و سبب پیامبر خدا ـ صلی الله عَلیهِ وَ اله و سَلَم ـ و ما اهل بیت هستیم.»[5] توسل نیز تبعیت از این سنت الهی برای رسیدن به هدف است. هدف از توسل،‌عرض حاجت در پیشگاه الهی و درخواست از مشیت و قدرت او از رهگذر واسطه قرار دادن اولیاء الهی و مقربان درگاه خداوند می باشد، و نقش اولیاء الهی در این میان به طور مستقل هرگز مورد توجه نیست، تا موجب شرک بشود بلکه آنان صرفاً به عنوان آبرومندان درگاه الهی که خداوند آنان را واسطه فیض و رحمت خود قرار داده اند. در ذیل عنایت و اذن الهی مورد توجه است. و اساساً شرک در این مورد معنا ندارد چون شرک در جایی است که نگاه استقلالی به غیر خدا بشود در حالی که واژه «توسل» و مفهوم حقیقی آن، نفی چنین چیزی است.
بنابراین قسمت اخیر سؤال (… ولو به اذن الله….) نوعی تناقض گویی است زیرا با فرض اذن و اراده الهی، سؤال از قدرت اولیاء الهی، معنا نخواهد داشت، چون آنان مجرا و مظهر اراده و مشیت الهی در این مورد می باشند و تردید در این مورد در حقیقت تردید در نفوذ قدرت الهی خواهد بود در حالی که اراده الهی چه بدون واسطه و چه با واسطه نافذ می باشد و خداوند انبیا و معصومین و فرشتگان را وسیله برآورده شدن حاجات مادی و معنوی دیگران قرار داده است.
قرآن کریم مسأله توسل و توجه به نظام اسباب و مسبّبات را لازمه ایمان و حرکت معنوی انسان به سوی خداوند می داند و در این راه مسأله توسل به اسباب معنوی را به طور عام سفارش می کند می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا اتقوالله و ابتغوا الیه الوسیله…»[6]ای کسانی که ایما ن آورده ایداز(مخالفت فرما ن )خدا بپرهیزیدووسیله ی برای تقرب به او بجویید ودررا ه خدا جهاد کنید.. یعنی برای رسیدن به قرب الهی از راه تقوی و عمل صالح و دیگر وسائل،می توان بهره جست.
این آیه تکامل معنوی انسان را روشنمند دانسته و راه صعود به مقام قرب الهی را در پیمودن و حصول اسباب خاص معرفی نموده است اعم از وسیله تقرب درونی مثل تقوی و عمل صالح و یا بیرونی مثل اولیاء الهی.در خصوص توسل به پیامبر ـ صلی الله عَلیهِ وَ اله و سَلَم ـ نیز قرآن سفارش ویژه نموده است می فرماید: «وَلَوْ اَنَّهُمْ اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ جآؤُکَ فَاسْتَغْفَروُا اللهَ وَ اسْتَغْفَرَلَهُمْ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوّاباً رَّحیماً»[7] (اگر آنان آن گاه که با آلوده شدن به گناه به خود ستم نموده؛ به شما رجوع نموده وطلب استغفارکنندوتونیز برای آنان استغفارکنی یقینا خداوندرا توبه پذیرد ومهربان می یابند)یعنی دعای شما را در حق آنان مستجاب می نماید.
در آیه قبل گرچه عنوان وسیله به طور مطلق آمده است ولی با توجه به الف و لام مقصود از وسیله رهبری الهی در هر عصر و زمان می باشد.[8] نتیجه این که توسل دارای مبانی  محکم قرآن و یکی از آموزه های امید بخش اسلام است، که آثار سازنده و تربیتی فراوانی را به همراه دارد. در توسل نیز نقش اولیاء الهی در قضاء حوائج در طول فاعلیت خداو به اذن او مورد نظر است. این مسأله مورد پذیرش همه مسلمانان است و از میان فِرق اسلامی تنها گروه «وهابیت» به دلیل عدم توجه به مبانی عقلی اعتقادات و جمود فکری و سطحی نگری، با آن مخالفت نموده و آن را شرک پنداشته اند.[9] در حالی که در صورت تفسیر صحیح مسأله نه تنها توسل هماهنگ با توحید است بلکه لازمه ی سیر معنوی انسان به سوی خداست.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شیعه شناسی و پاسخ به شبهات ج1، نوشته علی اصغر رضوانی، چاپ مشعر، تهران (1382).
2. آئین وهابیت، نوشته آیت الله جعفر سبحانی، دفتر تبلیغات اسلامی

پی نوشت ها:
[1] . الصحاح الجوهری، ماده «وسل».
[2] . مفردات راغب، ماده «وسل».
[3] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، موسسه اعلمی، 1411، ج5، ص 335.
[4] . راغب اصفهانی، مفردات ص 871، ماده «وسل».
[5] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، ج2، ص 90 و ج2، ص 168.
[6] مائده/35
[7] . النسآء/ 68.
[8] . نقی پور، ولی الله، بررسی شخصیت اهل بیت در قرآن، مرکز آموزشی مدیرت دولتی، چاپ اول، 1377، ص 126.
[9] . ر.ک: فقیهی، علی اصغر، وهابیان، ص 103.