تهیه کننده: محمدمجتبی سعیدی

عیادت از بیمار یکی از توصیه های مهم دین است شما چقدر به این موضوع توجه دارید؟
چه کسی در این دنیاست که بیمار نشود؟ همه ما بیمار شده ایم. بیشتر ما هرچند کوتاه در بستر بیماری خوابیده ایم. اگر همان روزها را به خاطر بیاوریم متوجه خواهیم شد که چشم مان به سمت در بوده تا کسی از همسایه گرفته تا فامیل دور و نزدیک به دیدارمان بیاید. وقتی هم کسی می آید، آنقدر روحیه می گیریم که انگار از صدها دارو و پزشک برایمان بهتر بوده یا اصلاً یک تماس تلفنی هرچند بسیار کوتاه توانسته ما را خیلی زودتر از آنچه تصورش را می کردیم از بیماری برهاند. پس اگر خدای نکرده یکی از اطرافیانتان- از دوست گرفته تا همسایه و فامیل- در بستر بیماری خوابیده خوب است همین حالا سراغی از او بگیرید تا هم به توصیه های دین عمل کرده باشید و هم وظیفه ی انسانی تان را انجام داده باشید. احادیث زیادی درباره ی عیادت از بیمار نقل شده که نه تنها دارای ثواب اخروی بلکه دارای فواید دنیوی زیادی هستند. اگر می خواهید درباره ی این رفتار دینی انسان ها بیشتر بدانید خواندن این گزارش را از دست ندهید.

1-چگونه به عیادت بیمار برویم؟
عیادت مریض مانند دیگر اعمال توصیه شده در دین اسلام آدابی دارد. باید توجه کنیم که وقتی نزد بیمار می رویم با چه حالتی برویم. هدیه ای برای او ببریم یا نه؟ و هنگامی که کنار او نشسته ایم چه بگوییم و چه نگوییم. روزی امام صادق علیه السلام تعدادی از یارانشان را می بینند که به جایی می روند. از آنها می پرسند کجا می روید؟ آنها در پاسخ می گویند به عیادت بیمار می رویم. امام نگاهی می کنند و می پرسند آیا میوه ای از قبیل سیب، عطر یا عود برای او گرفته اند یا نه. که آنها جواب منفی می دهند. حضرت در جواب آنها می فرمایند: «مگر نمی دانید که هدیه برای بیمار موجب آرامش خاطر او می شود؟!» از این روایت نتیجه می گیریم که هنگام رفتن به ملاقات بیمار باید چیزی هرچند کوچک برای او هدیه ببریم. زیرا او را خوشحال می کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این خصوص می فرمایند: «اگر برای بیمار میوه ببرید موجب رضایت خدا می شود و خدا هم به شما در روز قیامت از میوه های بهشتی روزی خواهد داد.» اما در خصوص اینکه وقتی کنار بیمار نشسته ایم چه کنیم، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده اند باید او را دعا کنیم. یعنی بگوییم که خدا او را (مریض را) به شفای خود شفا دهد و به دوای خود مداوایش کند و از بلای خود در امان نگه دارد. یعنی کنار بیمار از ناراحتی و غم و غصه نگوییم و او ار به توکل به خدا دعوت کنیم که به دست خدا مشکلاتش برطرف شود.

2- غرق در رحمت می شوید
اگر دلتان می خواهد در رحمت خدا غرق شوید، حواستان باشد که یکی از راه های آن عیادت از بیماران است. در این خصوص حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که می فرمایند: «کسی که به عیادت بیمار می رود، در میان رحمت الهی راه می رود و تا وقتی در کنار بستر او می نشیند غرق در رحمت الهی می شود». سید رضی در توضیح این حدیث نوشته است: «طبق متن عربی این حدیث و عباراتی که در آن به کار رفته می توان نتیجه گرفت رحمتی که از دیدار بیمار برای عیادت کننده از سوی خدا می رسد تمام شدنی نیست و به همان وقت عیادت خلاصه نمی شود. حالا اگر در کنار بیمار هم بنشیند، خودش را در زندگی غرق رحمت خداوند کرده است.»

3-باغ های بهشت
همه ی ما این همه از باغ های بهشت شنیده ایم و دلمان لک زده تا از باغ ها و میوه هایش تجربه ای داشته باشیم. رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در کتاب «بحارالانوار» در این خصوص فرموده اند: «کسی که به سمت خانه بیماری می رود، مانند ‌آن است که میان میوه های چیده شده باغ های بهشت به راه افتاده». مسلماً این بیان حضرت به معنای آن نیست که به صورت عینی و مادی ما بین میوه های باغ های بهشت قدم بزنیم. چون اصلاً باغ های بهشت و میوه های آن خصوصیات خاصی دارند که نمی توان آنها را در دنیا لمس کرد. البته مگر آنکه به مقامات روحی بسیار بالایی برسیم. در این حدیث شاید منظور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم این است که طعم آرامشی که باغ های بهشت دارند، ما آن را در روح خود و زندگی مان خواهیم چشید. از طرفی میوه های بهشتی خواص ویژه ای دارند؛ مثلاً تمام شدنی نیستند. بنابراین برکت میوه های بهشتی را در زندگی خود خواهیم دید.

4-عیادت از بیمار حاجت ما را روا می کند
در معارف دینی ما احادیث زیادی وجود دارد که از احوال برادران دینی مان باخبر باشیم و تا می توانیم یکدیگر را دعا کنیم. درباره ی برادر دینی مان وظایفی داریم که باید به آن عمل کنیم. آن طور که کارشناسان دینی می گویند مهم ترین وظیفه عیادت از بیماران است. در کتاب «بحارالانوار» به نقل از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم نوشته شده: «اطراف بیمار از مکان هایی است که خدا دعای انسان را مستجاب می کند». البته باید توجه داشت که عیادت از برادر دینی مریض بدین معنا نیست که ما نباید از دیگران که مؤمن یا مسلمان نیستند عیادت نکنیم بلکه آن هم یکی از وظایف ما به شمار می رود و فواید خاص خود را دارد اما عیادت از برادر دینی و مؤمن یکی از واجبات است چرا که خدا در یک حدیث قدسی فرموده: «‌وقتی بیمار را عیادت می کنید، مثل آن است که من را عیادت کرده اید». به عبارت دیگر ناراحتی مؤمن ناراحتی خداست.

5-با همسفر بیمار چه باید کرد؟
از مسائلی که در مورد حقوق بیماران در دین به آن تأکید فراوانی شده مراقبت از بیمار در سفر است. البته این موضوع چندان غیرمنتظره نیست. به عنوان مثال ممکن است با کسی همسفر شویم که در سفر بیمار شود یا از همان ابتدا کسالتی داشته باشد. در این خصوص در کتاب «بحارالانوار» به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمده است: «هرگاه در سفر بودید و یکی از شما بیمار شد، سه روز توقف کنید و به مراقبت از او بپردازید».
آیت الله جوادی آملی در کتاب «مفاتیح الحیاه» بعد از گفتن این حدیث نوشته اند: «شخصی به نام مرازم می گوید با محمد بن مصادف در سفر حج بودم که در مدینه بیمار شدم. او مرا تنها رها می کرد و به مسجد می رفت. این ماجرا را برای پدرش تعریف کردم. او هم موضوع را با امام صادق علیه السلام در میان گذاشت. آن حضرت به محمد بن مصادف پیغام داد که اگر در خانه می ماندی و برای عبادت به مسجد نمی رفتی ثواب بیشتری نصیب می شد.»

6-عیادت از بیماران اهل سنت
بعضی وقت ها کاسه داغ تر از آش می شویم و انگار نه انگار که بزرگ ما امام صادق علیه السلام بوده است. شاید در جایی زندگی می کنیم که اهل سنت اطرافمان زندگی می کنند. حال تکلیف ما در برابر این افراد چیست؟ اگر مریض شدند می توانیم به عیادتشان برویم؟ آیا عیادت از آنها ثواب دارد؟ در کتاب «مفاتیح الحیاه» به نقل از امام جعفر صادق علیه السلام از کتاب «الفقیه» به این سؤالات جواب داده شده: «با اهل سنت به روش خودشان برخورد کنید. در مساجدشان نماز بخوانید و از بیمارانشان عیادت کنید. در تشییع جنازه شان شرکت کنید. اگر می توانید امامت و اذان گویی را برعهده بگیرید، این کار را انجام دهید. اگر چنین کاری کردید، آنها خواهند گفت اینها جعفری اند. خدا رحمت کند جعفر را که یارانش را چه خوب تربیت کرده. اگر این چنین رفتار نکنید خواهند گفت اینها جعفری اند. خدا با جعفر چه کند که یارانش را چه بد تربیت کرده است.»

7-ملاقات با بیمار در شب
شب خصوصیات خاص خودش را دارد. اگر شب ما آرام نباشد خوابمان نمی برد. همه لذت ها هم به نحوی در دل شب گنجانده شده اند. اول شب با خانواده بودن؛ وسط شب، خواب و آخر آن هم نماز و عبادت اما همه اینها در شب ناآرام و نامساعد خیالی بیش نیست. کارشناسان دینی معتقدند اگر شب هنگام به ملاقات بیمار برویم حتماً شب آرام تری را سپری خواهیم کرد. اصلاً یکی از سنت های نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم عیادت از بیمار در شب است. پیامبر در کتاب «بحارالانوار» در این خصوص فرموده اند: «کسی که هنگام شب به عیادت بیماری برود 70 هزار فرشته او را تا صبح همراهی می کنند و از خدا می خواهند گناهانش را ببخشد». در این صورت مگر می شود روح آدمی برای استفاده از شب و حتی خواب آرام در آن آماده نشود؟ از سوی دیگر مسلماً ‌بیمار هم شب راحت تری را سپری می کند.

8-استغفار فرشته ها
شاید در ظاهر هیچ تفاوتی در اینکه ما صبح به عیادت بیمار برویم یا شب از او عیادت کنیم تفاوت چندانی وجود ندارد اما وقتی به روایات و احادیثی که در این زمینه آمده نگاه کنیم متوجه می شویم عیادت در این دو زمان فرق می کند. امام رضا علیه السلام می فرمایند: «اگر کسی صبحگاهان به عیادت بیماری برود، رحمت الهی او را فرامی گیرد و 70 هزار فرشته او را تا شب بدرقه می کنند. همین طور این فرد را دعا می کنند و از طرف او به استغفار و طلب توبه از خدا می پردازند». نکته جالبی در این حدیث هست که اگر صبح از بیماری عیادت کنیم تا شب 70 هزار فرشته تا شب دور ما خواهند بود. کارشناسان دینی در این خصوص معتقدند اگر 70 هزار فرشته ما را دعا کنند دیگر مگر امکان دارد که در طول روز وقت کم بیاوریم یا اصلاً آنچنان که باید به کارهایمان رسیدگی نکنیم. جالب تر آنکه وقتی فرشته ها ما را دعا می کنند دیگر ردخور ندارد و می توانیم در شغل و در روابط مان موفق تر باشیم. مهم تر از همه اینکه وقتی فرشتگان از طرف ما استغفار می کنند، دیگر ما کمتر مرتکب گناه می شویم و کمک راهمان به سوی خدا می شوند.
منبع مقاله :
نشریه همشهری آیه، شماره 14.