نویسنده: دکتر سید مهدی صانعی

بهداشت مسکن
هر کس، مسکنی نیاز دارد تا پس از انجام کارهای روزانه در آن جا استراحت کند و با افراد خانواده خود، الفتی برقرار نماید و از مزایای زندگی مادی و معنوی بهره مند گردد. خداوند فرموده است: «خداوند، خانه هایتان را محلّ آرامش شما قرار داد…. (1)
کسی که خانه و کاشانه ای نداشته باشد، آسایش ندارد و با دشواری های فراوانی روبه رو است به گونه ای که می توان گفت زندگی او بسیار ناراحت کننده است و در رسیدن به اهداف زندگی ناتوان است و چه بسا برایش محال باشد.
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله روایت شده است: «از اسباب خوش بختی مسلمانان، فراخی منزل و همسایه شایسته و وسیله سواری راهوار است». (2)
در حدیث دیگر آمده است: «از اموری که موجب سختی زندگی است، تنگنایی محلّ سکونت است». (3)
بی شک، فراخی محلّ سکونت نقش مهمی را در بهداشت و تندرستی افراد ایفا می کند. مسکن فراخ و آفتاب گیر، در روحیه و شادمانی ساکنان آن تاثیر به سزایی دارد و سبب می شود که افراد برای رسیدن به اهداف زندگی با اراده قوی و تلاش خستگی ناپذیر به فعالیت بپردازند و موانع را از سر راه بردارند. معمولاً منزل های بزرگ چنان است که به اندازه کافی نور می گیرد و خورشید به آنها می تابد، در نتیجه بسیاری از میکروب ها نابود می گردند و فضای بهداشتی و دور از بسیاری از آلودگی ها و عوامل بیماری زا فراهم می آید.
اگر منزل و محلّ سکونت، تنگ و تاریک باشد، افسردگی و ناراحتی بر ساکنان آن، سایه می گسترد و تباهی و بیماری برای کسانی که در این گونه محیط ها زندگی می کنند، پدید می آید.
چون مردم بیشتر اوقات عمرشان را در محلّ سکونت خود می گذرانند و چنان که گفتیم مسکن مناسب، وسیله برای پیشرفت در کارها می باشد، اسلام دستور داده که محلّ سکونت و آسایش، جایی بزرگ و دل گشا باشد. در روایات بسیاری سفارش شده که باید خانه ها پاکیزه باشد و از زباله و چیزهایی که باعث آلودگی محیط است پاک گردد.
امام صادق علیه السلام از پدرانش روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «زباله ها را شب در خانه هایتان باقی نگذارید و در روز، آنها را بیرون ببرید که آن نشستنگاه شیاطین است». (4) امیرمؤمنان علیه السلام در حدیثی طولانی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین بازگو کرده است:
… پارچه ای را که در آن گوشت بوده در خانه نگذارید که آن اقامتگاه شیطان است و [نیز] خاک را پشت در [خانه] باقی نگذارید که آن منزلگاه شیطان است…». (5)
هم چنین دستور داده شده که خانه و جلوی آن را جاروب کنند که این می فهماند که اسلام به پاکیزگی مسکن توجه داشته و مردم را به این امر مهم بهداشتی توصیه کرده است. در روایت دیگر چنین آمده است: «جلوی خانه های تان را جاروب کنید» (6) و نیز آمده است: «جاروب ردن جلوی خانه، موجب جلب روزی است». (7)
همه می دانند که محلّ سکونت باید روشنایی کافی داشته باشد تا اهل خانه بتوانند به آسانی و بی این که چشمان زیانی وارد آید کارهای خود را انجام دهند. از امام صادق علیه السلام نقل شده که: «رسول خدا صلی الله علیه و اله از داخل شدن به خانه تاریک مگر با چراغ نهی فرمود». (8)

پی‌نوشت‌ها:

1. نحل(16) آیه 80: «وَ اللهُ جَعَلَ لَکُم مِن بُیُوتِکُم سَکَناً…».
2. وسائل الشیعه، ج3، ص 558: «مِن سَعادَهِ المَرءِ المُسلِمِ سَعَهُ المَسکَنِ و الجارُ الصالِحُ و المَرکَبُ الهَنیءُ» روایات دراین باره فراوان است.
3. همان، ص 559 و 560: «من شقاءِ العَیشِ ضیقُ المَنزِلِ».
4. همان، ج3، ص 572: «لا تُبیتُوا القَمامَهَ فی بیوتِکم و اَخرِجُها نَهاراً فَانَّها مَقعدُ الشَّیطانِ».
5. همان، ص 571: «… لا تُووُوا مِندیلَ اللحمِ فی البَیتِ فَانَّهُ مَریضُ الشَّیطانِ و لا تُووُوا التُرابَ خلفَ البابِ فانّه ماوی الشَّیطانِ…».
6. همان.
7. همان، ج3، ص 571: «کَنسُ الفِناءِ یُجلِبُ الرِّزقَ».
8. همان، ص 573: «نَهی رَسُولُ الله ان یَدخُلَ بَیتاً مُظلِماً اِلّا بِمصباح».
9. ر.ک: حرّ عاملی، هدایه الامه، ج2، ص 218: «و کانت لعلیّ بن الحسین وَسائط وَ اَنماطٌ تماثیلٌ یَجلِسُ عَلَیها»
10. همان، ج3، ص 341: «اِنَّ الله یُحِبُّ الجمالَ و التَّجمُّلَ و یُبغض البُوسَ وَ التَبَاُسَ فَانَّ الله اذا انعَمَ عَلی عَبدهِ بِنِعمَهٍ اَحَبُّ اَن یُری عَلَیهِ اَثَرُها. قالَ: قیلَ کَیفَ ذلِک؟ قالَ: ینظّفُ ثوبه وَ یَطیبُ ریحهٌ و یُجَصِّصُ داره وَ یَکنسُ افنیتَه حتی اَن السِراجِ قَبلَ مَغیبِ الشَّمسِ یَنفِی الفَقرَ وَ یزیدُ فی الرِّزق».
11. همان، ص 575: «نَظّفُوا بُیُوتکُم مِن حَوکِ العَنکَبُوتِ فاِنَّ تَرکَهُ فی البَیتِ یُورث الفَقرَ».
منبع: صانعی، دکتر سیدمهدی؛ (1390)، پاکیزگی و بهداشت در اسلام، قم، مؤسسه بوستان کتاب(مرکز چاپ و نشر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه)، چاپ سوم 1390.