نویسنده: دکتر ابراهیم کلانتری
1. با وجود همه تلاش‌های مخرب و هجمه‌های فرهنگی که در دنیای معاصر صورت گرفته است باز هم«خانواده» نقش اصلی را در تربیت و آینده فرزندان برعهده دارد.شکی نیست که دستگاه‌های آموزشی و پرورشی، رسانه‌های صوتی و تکنولوژی ارتباطات هرکدام به نوبه‌ی خود در شکل‌گیری شخصیت شهروندان جامعه نقش جدی ایفا می‌کنند، اما باز هم«خانواده» به ویژه در جوامع شرقی، مؤثرترین و پایدارترین نقش را در به بار نشستن شخصیت و بروز استعدادها و ظرفیت‌های خدادادی انسانها ایفا می‌کند. این نقش بی‌بدیل از آنجا سرچشمه می‌گیرد که فرزندان پیش از آنکه به سن استقلال برسند، یعنی دوران طفولیت، کودکی و نوجوانی بیشترین وقت خود را در فضای خانواده سپری می‌کنند. همین دوران مناسب‌ترین زمان برای شکل گرفتن شخصیت فرزندان است. بسیاری از زیربناهای اخلاقی از قبیل نظم یا بی‌نظمی، رعایت یا عدم رعایت بهداشت، غنیمت شمردن یا هدر دادن وقت، تلاشگری یا تنبلی، مسئولیت‌شناسی یا بی‌مبالاتی، خصلت‌های اخلاقی زیبا یا زشت، صداقت در گفتار و رفتار و یا خلاف آن و … همگی در همین دوران پدید می‌آیند. زیربناهای اخلاقی برآمده از درون خانواده، آینده انسانها را در جامعه رقم می‌زنند، از این رو می‌توان چنین گفت که سیروسلوک و روابط اجتماعی اشخاص، محصول همان بنیانی است که در یک دوره‌ی مشخص، خانواده آن را بنا نهاده است.
2. کانون خانواده در گام نخست با برقراری رابطه زوجیت میان یک مرد و یک زن پدید می‌آید1 و در بستر زمان با تولد فرزندان توسعه یافته و حال و هوای دیگری به خود می‌گیرد. اهمیت این کانون در نگاه قرآن‌کریم به‌گونه‌ای است که خداوند مهربان به والدین فرمان می‌دهد تا نسبت به ازدواج فرزندان خود و در نتیجه سامان دادن و مسئولیت بخشیدن به آنان در درون خانواده‌ای که با ازدواج پدید می‌آید، اقدام نمایند.2 پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) کانون برآمده از ازدواج را محبوب‌ترین و گرامی‌ترین بنا نزد خداوند دانسته3 و در جای دیگر ازدواج را سنت حسنه خود معرفی نموده است.4 پس از پدید آمدن کانون خانواده هرکدام از مرد و زن وظایف و مسئولیت‌هایی را بر دوش می‌کشند و باید نسبت به این وظایف و مسئولیت‌ها دقیق و حساس باشند.
خانواده آنگاه به کانون گرم و سازنده‌ای برای اعضای آن و از جمله فرزندان تبدیل می‌شود که مرد و زن در گام نخست وظایف و مسئولیت‌های خود را به خوبی بشناسند و در گام بعد در عمل به این وظایف و مسئولیت‌ها جدی باشند.
مسئولیت تأمین معیشت و رفاه خانواده در اندیشه اسلام برعهده مرد قرارگرفته و این امر به صورت طبیعی مسئولیت مدیریت داخلی خانه را متوجه زن نموده است. از همین جا نقش محوری زن در گرمابخشی به کانون خانواده آشکار می‌شود. بی‌جهت نیست که عارف به خدا پیوسته‌ای همچون حضرت امام خمینی(قدس‌سره) دامان زن را محل عروج معنوی و ملکوتی مرد می‌داند. و بسیاری از روایات نیز بر همین حقیقت مهر تأیید می‌زند. برای اینکه زن به درستی از عهده‌ی این مسئولیت بزرگ برآید اسلام دستورات تربیتی حساس و دقیقی را متوجه او نموده است. آن دستورات از نخستین مرحله‌ی شکل‌گرفتن جنین در وجود زن آغاز می‌شود و در مراحل بعدی، یعنی تولد، شیرخوارگی، طفولیت و رشد فرزند ادامه می‌یابد. در همه این مراحل نه تنها گفتار و رفتار که حتی افکار و تخیلات والدین به ویژه مادر بر تربیت و شخصیت آینده فرزند اثر جدی می‌گذارد.
3. بررسی دقیق آنچه فرهنگ و تفکر دنیاگرای مغرب زمین به انسان‌های عصر جدید عرضه نموده نشان می‌دهد که در این فرهنگ آنچه به شدت مورد هجمه و تخریب قرارگرفته«خانواده» و«زن» بوده است. فروپاشی نهاد خانواده در غرب، که ذهن بسیاری از متفکران و مصلحان غربی را به خود معطوف کرده از آثار و نتایج همین تفکر مادی است که دیرزمانی است سایه تیره خود را بر زندگی مردمان مغرب زمین گسترانده است. کشورهای صنعتی بسیار پیشرفته در عصر جدید، پس از آنکه نهاد اصیل خانواده را از دست داده‌اند در میان انواعی از زندگی‌های بی پایه سردرگم شده‌اند5 ازدواج هم‌جنس‌بازان، پدران مجرد، مادران مجرد، تجارت زنان و کودکان، روسپی‌گری، بارداری پیش از ازدواج دختران و … همگی از نتایج دردناک فروپاشی نهاد خانواده در غرب است.
از سوی دیگر تفکر فمنیستی غرب، که با ادعای دفاع از حقوق، شخصیت و حیثیت زنان پا به عرصه وجود گذاشته بود چنان به تخریب و انحطاط جایگاه بلند و بی‌بدیل زن انجامیده که دیگر نمی‌توان در دنیای جدید از ارزش‌های متعالی زن به ویژه نقش مادری او سخنی به میان آورد.
نقش مادری زن اگر به خوبی مورد توجه قرارگیرد زن را در جایگاهی بسیار بالاتر و مؤثرتر از مرد در جامعه انسانی قرار می‌دهد؛ اما تفکر مادی غرب به‌گونه‌ای در به ابتذال کشاندن زنان تلاش نموده که این موجود متعالی امروز به بازیچه‌ای در دستان هوس‌بازان شیطان صفت تبدیل شده است. با تأسف و شرمساری باید گفت که در دنیای مدرن، تجارت زنان و دختران پس از مواد مخدر از سودآورترین انواع قاچاق به شمار می‌آید.6
4. مقام زن به ویژه نقش مادری او در پیشگاه خداوند و اولیای دین بسیار بلند و ارزشمند است. پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) می‌فرماید:«بهشت زیر پای مادران است»7 و در جای دیگر می‌فرماید:«هنگامی که زن باردار می‌شود، همانند روزه‌دار شب زنده‌دار است که با جان و مال خود، در راه خدا جهاد می‌کند.»8 آنگاه که قرآن در صدد احترام پدر و مادر برمی‌آید، به دو بیان از آنها یاد می‌کند در یک بیان تعبیر به والدین کرده و هر دو را مورد احترام و تکریم قرار می‌دهد.9 ولی در بیان اختصاصی، به تکریمی خاص از مادر می‌پردازد. جالب آنکه این سخن حضرت حق، تذکر یک وظیفه زنانه نیست، آن‌گونه که برای مرد وظیفه اختصاصی را بیان می‌کند، بلکه بیانی حق شناسانه و تشکرآمیز از زن، به عنوان مادر است.10 این تشکر اختصاصی حضرت حق از زن در برابر مرد، نشان از تکریم مادر بودن و بزرگی منزلت وی در بارگاه قدس الهی است.11
راستی میان آنچه در نگاه اسلام از مقام و منزلت زن دیده می‌شود با آنچه تفکر مادی‌گرای مغرب زمین به ارمغان آورده تفاوت بسیار چشمگیری دیده می‌شود. امید است اینک که شهروندان میهن عزیزمان ایران در پرتو اسلام ناب و تفکر نورانی قرآن کریم زندگی خویش را رقم زده‌اندشاهد رشد و تعالی مقام و منزلت زن به ویژه نقش مادری او در جامعه اسلامی باشیم.
ان شاء الله
پی‌نوشت‌ها:
1. محمد جعفر جعفری لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، ص256، چاپ ششم، گنج دانش، تهران1372.
2. سوره نور، آیات 32 و 33.
3. میزان‌الحکمه، ج2، ص1178.
4. همان.
5. بنگرید به: الوین‌تافلر، موج سوم، ص 289.
6. بنگرید به فصلنامه کتاب زنان، شماره19، ص27.
7. محمد مهدی ری شهری، میزان الحکمه، ج10، ص712.
8. همان، ص275.
9. سوره احقاف، آیه 15.
10. همان.
11. عبدالله جوادی آملی، زن در آینه جمال و جلال، ص 178، نقل از فصلنامه زنان، شماره 19، ص 109.
منبع: ماه‌نامه‌ی راه قرآن
