عوامل تحکیم خانواده(12)
– آثار خوش اخلاقی
– فواید خوش اخلاقی در خانواده
یکی از عوامل مؤثر در تحکیم خانواده، خوش اخلاقی نسبت به یکدیگر است.
مقصود از خوش اخلاقی، برخورداری از ویژگی ها و صفات ارزشمندی است که در کردار و گفتار انسان تجلی پیدا می کند، خوش زبانی، احترام به اشخاص، فروتنی، سعه ی صدر، سلام کردن، دلجویی و مهربانی از مصادیق خوش اخلاقی به شمار می روند.
نیک خویی با مردم، به ویژه با همسر و فرزندان، تأثیر عمیقی در شخصیت انسان می گذارد و جامعه و محیط خانواده را آکنده از صفا و صمیمیت می کند. امام صادق علیه السلام فرمود:
« هیچ زندگانی ای گواراتر از خوش اخلاقی نیست ». (1)
امام علی علیه السلام می فرمایند:
« حسن الخلق رأس کل بر؛ نیک خلقی منشأ هر نیکی است ». (2)

آثار خوش اخلاقی

1. ایمان
گر چه خوش رفتاری از صفات پسندیده ی انسانی است، ولی از آنجا که دین و مذهب درباروری بیشتر صفات اخلاقی کمک می کنند و سفارشها و توصیه های زیادی در جهت نیک خویی به متدینان دارند از این رو هر کس که از ایمان بیشتر برخوردار باشد، از رفتار نیکو و کرامت ها ی اخلاقی بیشتری بهره مند است.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:
« الخلق الحسن نصف الدین؛ خوش اخلاقی نصف دین است ». (3)

2. تمرین
عادت دادن خود به انجام امور نیک و خوش اخلاقی عامل مهمی در تحکیم اخلاق نیکو است. علی علیه السلام می فرمایند:
« نفست را به انجام اعمال پسندیده عادت ده ». (4)
زن و شوهر در خانواده خود را به عادت های پسندیده اخلاقی وادار نمایند تا ارزش های اخلاقی در آن ها درونی گردد.

3. نرم خویی
یکی از آثار خوش اخلاقی این است که فرد خوش اخلاق، رفتارش توأم با ملاطفت و فروتنی می گردد.
علی علیه السلام می فرمایند:
« همانا مؤمنان فروتن نرم خویند. » (5)
در رفتار با همسر، وقتی از روش نرم خویی استفاده می کنید، قدرت انعطاف پذیری شما بالا می رود و عامل مهمی در جلوگیری از اختلافات و درگیری ها در خانواده می شود.

4. نرم زبانی
یکی دیگر از آثار خوش اخلاقی این است که فرد در ارتباطات کلامی، عفت کلام را حفظ کرده، خوش گفتاری پیشه می کند و خشونت در کلام نداشته باشد. و لذا در باب تبلیغ باید مبلغ نرم زبان باشد. خدا به موسی علیه السلام و هارون می فرماید:
« فَقُولاَ لَهُ قَوْلاً لَیِّناً؛ پس به نرمی با او ( فرعون )سخن بگویید ». (6)
علی علیه السلام می فرمایند:
« هنگامی که اخلاق نیکو شود، سخن لطیف گردد ». (7)

5. ایجاد انس و محبت
یکی از ضرورت های محیط داشتن محیط انس و محبت است. زن و شوهر با خوش اخلاقی می توانند زمینه های محبت و عشق را در خانواده تقویت نمایند.
علی علیه السلام می فرمایند:
« خوش اخلاقی برای شما عامل جلب محبت است ». (8)
از بین رفتن زمینه های اختلافات:
با آداب نیک خویی می توان آتش خشونت و کدورت را خاموش ساخت و محیطی آکنده از صفا و دوستی به وجود آورد.
علی علیه السلام می فرمایند:
« با خوش اخلاقی زندگی شیرین و نیکو می شود ». (9)
اخلاق نیکو در زندگی زناشویی عامل مهمی در تحکیم روابط همسران است. حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند:
« انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق ». (10)
من برانگیخته شدم تا روحیات برجسته و متعالی اخلاقی را به اتمام برسانم.
اولین نهادی که سبب انحراف در حیات فطری کودکان می گرد، محیط خانوادگی است. با توجه به این نکته ها در می یابیم خانواده ای که فاقد صلاحیت اخلاقی است بزرگترین ضرر و زیان را متوجه کودکان معصوم و بی گناه می سازد. پدران و مادران باید ابتدا متخلق به اصول اخلاقی گردند و پس از آن صاحب فرزند شوند.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:
« خیرکم خیرکم لاهله و انا خیرکم لاهلی ». (11)
بهترین شما کسی است که رفتار او با خانواده اش نیکوتر باشد و من در نیکی به خانواده ام بهترین هستم.
در حالات حضرت امام قدس سره یکی از فرزندان ایشان نقل می کنند:
« برخورد حضرت امام با خانواده ی خود، بعد از انقلاب، هیچ فرقی نکرده، بلکه مهربان تر شده اند. در خانه با بچه های کوچک بازی می کند. امام با ما رفیق است ». (12)
اگر انسان در تنهایی زندگی کند، مشکل اخلاق ندارد. همین انسان وقتی تشکیل خانواده داد و یا در جمع زندگی کرد، جامعه و خانواده بستر مناسبی برای ظاهر شدن اخلاق واقعی انسان هاست.
افرادی که اخلاق نیکو دارند با شخصیت اند، عزت نفس دارند و با مردم با احترام بر خورد می کنند. بعضی سعادت انسان را عمل به قوانین مدنی می دانند. شما اگر بخواهید قوانین اسلام را در خانواده پیاده کنید، با توجه به این که قانون اسلام یک قانون کامل است، به این نتیجه خواهید رسید که زندگی سالم به معنی رعایت قانون اسلام است. خوش اخلاقی و برخورد توأم با احترام می تواند زندگی زن و مرد را رونق ببخشد.
اقوام روزگار به اخلاق زنده اند *** قومی که گشت فاقد اخلاق مردنی است
یکی از صفات مؤمن این است که در محیط خانه و محل کار اخلاق خوش داشته باشد.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:
« صفت مؤمن این است که خنده بر لب و غم بر دل دارد ». (13)
شکی نیست که همه ی ما به طور فطری، در جست و جوی حالات مطلوب و خوشایند هستیم. صفاتی چون شادی و غم، شجاعت و ترس، اعتماد به نفس و خود کم بینی و. . . ریشه در احساسات انسان ها دارند. احساسات نیز شخصیت افراد را شکل می دهند. این احساسات عامل محرکی برای تعامل ما با محیط اطرافمان هستند که اگر از تعادل مناسبی برخوردار باشند، در زمان بروز مشکلات سبب تصمیم گیری های درست و منطقی می شوند و در انجام کارها موفقیت را به دنبال خواهند اشت بنابرین خوش اخلاقی نقش بسیار زیادی در فعال ساختن زن و مرد دارد.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:
« مردی که در برابر بداخلاقی همسرش صبر نموده و بخاطر کسب رضایت الهی بردباری پیشه کند. خدا ثواب حضرت ایوب به او می دهد. ». (14)
در روایت از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمودند:
« خوش اخلاقی طول عمر می آورد ». (15)
امروز پزشکان ثابت کرده اند وقتی انسان شاد و خوشحال است ماده ای در بدن ترشح می گردد بنام « اندورفین » که این ماده می تواند تا دوازده ساعت مانع سکته های مغزی و قلبی گردد.

فواید خوش اخلاقی در خانواده
1. کانون خانواده گرم می شود.
2. افراد مجذوب یکدیگر می شوند.
3. افراد خانواده بیشتر دوست دارند کنار هم باشند.
4. فاکتورهای صحبت زیاد می شود.
5. ایثار، گذشت، و وفای به عهد افزایش می یابد.
6. تشکر و قدردانی از یکدیگر بیشتر می گردد.
زندگی روزانه پر از فراز و نشیب هایی است که موجب نوسان روحیه می شود. حوادث، زمانی انسان را غمگین و ناراحت می کند و گاهی باعث شادی ما می گردد. این جمله در بین مردم رایج است که اغلب مردم تقریباً به همان اندازه ای شاد هستند که انتظارش را دارند. آنچه که در زندگی ما اتفاق می افتد زیاد تعیین کننده شادی نیست، بلکه در واقع نوع واکنش انسان به رخدادهاست که نقش تعیین کننده دارد.

پی نوشت ها :

1. بحارالانوارپ ج 71، ص 398.
2. شرح غررالحکم، ج3، ص 393.
3. وسائل الشیعه، ج 12، ص 154.
4. شرح غررالحکم، ج 4، ص 329.
5. شرح غررالحکم، ج 4، ص 577.
6. سوره طه، آیه ی 44.
7. شرح غررالحکم، ج 3، ص 143.
8. شرح غررالحکم، ج 4، ص 288.
9. شرح غررالحکم، ج 4، 218.
10. سفینه البحار، مرحوم حاج شیخ عباس قمی، انتشارات فراهانی.
11. سفینه البحار، مرحوم حاج شیخ عباس قمی، انتشارات فراهانی، ص 435.
12. سرگذشت های ویژه، ج 2، ص6-9.
13. بحارالانوار، ج 69، ص410.
14. عقاب الاعمال، ص 339.
15. بحارالانوار، ج 3، ص 175.
منبع مقاله :
رفیعی محمدی، علی محمد؛ (1389)، نسیم عشق: عوامل تحکیم و تزلزل خانواده، قم: انتشارات رسول اعظم ( صل الله علیه و آله و سلم )، چاپ هفتم