من در منزل پدر شوهرم و همراه آن ها زندگی می کنم و مشکلات زندگی برایم غیرقابل تحمّل شده، مشکلات مالی شدیدی داریم، هر ماه با هزار بدبختی قرض هایمان را می دهیم، از همه چیز ناامیدم، لطفاً مرا راهنمایی کنید چه کنم؟

خواهر گرامی! گرچه نمی توانیم همه رنجها و مشکلات زندگی شما را با صِرف خواندن این چند جمله درک کنیم امّا می توانیم بگوییم که نوع مشکل شما را می فهمیم زیرا شبیه درد دل بسیاری از جوانان است که سختیهای زندگی را تحمل می کنند اما زبان به ناشکری باز نمی نمایند و دست خود را به سوی کسی جزء خدا دراز نمی کنند.  اکثر کسانی که تازه ازدواج کرده اند و در ابتدای راه زندگی قرار دارند، با این سختی ها روبرو هستند. پس، این مشکل اختصاص به شما ندارد. بسیاری از خانواده ها و به خصوص کسانی که می خواهند در زندگی روی پای خود بایستند و در آینده به کسی محتاج نباشند، در ابتدا با این مشکلات مواجه خواهند شد.
اجازه دهید با این مقدمه کوتاه بپردازیم به تبیین این نکته که چرا زندگی برای انسان غیرقابل تحمّل می شود در این گونه موارد چه باید کرد؟
به اعتقاد روان شناسان نگرش و برداشت افراد از رویدادها بسیار مهم و تعیین کننده است. ممکن است افراد، مشکلات مشابهی را در زندگی خود تجربه کنند امّا این که چه تحلیل و برداشتی از آن دارند، در حالات روانی آن ها بسیار مؤثر است. افرادی که نگرش منفی به زندگی دارند و همه چیز را تاریک و غیرقابل تحمّل می دانند، عملاً زندگی برای آن ها سخت و دشوار خواهد شد. از تعبیرات شما هم استفاده می شود که کلاً در مورد زندگی تان نگرش منفی دارید و احساس شکست و ناامیدی می کنید.
اما توجه داشته باشید، در همین دوران سختی و مشکلات ممکن است شما لحظات هر چند کوتاهی را به لذت و خوشی سپری کنید. مثلاً لطیفه ی با مزه ای را بشنوید، غذای خوشمزه ای را بخورید، به منزل کسی از خویشان و آشنایانتان به میهمانی بروید و یا در کنار همسرتان باشید؛ در هر کدام از این موارد چه اتفاقی می افتد که به هر حال شما لذت می برید؟ چرا می توانید لذت ببرید حتی با نوشیدن یک لیوان آب گوارا؟ مطلب این است که احساس لذت و خوشبختی می تواند با مشکلات اتفاق بیفتد. در این حال ارتباط مشکلات با رضایتمندی و احساس خوشبختی در زندگی قطع می شود. مهم این جاست که شما این ارتباط غیر منطقی را قطع کنید و با توجه به نکات زیر استرس را از زندگی خود فعلاً بیرون کنید تا بتوانید در فضای آرام ذهنی و روانی خود بهتر بیندیشید، بهتر رفتار کنید و بهتر زندگی:
1. یکی از عوامل ناراحتی های انسان و چیزی که زندگی را برای وی غیرقابل تحمّل می کند، «باید اندیشی» یا به قول کارن هورنای، حکومت بایدها است. به اعتقاد وی سه «باید» مولّد مشکلات اصلی انسان هستند:
الف. شرایط زندگی ام باید به نحوی باشد که به همه خواسته هایم برسم. در غیر این صورت زندگی برایم ارزشی ندارد.
ب. همه باید با من منصفانه برخورد کنند و احترام مرا نگه دارند.
ج. من باید تأیید دیگران را جلب کنم و در همه کارهایم موفق باشم.[1] به احتمال زیاد شما هم انتظار دارید که از نظر اقتصادی مثل دیگران باشید و به همه خواسته ها و آرزوهای تان برسید، و در خانواده همه با شما خوب برخورد کنند. وقتی می بینید که مثل دیگران نیستید و یا کسی به شما چیزی می گوید، فوراً ناراحت می شوید و احساس شکست و ناامیدی می کنید.
بهترین راه حل این است که از «باید اندیشی»‌دست بردارید و نحوه نگرش خود را به حوادث و رویدادهای زندگی اصلاح کنید. این تفکرات خود را که «من باید در زندگی ام کاملاً موفق باشم»، «من از نظر اقتصادی باید هیچ مشکلی نداشته باشم»، «من باید خانه شخصی داشته باشم»، را اینگونه اصلاح کنید: «اگر چه من دوست دارم که در زندگی ام موفق باشم و از نظر اقتصادی هم مشکلی نداشته باشم، ولی شرایط همیشه بر وفق مراد من نیست.» وقتی ساختار تفکر شما عوض شد و «باید اندیشی» حالت انعطاف پذیر به خود گرفت، تاحدود زیادی مشکلات شما حلّ خواهد شد. زیرا در این صورت از نظر روحی آمادگی تحمّل مشکلات و سختی های زندگی را خواهید داشت.[2] 2. توقع و انتظارات بیش از حد را نسبت به خود کم کنید؛
یکی از عواملی که زندگی را برای انسان سخت و غیرقابل تحمل می کند، داشتن انتظارات نابجا از خود و اطرافیان است. اگر شما توقع دارید که فوراً منزل شخصی داشته باشید و همسر شما شغل پُر درآمدی داشته باشد و خود را با دیگران مقایسه کنید، این توقع کمکی به آرامش خاطر شما نمی کند بلکه آن را به هم می ریزد. امروز شما توانایی هایی دارید که 3 سال پیش نداشتید. پس چرا باید امروز از خودتان توقعاتی داشته باشید که برای برآورده شدن احتمالاً 3 سال دیگر زمان نیاز دارد؟
3. به ابعاد مثبت زندگی خود توجه کنید؛
خواهرم اگرچه شما از نظر اقتصادی دچار مشکلاتی هستید که شما را رنج می دهد و از این لحاظ وضعیت خود نامطلوبتر از دیگران می بینید، امّا توجه داشته باشید که جنبه های مثبتی نیز در زندگی شما وجود دارد که در دیگران نیست. نعمت سلامتی و روابط شایسته و حاکی از صمیمیت و محبت در خانواده شما مورد غبطه بسیاری از کسانی است که از بیماری و اختلافات و روابط ناسالم در خانواده خویش رنج می برند. شما باید خدا را شکر کنید که اگر از نظر اقتصادی مشکلاتی دارید، از نظر جسمی سالم هستید و مهر و صفا و صمیمیت در خانوادهتان موج می زند.
4. توجه به آن سوی سکه:
زندگی همیشه با رنج و مشکلات آمیخته بوده و هست. و اساساً مشکلات در زندگی نوعی آزمون الهی است. خداوند در قرآن می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ و… لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً؛[3] شما را با اندکی از ترس، گرسنگی و آفت در مال ها و جان ها و میوه ها می آزماییم… تا معلوم گردد که چه کس عمل شایسته انجام می دهد».
در روایت نیز آمده است که: «ان الله اذا احبَّ عبداً غطَّهُ فی البلاء غطّاً؛[4] خداوند وقتی بنده ای را دوست بدارد، او را با سختی ها و مشکلات مواجه می سازد» لذا می بینیم پیامبران و اولیای الهی بیش از دیگران در زندگی خود با مشکلات روبرو بوده اند.
از این منظر، سختی و مشکلات زندگی زمینه ترقّی و رشد معنوی است و باید شما خوشحال باشید که خداوند شما را شایسته این مقام دانسته است. هستند افرادی که هیچ مشکل اقتصادی ندارند و به ظاهر افراد خوشبخت به نظر
می رسند امّا در واقع زندگی شان سراسر پوچ و بی معنا است و هیچ نتیجه و پاداش اخروی ندارند. از همین روز رسولخدا فرمود: «الفقر فخری».
5. زندگی کردن با پدر شوهر و مادر شوهر نوعی خدمت به آنها است و اجر و ثواب دارد؛
اگرچه امروزه جوانان بعد از ازدواج سعی می کنند مستقل زندگی کنند و دور از پدر و مادر خود باشند. این در واقع الگوی نوینی است که تمدن جدید و شرایط زندگی اجتماعی عصر ما به وجود آورده است، امّا از نظر عاطفی پیامدهای بسیار نامطلوبی به همراه دارد. افراد به خصوص در دوران پیری نیاز به محبت و احترام دارند. دوست دارند که در کنار هم باشند. شما باید به این مسایل نیز توجه داشته باشید. اگر از نظر اقتصادی دچار مشکل هستید، ناراحت نباشید، دعای خیر پدر شوهر و مادر شوهر به همراه شما است. سعی کنید با ایشان از روی محبت و احترام برخورد نمایید.
6. همیشه به خداوند توکل داشته باشید؛
نقش توکل در زندگی بسیار راهگشا است. انسان اگر واقعاً به خدا توکل نماید، خداوند مشکلات زندگی او را برطرف می کند. خداوند در قرآن می فرماید: «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛[5] هر کس بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت
می کند.» در روایت نیز آمده است که: «مَن توکَّلَ علی الله کفاهُ مئونتهُ و رزقَهُ من حیثُ لایحتسب؛[6] کسی که بر خدا توکل کند، خداوند مخارج زندگی و رزق او را از جایی که گمان نمی رود، تأمین می کند».
7. صبر کنید و سعی کنید با کمک و مشورت دوستان زندگی خود را بهبود بخشید؛
انسان همیشه به مشورت دیگران نیازمند است. کسانی که در زندگی خود موفق هستند و در زمینه های مختلف پیشرفت داشته اند، در اثر تلاش خود و مشورت و نظرخواهی از دیگران بوده است.[7] توجه و دقت به مضمون این آیه روحیه امید را در انسان تقویت می کند: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً؛[8] پس حتماً با سختی آسانی است، حتماً با سختی آسانی و گشایشی است». امید است شما هم هر چه زودتر به راحتی و آسایش بیشتر دست یابید.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شهید مطهری، عدل الهی، انتشارات صدرا، 1373.
2. قاسم سبحانی فخر، انعکاس اعمال انسان در دنیا، انتشارات فیضیه، 1377.
3. روان شناسی رابطه ها، دکتر غلامعلی افروز، کتاب بسیار خوبی است.
4. انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، چاپ دهم، (1379)، قم: انتشارات ام ابیها.

پی نوشت ها:
[1] . آلبرت الیس، هیچ چیز نمی تواند ناراحتم کند، ترجمه: فیروزبخت و عرفانی، مؤسسه رسا، 1382، فصل 8.
[2] . مصطفی شورکی، رهایی از افسردگی، انتشارات ارجمند، 1379، ص 25ـ30.
[3] . بقره، 155.
[4] . محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج 15، ص 55.
[5] . طلاق، 3.
[6] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 10، ص 682.
[7] . سی وای چاری، مشاور لحظه ای شما، مهندس قادر، ارسباران، 1382، ص 42ـ49.
[8] . انشراح، 5 و 6.