انواع بیماری های غیر واگیر (غیر مسری) مانند بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون، سکته مغزی، حوادث، سرطان ها، زخم های اثنی عشر، سنگ های صفراوی و کلیوی، بیماری های روانی و عصبی از مهمترین علل ایجاد کننده تلفات در کشور ما محسوب می شوند. حدود 38 درصد مرگ و میر در کشور ما ناشی از بیماری های عروق قلبی می باشد. تشخیص این گروه بیماری ها نسبت به بیماری های واگیر مشکل تر است و اکثرا نیاز به کادرهای متخصص و وسایل آزمایشگاهی می باشد.
عوامل بیماری زا در بیماری های غیر واگیر بسیارند. حتی عوامل بیماری زای زنده که در ایجاد بیماری های واگیر نقش دارند در بیماری های غیر واگیر از اهمیت خاصی برخوردارند مانند بعضی از آنژین های چرکی که منجر به روماتیسم قلبی، مفصلی و امراض کلیوی می شوند و یا پیدایش نوزادان علیل و ناتوان در اثر ابتلا مادر به سرخجه و توکسوپلاسموز در حین بارداری.
دیگر عوامل بیماری زا عبارتند از: عوامل شیمیایی (دخانیات، سموم)، عوامل فیزیکی (اشعه، انواع تصادفات)، عوامل روانی (استرسها، نگرانی ها، افسردگی ها)، عوال ژنتیکی (نقش گروه های خونی در پیدایش زخم یا سرطان معده، دیابت، عدم وجود نوعی آنزیم که منجر به سرطان ریه می گردد.)
درمان بیماری غیر واگیر نیز اغلب طولانی و پرهزینه می باشد و اغلب ایجاد ناتوانی در فرد می کند. توجه به برنامه های پیشگیری، بخصوص در مورد افراد در معرض خطر، بهترین راه کنترل این نوع بیماری ها می باشد.
مهمترین بیماری های غیر واگیر
1. حمله های قلبی
بیماری های قلبی و عروقی علت اصلی مرگ و میر حدود 50 درصد از تلفات انسانی در کشور های صنعتی است. در کشور ما نیز حدود 38 درصد مرگ ها به علت بیماری های عروقی قلبی می باشد. اغلب این بیماری ها در اثر افراط در خوردن بیش از حد غذاهای چرب، بخصوص چربی حیوانی، نمک، نخوردن میوه و سبزیهای تازه و ورزش نکردن و استعمال دخانیات می باشد.
پنج عامل مهم که در ایجاد بیماری های قلبی و عروقی تأثیر دارند عبارتند از: فشار خون بالا، افزایش میزان کلسترول خون، استعمال دخانیات، عوامل روانی ـ اجتماعی و فشار های روحی.
درمان بیماری های عروق قلبی بسیار مشکل و پرخرج می باشند و بدون شک بهترین راه، پیشگیری است. از سنین کودکی و نوجوانی باید عادات و رفتار های بهداشتی جایگزین عادات و شیوه های غلط زندگی گردد.
پیش گیری از حمله های قلبی
ـ از مصرف زیاد نمک و شیرینی جات باید خود داری گردد.
ـ مصرف غذاهای چرب مثل شیر پر چربی، خامه، پنیر چرب، تخم مرغ و چربی های حیوانی مانند گوشت گوسفند و گاو باید محدود شود.
ـ مبارزه با مصرف دخانیات از دوران کودکی باید شروع شود.
ـ انجام حرکات ورزشی و شرکت در ورزش های گروهی در کودکان باید مورد تشویق قرار گیرد.
ـ انجام ورزش های صبحگاهی برای تناسب اندام و منع چاقی کودکان و نوجوانان لازم است.
ـ استفاده از میوه های خشک و تازه به جای شیرینی جات.
ـ توجه به بهداشت روانی و داشتن آرامش و روحیه ای آرام برای جای پرخاشجویی و برتری طلبی و عصبیت.
2. کم خونی
کم خونی یک مشکل مهم بهداشتی در بسیاری از کشور ها، بخصوص در کشور های فقیر و در حال توسعه می باشد. کم خونی انواع مختلفی دارد ولی همه مبتلایان از ناراحتی های مشترکی رنج می برند. این ناراحتی نتیجه کاهش نیروی اکسیژن رسانی خون به بافت ها می باشد. شدت ناراحتی ها بستگی به میزان کم خونی و سرعت پیشرفت آن دارد. افراد کم خون زود خسته می شوند. تنگی نفس، طپش قلب، سرگیجه، سردرد، احساس وزوز در گوش، پریدگی رنگ و بی اشتهایی و سوء هضم و تهوع از علائم دیگر کم خونی می باشند.
مهمترین کم خونی ها عبارتند از:
ـ کم خونی هایی که در اثر کمبود بعضی مواد مورد نیاز در خون سازی می باشد مثل آهن، ویتامین های b12 و c و اسیدفولیک.
ـ کم خونی هایی که در اثر از بین رفتن گلبولهای قرمز خون ایجاد می شود مانند کودکانی که از مادران Rh منفی بدنیا می آیند و یا از بین رفتن گلبولهای قرمز در اثر سم های میکروبی، انگل ها، سم مار، خوردن بعضی مواد شیمیایی مثل نفتالین و مواد غذایی از قبیل باقلا ممکن است ایجاد کم خونی کند.
بنابر این با خوردن مواد غذایی مورد نیاز بدن یعنی استفاده از مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت، جگر، زرده تخم مرغ، سبزیجات برگ سبز، حبوبات و از میوه ها انگور، هلو، زرد آلو و انواع ویتامین ها و شناسایی افراد حساس به باقلا، رعایت بهداشت فردی برای جلوگیری از ایجاد سم های میکروبی و انگلی، می توان از انواع کم خونی ها پیش گیری نمود. برای جلوگیری از کم خونی نوزادان متولد شده از مادران «RH منفی» باید مادر در دوران بارداری تحت مراقبت باشد و نیز نوزاد او باید تحت مراقبت کامل قرار گیرد.
3. تالاسمی
تالاسمی یک بیماری خونی ارثی است که در کشور ما فراوان است. ازدواج های فامیلی ممکن است سبب تولد کودکان مبتلا به تالاسمی گردد.
این بیماری بر دو نوع است: خفیف و شدید. در نوع خفیف مبتلایان دارای طحال بزرگ هستند و گاه زردی در آن ها دیده می شود که باید حتما با آزمایش خون این گونه افراد شناسایی شده و تحت درمان اشتباه قرار نگیرند.
در نوع شدید، علائم از 4 تا 6 ماهگی ظاهر می شود. مبتلایان لاغر و دچار سوء تغذیه می باشند. رشد آن ها کند و بلوغ با تأخیر ظاهر می شود. رنگ پریده و بسیار ضعیف هستند. عمر آنان کوتاه می باشد. در این گونه افراد استخوان های گونه ها بزرگ می شود و قیافه ای شبیه موش خرما پیدا می کنند.
پیش گیری از بیماری تالاسمی
بهترین راه پیشگیری، خود داری از ازدواج های فامیلی و انجام آزمایشات خون و مشاوره های ژنتیکی قبل از ازدواج می باشد.
4. گواتر
گواتر یعنی بزرگ شدن غده تیروئید به هر علت از جمله کمبود ید. عده تیروئید در جلوی حنجره قرار دارد و کار آن تنظیم سوخت و ساز بدن می باشد. گاه گواتر به علت کم کاری غده تیروئید ایجاد می شود که موجب کوتولگی و عقب ماندگی ذهنی در کودکان می گردد. در بزرگسالان، ایجاد بیماری می کند که این بیماری بصورت خستگی، ضعف، عدم تحمل سرما، یبوست و گرفتگی صدا ظاهر می شود. در ظاهر این افراد دارای صورت پف کرده، سرد و زرد رنگ و ابروهای کم مو، زبان کلفت و ناراحتی های قلبی می باشند.
گاهی گواتر در اثر پرکاری تیروئید ایجاد می شود که همراه با علائمی مانند ضعف عمومی، عرق فراوان، لاغری، عصبانیت، اسهال، عدم تحمل گرما و خیرگی چشم می باشد. گاهی هم گواتر به علت کمبود ید و یا خوردن مواد گواترزا ایجاد می شود. این بیماری بیشتر در مناطق کوهستانی، در زنان باردار، شیرده، پسران و دختران در سن بلوغ بخصوص در دختران دیده می شود که در صورت استفاده از ید به مقدار کافی این بیماری تا سنین 20 – 25 سالگی ببهود می یابد. در دوران حاملگی کمبود ید می تواند به جنین آسیب برساند و منجر به کوتولگی و عقب ماندگی ذهنی نوزاد گردد که در صورت معالجه سریع می توان از میزان آسیب کاست.
مهمترین منابع ید: نمک ید دار، ماهی های آب شور، میگو دارای مقدار زیادی ید می باشند. بعضی مواد غذایی مانند گل کلم، کلم دلمه ای، شلغم، بادام زمینی ضد جذب ید هستند و موجب کمبود ید در بدن می شوند.
5. دیابت
دیابت یا بیماری قند در اثر بالا رفتن قند خون ایجاد می شود. علائم آن عبارتند از: پیدایش قند در ادرار، پرنوشی، تکرر ادرار، پرخوری، ضعف، لاغری و گاهی خارش. توارث در ایجاد این بیماری اهمیت زیادی دارد. نصف مبتلایان به بیماری قند از فامیل هایی هستند که در بین آن ها بیماری قند وجود دارد. زیاده روی در مصرف قند، چربی، الکل و نیز چاقی زمینه را برای بروز دیابت مساعد می سازد. فشار های عصبی نیز در بالا رفتن میزان قند مؤثرند. بهبودی از بیماری قند تقریبا امکان پذیر نیست ولی با روش های جدید می توان بر طول عمر مبتلایان افزود.
افراد مبتلا اغلب به طور مکرر دچار کورک، دمل، کفگیرک می شوند. حس سوزش، خارش، بی حسی و کرختی دست و پا دارند ممکن است دچار لنگیدن متناوب، قانقاریا و اختلال دید گردند. اگر بیمار دیابتی بد حال شد باید فوری 2 حبه قند بزرگ در آب حل کرده و به او خورانید و درصورت بیهوشی باید او را به پزشک برسانید.
برای تشخیص به موقع لازم است: سالی یکبار قند خون اندازه گیری شود بخصوص در مورد افرادی که بیماری قند در خانواده آن ها دیده شده است ـ مادرانی که نوزاد درشت (4کیلو گرم یا بیشتر) بدنیا می آورند باید مورد مراقبت و آزمایش قرار گیرند ـ افرادی که زیاد دچار دمل و کورک می شوند و زخم آن ها دیر بهبود می یابد، نیز باید مورد مراقبت قرار گیرند.
6. صرع
صرع بیماری است که بر اثر اختلال در فعالیت مغز بوجود می آید. این بیماری تغییراتی در وضع ادراکی و فعالیت های حرکتی یا حسی بیمار پدید می آورد. حمله های صرع بطور ناگهانی شروع شده و غلب زود خاتمه می یابد. حمله های صرع متفاوت است. در صرع کوچک فرد مبتلا ممکن است فقط برای چند لحظه نسبت به محیط بی توجه باشد و حالت مات داشته باشد ولی در صرع بزرگ هوشیاری به مدت طولانی از بین می رود و ایجاد فعالیت های غیر طبیعی می کند. این حملات غالباً با تشنج همراه است. بیمار هنگام تشنج ناگهان به زمین می افتد و دچار انقباضات عضلانی شدید می شود. در تشنجات ضایعه عصبی و مغزی همیشه وجود دارد. علت بیماری صرع واضح نیست. اغلب بیماران دارای ضایعات بزرگ یا کوچک مغزی و یا دارای اختلالات سوخت و ساز مغزی هستند.
پیشگیری و کنترل بیماری صرع
برای پیشگیری از بروز حملات صرع باید مادران در دوران بارداری و زایمان تحت نظر پزشک باشند. نوزاد در اولین فرصت پس از تولد باید توسط پزشک معاینه شود. این کار بخصوص برای نوزادی که با حالت خفگی متولد شده و یا بی حال بوده و پستان نمی گیرد و یا خیلی زود به زردی دچار شده باشد، ضروی است. کودکان را در مقابل ضربه های سر، تصادف و سقوط باید محافظت کرد.
بیماران مبتلا به صرع باید تا حد امکان بی دغدغه و طبیعی زندگی کنند. خواب و استراحت کافی داشته باشند. فعالیت بدنی بیمار باید کم باشد از انجام ورزش های سنگین خود داری کنند. از رانندگی و شنا منع شوند. تفریحات سالم و فعالیت های اجتماعی برای بیمار مفید است.
در موقع حملات تشنجی باید ترتیبی داده شود که از وارد آمدن ضربه و ضایعه به بیمار جلوگیری گردد. برای ممانعت از گاز گرفتن و زخمی کردن زبان باید جسم نرم و مقاومی از گوشه دهان، بین دو ردیف دندان های بیمار قرار داد. بطوری که راه هوا باز باشد. سر بیمار باید به یک طرف خم شود که ترشحات حلق و دهان و مواد استفراغی به راحتی خارج گردند. یقه بیمار را باز کرده تا گردن آزاد و تنفس راحت گردد. در هنگام صرع دست و پای شخص مصروع نباید کنترل و نگه داشته شود. بیماران صرعی حتما باید تحت نظر پزشک باشند و دارو مصرف نمایند.
نکاتی مهم درباره کودکان صرعی:
1. تغذیه: تغذیه کودکان صرعی بایستی حتی المقدور طبیعی باشد و با غذای دیگر افراد خانواده تفاوتی نداشته باشد. غذاهایی که حملات صرعی را تشدید کند یا صرع زا باشد وجود ندارد.
2. ورزش: حرکت بدنی، بازی و ورزش از عوامل مهم نمو کودک است و کودک صرعی هم از این حکم مستثنی نیست. کودک در اثر ورزش و بازی بخود اطمینان پیدا کرده و هر قدر اعتماد به نفس او بیشتر شود برای درمان آماده تر است. اما برای او بعضی از محدودیت ها اجباری است مثلا طفل بایستی از ورزش های خسته کننده یا بازی هایی که در ارتفاعات انجام می شود خود داری کند. اگر چه بروز حملات صرعی در حین شنا خیلی کم است ولی در موقع شنا همیشه باید طوری تحت نظر باشد که هر ان او را بتوان نجات داد. شنا در رود خانه و دریا و همین طور دوچرخه سواری در شهر های بزرگ ممنوع است. دوچرخه سواری در خانه و جاهای خلوت هنگامی آزاد است که کودک حداقل سه ماه دچار حملات صرعی نشده باشد.
3. واکسن: به افراد مبتلا به صرع واکسن دوگانه که حاوی واکسن کزاز و دیفتری است به جای واکسن سه گانه (کزاز، سیاه سرفه، دیفتری) تزریق می گردد و مادران باید در هنگام تزریق واکسن، صرعی بودن کودک را یاد آوری کنند.
4. تماشای تلویزیون: چنان چه کودک نسبت به تلویزیون و نور متناوب حساس است نباید تلویزیون تماشا کند و هم چنین توصیه می شود که در روز های آفتابی از عینک دودی استفاده کند. برای جلوگیری از کمبود خواب که باعث حمله صرع می گردد، تماشای تلویزیون تا ساعت معینی حداکثر تا ساعت 8 بعد از ظهر مجاز شناخته می شود. علاوه بر این، محتوای برنامه نیز مهم است. صحنه های هیجان آور ممکن است در بیمار اثر کرده و ایجاد حمله صرع بنماید.
5. تربیت کودکان صرعی: در مورد تربیت کودکان صرعی اشتباهاتی وجود دارد از جمله این ها، بد عادت کردن، لوس و نازک نارنجی بار آوردن است و یا این که بعلت نگرانی بیش از حد والدین، کودک دائماً تحت نظر قرار می گیرد، او را به مدرسه می برند و بر می گردانند، در فواصل استراحت در مدرسه برایش غذای مقوی می برند و همین باعث تمسخر کودک توسط همکلاسانش می شود و باعث تشدید اختلال رفتاری او می گردد. پرستاری مبالغه آمیز مادر از کودک بحدی پیش می رود که مادر حتی پوشیدن و درآوردن لباس بچه 10 ساله اش را به عهده می گیرد. این کودک به مرور زمان راحت طلب، حساس، زود رنج و از خود راضی بار می آید. یک کودک صرعی باید حتی الامکان طبیعی تربیت شود. بنابر این والدین باید:
ـ تحمل داشته باشند که حملات کودکان خود را ببینند، آن را دقیقا به پزشک اطلاع دهند.
ـ دادن دارو باید مرتب و بدون هیچ سر و صدایی صورت گیرد، باید دانست که ترس والدین از دارو به طفل منتقل شده و خوردن دارو را برایش سخت می کند.
ـ محدودیت ها باید متناسب با سن کودک باشد. در عین حالی که با کودک مانند یک بچه سالم رفتار می شود، توانایی های او باید در نظر گرفته شود و باید برایش امکاناتی را فراهم ساخت تا هر چند ساعت یک بار تحرک داشته باشد.
ـ کودک باید برنامه منظم روزانه داشته باشد.
ـ خواهر و برادران او را نباید برایش الگو قرار داد.
ـ کودک را باید به محض رهایی از حملات به مدرسه فرستاد.
ـ برای انجام دادن کاری که به کودک محول شده است ضمن تشویق کردن او باید وقت کافی در اختیارش قرار داد.
ـ معلم را باید در جریان بیماری کودک قرار داد.
7. مسمومیت
مسمومیت عبارت است از اختلالات و آسیب هایی که توسط مواد سمی در دستگاه های مختلف بدن بوجود می آید. مسمومیت ها ممکن است به طور تصادفی و یا در اثر بی احتیاطی به قصد خودکشی و یا دیگر کشی ایجاد شود.
علائم مسمومیت بیشتر به صورت تهوع، استفراغ، خشکی دهان، درد شکم و اسهال، گیجی، اغماء، تشنج، تاری دید، سرفه، دفع خلط، اختلال در تنفس و ضربان قلب، کاهش درجه حرارت، تب می باشد.
راه های ورود سم به بدن
1. از راه دستگاه گوارش مثل مسمومیت از طریق مصرف مواد غذایی فاسد و غیر بهداشتی.
2. از راه دستگاه تنفس مثل تنفس گاز های سمی.
3. از راه پوست به وسیله تزریق و گزش حیوانات.
کمک های اولیه در مورد مسمومیت
مسمومیت ناشی از گزش جانورانی مثل مارها، حشرات، کرم ها، عنکبوت ها می تواند موجب مرگ شود.
ـ در مورد مار و عقرب گزیدگی باید عضو را پائین تر از سطح قلب قرار داد و بالای محل گزیدگی را بسته و بوسیله چاقوی حرارت داده شده شکافی ایجاد نمود. سپس با مکیدن محل شکاف زهر را خارج کرد البته مشروط به آن که گزش نیم ساعت قبل صورت گرفته باشد.
ـ در مورد زنبور گزیدگی، باید نیش را خارج نموده و جای آن را با موادی مانند آمونیاک یا جوش شیرین و آبلیمو مالید.
ـ در مورد مسمومیت هایی که در اثر خوردن بعضی مواد آلوده و سمی ایجاد می شوند باید:
ابتدا نوع سم تشخیص داده شود که این کار باید از طریق استشمام بوهای مختلف از اطراف دهان بیمار، دیدن بقایای غذای مصرف شده، شیشه خالی دارو یا سایر موادی که فرد مسموم خورده است انجام شود و در صورت لزوم از اطرافیان سوال گردد.
سپس رقیق کردن سم: در صورتی که فرد مسموم بیهوش نباشد برای رقیق کردن سم از آب، شیر، دوغ و ماست می توان استفاده کرد.
خنثی کردن سم: برای کم اثر کردن سم از تخم مرغ، نشاسته، آرد و خمیر سیب زمینی استفاده می گردد.
مرحله آخر خارج کردن سم از معده: تا زمان رسیدن به طبیب و بیمارستان بوسیله تولید استفراغ (در مواردی که مسمومیت از اسید، نفت، آمونیاک باشد باید از استفراغ جلوگیری شود. برای ایجاد استفراغ در سایر موارد مسمومیت اب نمک ولرم یا پرمنگنات به مسموم داده و بوسیله انگشت قسمت عقب گلوی او را تحریک کنید) سم از معده خارج می گردد.
مسمومیت های غذایی
ـ مسمومیت غذایی ممکن است از طریق خوردن غذاهای فاسد مثل گوشت ها، کنسرو ها، تخم مرغ، شیر، خامه و ماهی آلوده صورت پذیرد.
ـ مسمومیت ممکن است از خوردن گیاهان سمی ایجاد شود مثل مصرف نوعی قارچ سمی یا گیاه سمی.
ـ از طریق ظروف مسی، روی، سربی و آلودگی غذا با حشره کش ها صورت می گیرد.
علائم مسمومیت غذایی
این علائم عبارتند از: بی حالی، تب، شکم درد، اسهال، استفراغ، سرگیجه و شوک.
10 نکته برای ایمنی غذا عبارتند از:
1. مواد غذایی را که از قبل آماده و بی خطر شده اند انتخاب کنید.
2. غذا را کاملا بپزید.
3. غذا را بلافاصله پس از پختن مصرف کنید.
4. غذای آماده را برای مصارف بعد با دقت نگهداری کنید.
5. غذای از قبل پخته شده را به حد کافی گرم کنید.
6. تمام وسایل و سطوح آشپزخانه را با دقت و وسواس کامل پاکیزه کنید.
7. غذا را از تماس با حشرات، جوندگان و سایر حیوانات دور نگه دارید.
8. از آب سالم استفاده کنید.
9. دست ها را قبل از تماس با مواد غذایی بشوئید.
10. در هنگام مسافرت نباید در هر کجا و هر زمان مواد خوراکی تهیه و مصرف نمود. احتیاطاً باید تمام غذاهای پخته نشده (به جز میوه ها و سبزیهایی که می توان پوست کند) و همچنین شیر پاستوریزه نشده را آلوده بدانیم. بستنی ممکن است از شیر آلوده باشد و یخ نیز ممکن است از آب تصفیه نشده تهیه گردیده باشد، لذا مصرف همه آن ها خطر مسمومیت دارد.
8. سرطان ها
سرطان یعنی رشد بی رویه سلولی، در حالات طبیعی رشد سلول ها در داخل بدن از روی نظم خاصی بوده و تحت کنترل بدن است اما در بافت های سرطانی، رشد غیر طبیعی و غیر لازم و بی رویه سلول ها که از لحاظ شکل و طرز کار با سلولهای طبیعی بدن متفاوتند و موجب تغییراتی در بدن می شوند که به مجموعه این توده سلولی و علائم و عوارض آن ها بیماری سرطان گفته می شود.
بعضی از عوامل سرطان زا عبارتند از:
ـ انواع دخانیات که از صد ها ماده شیمیایی سرطان زا تشکیل می شوند. این مواد پس از ورود به بدن و انتشار در آن باعث ایجاد سرطان در اندام های مختلف بدن مثل ریه، حنجره، معده، مثانه و … می شوند.
ـ اشعه افتاب و اشعه ایکس (X) و قرار گرفتن در معرض اشعه ناشی از انفجارات اتمی نیزخاصیت سرطان زایی دارند.
بطور کلی چهار عامل در ایجاد سرطان ها دخالت دارند و اگر یکی از آن ها نباشد سرطان ایجاد نمی شود:
1. عامل سرطان زا.
2. مدت لازم.
3. شدت لازم.
4. زمینه شخصی.
برای پیشگیری از ایجاد سرطان ها باید عوامل چهارگانه کنترل شوند. عدم استفاده از مواد سرطان زا مثل سیگار، الکل، استفاده بی رویه از اشعه آفتاب و اشعه ایکس و یا کاهش مدت زمان تماس با مواد سرطان زا و کاهش دفعات استفاده از مواد سرطان زا می تواند در پیشگیری بسیار مفید باشد.
در مورد زمینه شخصی رعایت اصول بهداشت فردی، روانی، اجتماعی و بالا بردن سطح سلامتی احتمال پیدایش سرطان ها را کاهش می دهد.
سرطان های شایع در ایران بترتیب عبارتند از: سرطان پوست، مری، معده، پستان، غدد لنفاوی، مثانه، دهانه رحم، ریه، خون و تیروئید.
عوامل مؤثر برای پیشگیری از سرطان ها
ـ آموزش بهداشت در مورد عوامل سرطان ها.
ـ تغذیه صحیح و عدم استفاده از مواد غذایی سرطان زا.
ـ تأمین بهداشت روانی و دوری از استرس و فشار، خود داری از مصرف و استعمال مواد مخدر، دخانیات و نوشیدن نوشابه های الکلی.
ـ برخورداری از مسکن و محیط سالم.
ـ انجام آزمایش های دوره ای برای تشخیص زودرس سرطان ها.
ـ بهسازی محیط و حذف عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک سرطانزا.
ـ رعایت بهداشت شخصی.
ـ عدم تماس با مواد سرطان زا.
علائم اولیه سرطان ها
علائم هفت گانه زیر ممکن است در بیماری های غیر سرطانی هم پیدا شوند ولی باید مهم تلقی شده و پیشگیری لازم انجام گیرد.
1. تغییرات در نظم و نحوه دفع مدفوع و یا ادرار.
2. هر زخم سطحی که بعد از ده روز خوب نمی شود.
3. هر نوع خونریزی و هر نوع ترشح از سوارخ های طبیعی بدن.
4. پیدایش هر توده ای در بدن بخصوص در پستان ها.
5. سوء هضم و اشکال در فرو بردن لقمه.
6. تغییرات واضح در شکل و رنگ خالی که قبلا وجود داشته است.
7. سرفه های مکرر و مزاحم و کلفت شدن صدا.
در هنگام بروز هر یک از علائم 7 گانه فوق هر چه زود تر باید به پزشک مراجعه گردد.
ایمنسازی
نگاهی به سیر آرام رشد جمعیت احتمال مرگ و میر های بسیار زیاد را قریب به یقین می سازد که ناشی از همه گیری بیماری هایی نظیر طاعون، آبله، تیفوس، سل و مالاریا، و کشتار های حاصل از آن ها بوده است.
در تاریخ زندگی انسان بیماری برای او همیشه مسئله بوده است و درمان و پیشگیری از آن ها یک نیاز واقعی محسوب می شده است. برای مثال سالها بیماری آبله موجب مرگ میلیون ها نفر و سبب کوری و ضایعاتی نزد عده کثیری از انسان ها می شد. اما وقتی یک حرکت جدی و فراگیر برای مبارزه با این بیماری در سطح جهانی بعمل آمد، این بیماری برای همیشه ریشه کن گردید. در حالی که در جهان تعداد زیادی از کودکان در اثر بیماری هایی مثل سل، سیاه سرفه، سرخک، دیفتری، کزاز و فلج اطفال از بین می روند و یا دچار معلولیت و ناتوانی می گردد. اما این بیماری ها به آسانی با تزریق و یا خوراندن واکسن های مربوطه قابل پیشگیری هستند. منظور از واکسیناسیون بالا بردن سطح ایمنی در بدن است. پس از تزریق واکسن دستگاه دفاعی بدن شروع به فعالیت کرده ایمنی در بدن ایجاد می شود و انسان را در مقابل ابتلا به بیماری مصون نگه دارد.
واکسیناسیون کودک را در مقابل چندین بیماری خطرناک محافظت می کند. احتمال سوء تغذیه، معلولیت و مرگ در کودکانی که واکسینه نشده اند بسیار است. کودکانی که واکسن دریافت کرده اند در مقابل بسیاری از بیماری های مهلک مصون می گردند. واکسن قدرت دفاعی بدن کودک را تقویت می کند.
بهداشت برای خانواده – انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، ص 46