شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع: حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام

پیروى از اهل بیت (ع)

حدیث

الکافى : عن أحمد بن مهران ، عن عبد العظیم الحسنى ، عن علیّ بن أسباط ، عن علیّ بن عقبه ، عن الحکم بن أیمن ، عن أبى بصیر ، قال :

سَأَلتُ أباعَبدِ اللَّهِ علیه السلام عَن قَولِ اللَّهِ‌عزّ وجلّ (الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ) إلى‌ آخِرِ الآیَهِ .

قالَ : هُمُ المُسَلِّمونَ لِآلِ مُحَمَّدٍ ، الَّذینَ إذا سَمِعُوا الحَدیثَ لَم یَزیدوا فیهِ ولَم یَنقُصوا مِنهُ ، جاؤوا بِهِ کَماسَمِعوهُ .[1]

ترجمه‌

حضرت عبد العظیم علیه السلام – به سند خود – : ابو بصیر گفت : از امام صادق علیه السلام در باره این سخن خداوندعزّ وجلّ: (آنان که به‌سخن،گوش فرا مى‌دهند و بهترین آن‌را پیروى‌مى‌کنند)[2] پرسیدم. فرمود : «آنان، تسلیم شدگان خاندان محمّد علیهم السلام هستند . هر گاه از آنها حدیثى شنیدند، در آن کم و زیاد نمى‌کنند و خبر را همان گونه که شنیده‌اند، به مردم مى‌رسانند» .

شرح‌

این حدیث، بیانگر یکى از روشن‌ترین مصادیق آیه ۱۷ و ۱۸ از سوره زمر است:

(وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُواْ الطَّغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَ أَنَابُواْ إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى‌ فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَبِ . کسانى که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوى خدا باز گشتند، آنها رابشارت باد . پس مژده بده بندگان مرا، آنهایى که به سخن، گوش فرا مى‌دهند و بهترین آن را پیروى مى‌کنند . آنان، کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده و آنها خردمندان اند) .

واژه «طاغوت» از ریشه «طغیان» به معناى تجاوز از حدّ و مرز است و بدین جهت به زمامداران جائر، طاغوت اطلاق مى‌شود.

در حدیثى از امام در تفسیر ( کسانى که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوى خدا باز گشتند، آنها را بشارت باد ) آمده:

أنتُم هُم ، و مَن أطاعَ جَبّارَاً فَقَد عَبَدَهُ .[3] [کسانى که از عبادت طاغوت پرهیز کردند،] شما آنها هستید . هر کسى از زورگویى پیروى کند ، او را پرستیده است .

بنا بر این، مقصود از عبادت طاغوت، اطاعت از کسى یا چیزى، در برابر فرمان خداست .

خداوند متعال در آیات یاد شده، ابتدا به کسانى که از پیروى طاغوت اجتناب کرده‌اند و در وصف بندگان خداى یگانه قرار گرفته‌اند، بشارت داده و در ادامه به کسانى که سخن همه را مى‌شنوند و بهترین و درست‌ترین سخن را مى‌پذیرند و از آن پیروى مى‌کنند، مژده داده و تأکید نموده که چنین کسانى مشمول عنایت و هدایت خاصّ الهى قرار گرفته‌اند و خرمندان واقعى، آنها هستند.

بى تردید، همه کسانى که از اطاعت غیر خداى یگانه اجتناب مى‌کنند و از دستورهاى الهى پیروى مى‌نمایند و در زندگى، پیرو کسى هستند که سخن او بهتر و درست‌تر است، از منظر قرآن، «خردمند» محسوب مى‌شوند و مشمول مژده الهى در آیات یاد شده اند؛ لیکن در حدیثى که ملاحظه شد، روشن‌ترین مصداق آیاتِ یاد شده، بیان گردیده و این نکات آورده شده است:

۱ . همه کسانى که در برابر اهل بیت علیهم السلام ادّعاى زعامت و رهبرى جامعه اسلامى را دارند و مردم را به پیروى از خود مى‌خوانند، طاغوت محسوب مى‌شوند و پیروى از آنان ، دانسته یا ندانسته، پیروى از طاغوت است.

۲ . سخنان پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام منطبق با موازین عقلى و علمى اند و هر خردمندى مى‌تواند این واقعیت را درک کند.

۳ . اگر سخنان اهل بیت در کنار سخنان مدّعیان رهبرى بررسى شوند، به سادگى مى‌توان فهمید که حق با اهل بیت علیهم السلام است.

۴ . عقل با تأمّل در ره‌نمودهاى پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام به روشنى درک مى‌کند که تنها راه سعادت، این است که به طور مطلق، تسلیم ره‌نمودهاى آنان باشد.

۵ . یکى از روشن‌ترین مصادیق پیروى از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام، پرهیز از تحریف سخنان آنان و کم یا زیاد کردن احادیث آنهاست.