آنگاه که در ترنم شبانگاهان به ندای معبود لبیک گویند فرشتگان از شادی وصالشان می خندند
آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (ره):
ایشان در( اسرار الصلواه ) می فرماید: استادم ملا حسنعلی همدانی ، به من فرمود:فقط متهجدین و شب زنده داران هستند که به مقاماتی نائل می گردند و غیر آنان هیچ جائی نخواهند رسید.»[1].
آیت الله قاضی (ره):
اما نماز شب پس هیچ چاره ای و گریزی برای مؤمنین از آن نیست، و تعجب از کسی که می خواهد به کمال دست یابد و در حالی که برای نماز شب قیام نمی کند و ما نشنیدهایم که احدی بتواند به آن مقامات دست یابد مگر به وسیلهی نماز شب. برشما باد به قرائت قرآن کریم در شب باصدای زیبا و غم انگیز پس آن نوشیدنی و شراب مؤمنان است.»[2] استاد شهید مطهری(ره):
ما یک سلسله لذتهای معنوی داریم که معنویت ما را بالا می برد. برای کسی که اهل تهجد و نماز شب است جزو صادقین و صابرین و مستغفرین بالاسحار باشد ، نماز شب لذت و بهجت دارد، آن لذتی که یک نفر نماز شب خوان حقیقی و واقعی از نماز شب خودش می برد وآن لذتی که از آن « یارب یارب » گفتنها می برد، هیچ وقت یک آدم عیاش که در کاباره ها می گردد احساس نمیکند.»[3] حضرت امام خمینی (ره):
نماز شب حضرت امام (ره) از اوائل جوانی تا زمان رحلت ایشان اصلاً ترک نشد. ایشان در هرحال، در صحت در زندان، در خلاصی، در تبعید، حتی بر روی تخت بیمارستان قلب هم نماز شب می خواند. [4]حضرت امام (ره) همواره برنامهی منظمی در امر زیارت، عبادات، اعمال مستحب و تلاوت قرآن داشتند هیچ گاه از اذکار و تواقل و مستحبات غافل نمی ماند و حتی در حال قدم زدن تسبیح در دست ذکر و زیارت می خواندند. فرزند امام می گفت : شبی در ماه رمضان من در پشت بام خوابیده بودم، بلند شدم دیدم که صدا می آید و بعد متوجه شدم که آقاست، که در تاریکی در حال نماز خواندن است و دستهایش را به طرف آسمان دراز کرده و گریه می کند… » .[5]
شیخ انصاری(ره): عباداتی که شیخ از سن بلوغ تا آخر عمر به آنها ادامه می داد، گذشته از فرائض و نوافل شبانه روزی و ادعیه و تعقیبات، عبارت بودهاند از؛ قرائت یک جزء قرآن و نماز حضرت جعفر طیار و زیارت جامعه و عاشورا در هر روز»[6].
علامه طباطبائی(ره):
یکی از شاگردان ایشان می گوید: علامه در مراتب عرفان و سیر و سلوک معنوی مراحلی را پیموده بود. اهل ذکر و دعا و مناجات بود در بین راه که او را می دیدم مرتب ذکر خدا بر لب داشت. در جلساتی که در محضرشان بودیم، وقتی جلسه به سکوت می کشید، دیده می شد که لبهای استاد به ذکر خدا حرکت می کرد. به نوافل مقید بود و حتی گاهی دیده می شد که در بین راه مشغول خواندن نماز نافله است. شبهای ماه رمضان تا صبح بیدار بود، مقداری مطالعه می کرد و بقیه را به دعا و قرائت قرآن و نماز واذکار مشغول بودند…» .[7]
آیه الله قاضی : ما نشنیدهایم که احدی بتواند به آن مقامات دست یابد مگر به وسیلهی نماز شب
ملا هادی سبزواری (ره):
در شرح حال او نوشتهاند: «هر شب در زمستان و تابستان و بهار و پائیز ثلث آخر شب را بیدار بودند و در تاریکی شب عبادت می نمودند تا اول طلوع آفتاب…» [8]
مرحوم آخوند خراسانی (ره): مؤلف کتاب «حیوهالاسلام» می نویسد: نوافل شبانه روزی از آن جناب فوت نمی شد، لکن نه صرف ادای تکلیف باشد بلکه روح جذبهی حق از عباداتش هویدا بود. یکی از همسایگان آن جناب می گفت؛ بام خانهی ما متصل به بام خانهی ایشان بود و ایشان در سجده شان، یک سوز و گداز و نالهی دلخراشی داشتند که هر قسیّ القلب می شنید، محال بود که منقلب نشود، گویا محب واصلی است که داد از زمان فراق دارد و یا عبد جنایتکاری است که این همه خوف و اضطراب دارد. [9] حاج جواد آقا ملکی تبریزی(ره):
مرحوم ملکی (ره) شبها که برای تهجد و نماز شب به پا می خاست، ابتدا در بسترش مدتی صدا به گریه بلند می کرد؛ سپس بیرون می آمد و نگاه به آسمان می کرد و آیات «ان فی خلق السموات والارض…» (190 تا 194 آل عمران) را میخواند و سر به دیوار می گذاشت و مدتی گریه می کرد و پس از تطهیر نیز کنار حوض مدتی پیش از وضو می نشست و می گریست و خلاصه از هنگام بیدار شدن تا آمدن به محل نماز و خواندن نماز شب چند جا می نشست و بر می خواست و گریه سر می داد و چون به مصلایش می رسید دیگر حالش قابل وصف نبود.[10] آیت الله سید محمد باقر درچهای(ره):
گویند که مرحوم آیت الله سید محمد باقر درچهای، استاد آیتالله بروجردی و میرزای نائینی و آقا نجفی قوچانی و … در قنوت نماز شب، دعای ابو حمزهی شمالی را با حالت ایستاده، می خواندند.[11]
ملا صدرا (ره): این محقق ژرف اندیش که از نوادر زهّاد و عباد و پیروان حقیقی شریعت محمدی است چندین بار پیاده به مکه مشرف شد و هنگامی که برای هفتمین بار، با پای پیاده راه حج می پیمود در بصره بدرود حیات گفت. [12]
شیخ مفید(ره): «ابو یعلی جعفری که داماد مفید و یکی از شاگردان اوست، گفته است که مفید شبها مختصری می خوابید و باقی را به نماز یا مطالعه یا تدریس و یا تلاوت قرآن مجید می گذرانید …» .[13] آیت الله قاضی(ره):
آیت الله کشمیری(ره) می فرمود: در ایامی که در نجف خدمت مرحوم قاضی مشرف می شدم گاهی به منزلشان که می رفتم می دیدم ایشان در سجده هستند و آن قدر سجده را طولانی می ساختند که من خسته شده و از منزل بیرون می آمدم.[14] شهید مطهری:
«قبل از خواب، 20 دقیقه الی نیم ساعت قرآن می خواندند و حدود ساعت 10 می خوابیدند، از 5/2 بعد از نصف شب به نماز شب و مناجات می ایستادند. مناجاتهای عجیبی داشتند» )به نقل از خانم ایشان)[15].
آیت الله العظمی بهجت (حفظه الله):
آیت الله شیخ جواد کربلائی می گوید: جناب آیت الله بهجت در جدیت در نماز شب و گریه کردن در نیمه های شب مخصوصاً شبهای جمعه کوشا بودند یکی از علماء و مشاهیر به من فرمودند که : شب جمعه در مدرسه سید (ره) در نجف اشرف در نیمه شب بنده شنیدم با صدای حزین و ناله وگریه در حالی که سر به سجده گذاشته بود مکرّراً به حق تعالی عرضه می داشت: «الهی و ربّی من لی غیرک، أسئله کشف ضری والنظر فی امری»[16].
……………………………………………………………………………….
[1] . حیات عارفانه فرزانگان ـ ص73 ، حسن صدری مازندرانی ـ ( انتشارات میراث ماندگار ـ اول / 1380) ( به نقل از اسرار الصلوه میراز جواد آقا ملکی تبریزی ص293 ) [2] . اسوه عارفان (گفته ها و ناگفته ها دربارهی عارف کامل علامه سید علی آقا قاضی تبریزی )ـ ص137 و 138 ، صادق حسن زاده ـ محمود طیار مراغی ، (انتشارات مؤمنین ـاول/ 78) [3] . سیمای فرزانگان ص 218 [4] . سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام خمینی(ره) ـ ج2ـ ص51- مصطفی وجدانی ـ ( چاپ چهاردهم/ 74ـ انتشارات پیام آزادی) [5] . سیمای فرزانگان/ ص159. [6] . سیمای فرزانگان ص 162. [7] . همان/ ص 163. [8] . همان/ ص164. [9] . همان/ ص169. [10] . همان / ص222. [11] . حیات عارفانهی فرزانگان ـ ص45. [12] . سیمای فرزانگان ص164و 166. [13] . سیمای فرزانگان ص172. [14] . اسوهی عارفان ـ ص160. [15] . سرگذشتهای ویژه از زندگی استاد شهید مطهری ـ ج2 ـ ص111 ـ( شورای نویسندگان) ـ ناشر: مؤسسه ی نشر و تحقیقات ذکر . [16] . فریاد گر توحید ، عارف کامل حضرت آیت الله العظمی بهجت ـ ص 148- تهیه و تنظیم: مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی اهل بیت علیهم السلام ناشر : مؤسسه فرهنگی انتشاراتی انصاری. (چاپ دوم ـ78 )
