مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون
چالش‌های بسیاری در مورد فواید سویا در سلامت وجود دارد. خوب، بایستی گفت که موارد مثبتی در مورد سویا وجود دارد و همینطور هم مواردی منفی، و ما تنها با مرور دقیق جزئیات می‌توانیم در مورد آن قضاوت کنیم. برای آنکه بیشتر در مورد بحث و جدل‌های پیرامون سویا بدانید، این مقاله را بخوانید.
سویا گیاه بومی شرق آسیا از گونه‌ی حبوبات است. در کشورهای غربی، سویا را معمولاً به شکل پروتئین سویا، شیر سویا، فیبر سویا فرآوری می‌نمایند، در حالی که در شرق جهان، سویا را در فرم کامل آن مصرف می‌کنند. پروتئین، ایزوفلاونها، و فیبر به دست آمده از سویا می‌توانند به طرق مختلف به بهبود سلامت ما کمک کنند. به دلیل مزایای متعدد و بازاریابی پر زرق و برق، محصولات سویا مدتی است که رونق زیادی گرفته است. مواد غذایی جدید با سویا هر روزه به بازار اضافه و عرضه می‌شوند.
سویا ـ مفید یا مضر
به عنوان یک واقعیت شگفت‌آور در مورد سویا بایستی گفت که این گیاه بیش از 5000 سال قبل در چین به منظور افزایش میزان نیتروژن در خاک، کشت می‌شد. طی گزارش دیگری عنوان شده است که سویا به عنوان یک محصول صنعتی در مجله وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) ثبت شده است. همچنین گفته می‌شود از آنجا که حیوانات چندان استفاده‌ا‌ی از سویا نمی‌کردند، بنابراین بازاریابان تصمیم به یافتن بازار جایگزین آن گرفتند که همانا غذای انسانی می‌باشد. اما این را هم باید گفت که این تنها یک فرض بوده و می‌تواند کاملاً سطحی باشد.
افراد زیادی در سرتاسر جهان سویا را به هر شکل ممکنه مورد استفاده قرار می‌دهند، از هات داگ گرفته تا بستنی و از پنیر خامه‌ای تا گوشت ساندویچی تهیه شده از سویا. بسیاری از مصرف کنندگان از فوایدی که با مصرف آن عایدشان شده سخن گفته و عنوان می‌کنند که هیچ غذای کاملی مانند سویا پیدا نمی‌شود. لسیتین سویا (افزودنی خوراکی که به عنوان ماده‌ی امولسیون کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد) مثالی است که می‌توان از طریق آن به محبوبیت و سودمندی سویا پی برد. سویا سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب ضروری، آهن، کلسیم، منیزیم، روی، فسفر، پتاسیم، فیبر، ویتامین B، فولات، ویتامین K، مس، مولیبدن، اسیدهای چرب امگا 3 (به شکل اسید لینولنیک آلفا)، و غیره می‌باشد. عنصر «جنستئین» (genistein) موجود در سویا دارای خواص آنتی اکسیدانی است. بنابراین، سویا می‌تواند فوائد فراوانی را برای سلامتی فراهم سازد.
با این حال، مطالعات تحقیقاتی چندین نتیجه‌ی مثبت و منفی در مورد تأثیر مصرف سویا بر سلامت را نشان می‌دهند. مهمترین نکته این است که، نتایج مطالعاتی که فواید سویا بر سلامت را در رژیم غذایی آسیا نشان می‌دهند با یافته‌های تحقیقاتی که بر روی مردم ایالات متحده و اروپا صورت گرفته، به سختی مطابقت دارد. بنابراین، سئوال این است، آیا سویا برای سلامتی مفید می‌باشد؟ پاسخ آن پیچیده است، به این دلیل که عوامل مختلفی را در مورد استفاده از سویا در برمی‌گیرد. نخست، اجازه دهید به فوایدی که سویا برای سلامتی فراهم ساخته، نگاهی بیاندازیم.
فوائد سویا در سلامت
آیا سویا برای شما مفید است؟ خوب، گفته می‌شود که اصلی‌ترین مزیت سویا در سلامت قلب می‌باشد، به گونه‌ای که به کاهش سطوح کلسترول کمک می‌کند. به گفته‌ی متخصصین، پروتئین سویا نه تنها به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند بلکه مانع از بیماری‌های قلبی می‌شود.
سویا حاوی فیبرهای محلولی است که میزان سوخت و ساز بدن را افزایش داده، کاهش وزن را بالا برده و پوستی سالم را برای فرد میسر می‌سازد.
سطوح بالای کلسیم و فسفر موجود در سویا سلامت استخوانها و دندان‌ها را تضمین می‌کند. ایزوفلاون موجود در سویا، شکستگی استخوانها را بی‌اثر کرده، و خطر ابتلا به پوکی استخوان را نیز کاهش می‌دهد. همچنین موجب می‌گردد که سویا برای خانمهایی مفید باشد که در شرف یائسگی قرار دارند به این دلیل که یائسگی منجر به از دست دادن مقدار زیاد کلسیم می‌شود.
زنانی که به طور منظم سویا مصرف می‌کنند، بسیار کم علائمی از یائسگی مانند گرگرفتگی و نوسانات خلقی را گزارش کرده‌اند.
علاوه بر این، سویا می‌تواند از بدن در مقابل سرطان سینه محافظت نماید. (با این حال، بعضی مطالعات نشان می‌دهند که سویا ممکن است رشد و گسترش سرطان سینه را بالا ببرد). در واقع، سویای کامل (از غذاهای طبیعی) با احتمال کمتر ابتلا به سرطان سینه و سرطان آندومتر (سرطان مخاط رحم) در ارتباط است. تفاوت موجود در نتایج این پژوهش ممکن است به دلیل میزان و نوع سویای مصرف شده باشد.
مهمترین دستاورد در مورد سویا مرتبط با سرطان پروستات می‌باشد. بر طبق یافته‌ها، سویا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهد.
مطالعات نشان می‌دهد که سویا می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی در زنان زیر 65 سال (اما نه در افراد بالای 65 سال)
کمک کند.
خطرات ناشی از مصرف سویا
آیا سویا برای شما مضر می‌باشد؟ خوب، بله، چنانچه مطالعات و تحقیقات اخیر را دنبال کنید. اخیراً افراد نسبت به عواض جانبی مصرف سویا بر سلامت کلی فرد هوشیار و آگاه شده‌اند. اصولاً این عوارض جانبی، عواقب بعدی مصرف طولانی مدت سویا و محصولات آن است. بسیاری از تحقیقات و مناظرات داغی در مورد عوارض جانبی و خطراتی که محصولات سویا بر روی سبک زندگی فعال فرد دارند، در حال انجام است.
متداول‌ترین اثر جانبی محصولات سویا، بروز چندین علائم حساسیتی نسبت به سویا است که مردم از آن رنج می‌برند. افراد مبتلا به آسم، افراد مبتلا به تب یونجه، و کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند به احتمال بسیار زیاد به محصولات سویا نیز حساسیت نشان می‌دهند.
ایزوفلاونها یا استروژن مفید سویا که پیش از این در مود آنها بحث کردیم، مسبب ابتلا به یک عارضه‌ی پزشکی بنام هیپرپلازی آندومتر (ضخیم شدن پوشش داخلی رحم و افزایش خطر ابتلا به سرطان رحم و سرطان گردن رحم) است.
مصرف طولانی مدت سویا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌های وابسته به هورمون‌ها را افزایش دهد، که شناخته‌ترین نمونه‌ی آن سرطان سینه و سرطان تخمدان می‌باشد.
نکته‌ای که در بالا بدان اشاره شد، حاکی از آن است که سویا به میزان زیادی با عملکردهای هورمونهای موجود در بدن تداخل ایجاد می‌کند. وجود هورمون‌ها برای سیستم سالم بدن بسیار مهم می‌باشد. مصرف پروتئین سویا و ایزوفلاون می‌تواند به کاهش و کم کردن سرعت عملکرد هورمون‌هایی مثل هورمون تیروئید بیانجامد.
علف کش‌های شیمیایی به شدت بر روی محصولات سویا پاشیده می‌شوند. مشخص شده است که بعضی از این علف‌کش‌ها سرطان‌زا می‌باشند.
حتی سویایی که به روش ارگانیک پرورش داده شده باشد، حاوی مواد ضد مغذی مانند ساپونین، سویاتوکسین (soyatoxin)، فیتاتها، تریپسین بازدارنده، گواتروژن یا گواترزا (goitrogens)، و فیتواستروژن است. این مواد می‌توانند عادت ماهانه خانمها را تغییر دهند. تغذیه نوزاد یا کودک با سویا بسیار خطرناک است.
سویا همچنین جهت جذب مواد معدنی در بدن خوب نیست. مطالعات مختلفی نشان می‌دهند که سویا از جذب برخی مواد معدنی مهم مانند روی، پتاسیم و کلسیم، ممانعت بعمل آورده و در نتیجه، فرد ممکن است از کمبود مواد معدنی و ویتامین رنج برده و دچار بیماری‌های مربوط به آن شود.
افراد مبتلا به نارسایی کلیه، دیابت، کم کاری تیروئید، سرطان مثانه، و غیره، باید از مصرف سویا در رژیم غذایی خود اجتناب کنند، به این دلیل که می‌تواند علائم مربوط به این عارضه را بدتر سازد.
سویا حاوی مقادیر فراوانی اگزالات یعنی مواد شیمیایی که نقش مهمی در تشکیل سنگ کلیه دارند، است.
نتیجه‌ی تحقیقات و مطالعات چه می‌باشد؟
به جای مصرف ترکیبات سویا فرآوری شده (مانند پروتئین سویا جداسازی شده)، بایستی سویای کامل (برشته شده، سبز، جوانه زده، تخمیر شده، پخته شده، و غیره) مصرف نمایید، به این دلیل که نسبت به مکمل‌های غذایی موجب تقویت بیشتری برای سیستم قلبی ـ عروقی خواهد بود. غذاهای حاوی سویای فرآوری شده (به عنوان مثال، همبرگر گیاهی، توفو، غذاهای بدون گوشت، ناگت بدون مرغ، بستنی سویا و شکلات انرژی‌زا) ممکن است میزان پروتئین بالایی داشته باشند، اما ایزوفلاون در آنها کم است. در کشورهای شرقی، سویا معمولا به عنوان غذای کامل مصرف می‌شود.
محصولات سویایی که از سویای ارگانیک تهیه شده را مورد استفاده قرار دهید. حدود 90٪ از محصولات سویا که در بازارهای آمریکا در دسترس مردم قرار دارد، از سویای اصلاح شده ژنتیکی (GM) سویا تهیه شده‌اند.
اکثر افرادی که در ایالات متحده و اروپا زندگی می‌کنند، سویای تخمیر شده مصرف نمی‌کنند. سویای تخمیر شده از دانه‌های سویای ارگانیک می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان (تراکم پایین استخوان)، بیماری‌های قلبی عروقی، جنون، و انواع مختلفی از سرطان کمک کند. محصولاتی از سویا که به طور سنتی تخمیر شده باشند شامل سس سویا، ناتو، تمپه، و میسو می‌باشند. محصولات تخمیر نشده و فرآوری شده سویا مثل شیر سویا، پنیر، همبرگر و بستنی نبایستی در فهرست غذاهای سالم گنجانده شوند.
مردم چین و ژاپن در حدود 200-100 گرم سویا در روز مصرف می‌کنند. متوسط مصرف روزانه سویا توسط آمریکایی‌ها کمتر از یک دهم مقدار مصرف شده توسط چینی‌ها یا ژاپنی‌ها است. ممکن است به همین دلیل باشد که مطالعات انجام شده در ایالات متحده، فواید سویا در سلامتی را در رژیم غذایی آسیایی تأیید نمی‌کنند. ممکن است افراد مجبور به مصرف سویای کامل به صورت منظم‌تر باشند.
در سرتاسر آسیا مصرف مرتب سویا به چندین نسل قبل برمی‌گردد، اما در گذشته این ماده‌ی غذایی بخشی از رژیم غذایی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نبوده است. حتی امروزه، بخش ثابتی از رژیم غذایی موجود در کشورهای غربی مانند ایالات متحده محسوب نمی‌شود. بنابراین، نتایج مطالعات صورت گرفته ممکن است نسبت به کشورهای مختلف، متفاوت باشد. سنت‌های آشپزی مختلف که از سویا بهره می‌برند، ممکن است منجر به ایجاد تفاوت‌های متابولیک مهمی در جمعیت آسیایی و غیر آسیایی شده باشند. مطالعات نشان داده است که، در حدود 50-60 درصد از بزرگسالان در ژاپن، چین و کره می‌توانند در طول فرایند هضم سویا، دیادزئین (daidzein) (ماده مغذی گیاهی ایزوفلاون موجود درسویا) را به ایکول (equol) (یک ماده مغذی گیاهی بنام ایزوفلاون) تبدیل کنند. در مقابل، تنها 30-25% از بزرگسالان ایالات متحده می‌تواند دیادزئین را به این روش سوخت و ساز نمایند.
حدس می‌زنیم پاسخ این سئوال را که «آیا سویا برای شما مفید می‌باشد و یا مضر؟» متوجه شده باشید. بحث در مورد فواید سویا در سلامت و خطرات ناشی از مصرف آن بی‌پایان است، به این دلیل که استدلالات هر دو طرف محکم بوده و با نکات واقعاً قابل قبولی از خود دفاع می‌کنند. بنابراین، قضاوت آن با شماست، و طرفی را برگزینید که فکر می‌کنید برای شما مناسب‌تر است.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.
