نویسنده: محمد رضا فؤادیان
منبع:کتاب ، تلاشگر پنهان
امام زمان علیه السّلام به تمام شؤون و وظایف خود، به بهترین وجه اقدام می فرماید، و جز آن چه با پرده نشینی سازگار نباشد ، تماماً مورد عنایت ایشان بوده و جهان هستی نیز از او منتفع است. و اصولاً نقش خورشید در منظومه شمسی ، نقش رهبری برجسته است و این مهم بر هیچ کس مخفی و پوشیده نیست.1 زمانی که بر لبان مبارک آخرین پیامبر الهی صَلَی اللهُ عَلَیهِ و آلِه و سَلَم نام مقدس آخرین جانشین و غیبت او علیه السّلام جاری می شد. سوالی اذهان و افکار مردم را فرا گرفته بود. لذا جابر از پیامبر صَلَی اللهُ عَلَیهِ و آلِه و سَلَم سوال کرد: هل ینتفع الشیعه بالقائم فی غیبه؟ آیا شیعه در زمان غیبت از امام غایب نفعی می برد؟ پیامبر فرمودند: « ای والذی بعثنی بالنبوّه انهم لینتفعون به و یستضیئون بنور ولایته فی غیبه کانتفاع الناس بالشمس و ان جلّلها الحساب»2 آری، قسم به پروردگاری که مرا به نبوت برگزید، در زمان غیبت از او بهره می برند و از نور هدایتش روشنایی می گیرند، مانند بهره گیری مردم از خورشید، اگر چه ابرها آن را پوشانده باشد. امام زمان علیه السّلام آیتی از حق و شمس عالم هستی است، که تمام تیرگی ها و ظلمت ها را کنار زده و جهان را به نور علم و معرفت و عدل منور می فرماید، منتهی در خفا بودن او در پشت ابر غیبت نیز آیتی از حق است و انتفاع جهان از این نیّر اعظم با توجه به روایات امری مسلّم و قطعی است از صادق آل محمد صَلَی اللهُ عَلَیهِ و آلِه و سَلَم سوال کردند که مردم از امام غایب چگونه نفع می برند؟ امام صادق علیه السّلام فرمودند: « کما ینتفعون بالشمس اذا سترها السحاب»!3 همان طور که از خورشید پوشیده به ابر منتفع می شوند. عمق و شیرینی و جذابیت این تشبیه و تعبیر هنگامی بیش تر می شود که صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف خود نیز چنین تشبیهی به کار می برند. ایشان در توقیعی به اسحاق بن یعقوب می فرماید: « و اما وجه الانتفاع بی فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس اذا غیبها عن الابصار السحاب» 4 ؛ نحوه ی بهره بردن از من در روزگار غیبتم، مانند بهره گرفتن از خورشید است ، آن گاه که ابرها آن را از دیدگان بپوشاند.
مانند آفتاب فروزنده زیر ابر
پنهان و آشکار امام زمان ماست
در گلشن هدایت و گلزار معرفت
جان بخش چون بهار امام زمان ماست5
مرحوم آیت الله شیخ محمد حسین اصفهانی رحمت الله در نظمی زیبا ، چنین می سراید:
اشرق6 کالشمس ضحی النهار
من مُستسّر عالم الاسرار
و کرم به من غایب مشهود
بدامن الغیب الی الشهود
لیس سواه نیّر مغیّب
فهو عن الغیب المصون یُعرب7
؛ او هم چون خورشید چاشتگاه، از پشت عالم اسرار می درخشد. چه گرامی است آن غایب مشهودی که از عالم غیب برای عالم مشهود ظاهر می شود. جز او روشنی بخشی نیست که با وجود غایب بودن، نور افشانی کند و از پس پرده ی صیانت شده سخن بگوید. او علیه السّلام چون خورشید پشت ابر می درخشد و پرتو افشانی می کند و هیچ گاه امر او علیه السّلام پوشیده و مخفی نمانده و نخواهد ماند. مفضّل بعد از شنیدن فرمایش صادق آل محمد صَلَی اللهُ عَلَیهِ و آلِه و سَلَم پیرامون سختی دوران غیبت، به گریه می افتد و می پرسد: وظیفه ما چیست؟ امام صادق علیه السّلام به شعاع خورشیدی که در ایوان خانه تابیده شده بود، اشاره کرد و فرمود: ای ابا عبدالله (کنیه مفضّل) این آفتاب را می بینی؟ عرض می کند: آری. امام علیه السّلام فرمود: « والله لامرنا أبیَنَ من هذه الشمس»8 ؛ به خداوند متعال سوگند! امر ما از این آفتاب روشن تر است.
ای خوب رخ که پرده نشین و بی حجاب
ای صد هزار جلوه گر و باز در نقاب 9
آری کسی که واقف به عنایت های آن شهریار بی همتا، فرمان فرمای عالم امکان ومؤثر در نشئات ملک و ملکوت و کیان این عالم باشد مانند کسی است که در خیمه حضرت به سر می برد10 و مانند زمانی است که حضرت را مشاهده می نماید11 و غیبت نه تنها ضرری به او نمی رساند12 بلکه ارمغانی چون ازدیاد یقین به همراه دارد.13
خورشید رخ مپوشان در ابر زلف یارا
چون شب، سیه مگردان روز سپید ما را
ای آشکار پنهان! بُرقَع ز رخ بر افکن
تا جلوه ات ببینم، پنهان و آشکارا
ای پرده دار عالم! در پرده چند مانی؟!
آخر ز پرده بنگر ، یاران آشنا را
ای پرده دار عالم در پرده چند پنهان؟!
باز آو روشنی بخش ، دل های با صفا را14
در این جا، مناسب است برخی از ذره پروری ها و عطوفت های خورشید پنهان! که در دل صفحات تاریخ ثبت و درج شده است15 را تحت عنوان «جلوه ها» ذکر شود، تا گرمی دستان مهربان و صدای طپش قلب آکنده از عشق و محبت و دیدگان نافذ و همیشه بیدار16 جان جانان را در جان و جامعه احساس نماییم و در نهان خانه دل، به این حقیقت برسیم که اوست پدری مهربان17 مادری دل سوز برادری همراه و رفیقی مونس18 که در عین کثرت عبادت19 لحظه ای مردمان را به حال خود وانگذاشته و در هر حال، انسان ها را به دینی که رسول خدا صَلَی اللهُ عَلَیهِ و آلِه و سَلَم آورده، هدایت و سرپرستی می کند.20

پی نوشت ها :

1. جهت اطلاع بیشتر ر.ک او خواهد آمد، ص143-149 و امام مهدی از ولادت تا ظهور ، ص342-347.
2. بحارالانوار، ج52، ص93.
3. بحارالانوار، ج52، ص92.
4. همان.
5. مرحوم عارفچه اصفهانی ، اشک فراق، ص10.
6. «اشرقت الشمس» ؛ خورشید درخشید و تابان شد اما اگر خورشید بدرخشد و شعاع آن، صاف و تابان نباشد، گفته می شود: « شرقت ».
7. سیمای مهدی علیه السّلام در شعر عربی، ص165.
8. کافی، کتاب الحجه ، باب فی الغیبه ، ج2، ص133، ح3.
9. امام خمینی رحمت الله.
10. امام صادق علیه السّلام می فرماید: « من مات منکم و هو منتظر لهذا الامر کمن هو مع القائم فی فسطاطه ؛ هر کس از شما در حال انتظار وقوع این امر جان دهد، گوری که در خیمه گاه خود آن حضرت می باشد» بحارالانوار، ج52، ص126.
11. امام سجاد علیه السّلام به ابو خالد کابلی می فرماید: « یا ابا خالد! ان اهل زمان غیبته القائلین با مامته المنتظرین لظهوره افضل من اهل کل زمان، لان الله تبارک و تعالی اعطاهم من العقول و الافهام و المعرفه ما صارت به الغیبه عند هم بمنزله المشاهده » ای ابوخالد! به درستی که اهل زمان غیبت او (امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) که امامتش را باور دارند و منتظر ظهور او هستند، از مردم همه ی زمان ها بهترند، زیرا خدای تبارک و تعالی آن چنان عقل ها و فهم ها و شناختی به آن ها عنایت کرده که غیبت نزد آنان، هم چون دیدن باشد…» کمال الدین ، ج1، ص319.
12. امام صادق علیه السّلام ،« المنتظرین لظهوره فی غیبته … لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»، کافی، ج1، ص371، کمال الدین ، ج2، ص375، باب 33، ح54.
13. مفاتیح الجنان، زیارت صاحب الامر « فلو تطا ولت الدهور و تمادت الاعمار لم ازدد فیک الایقینا».
14. فواد کرمانی ، آه عاشقان در انتظار موعود، گرد آوری محمد علی مجاهدی ، ص220.
15. در عصر غیبت صغری توقیعات که حاوی پیام ها، احکام دینی، موضع گیری نسبت به انحرافات و …است. نشان دهنده ارتباط تنگاتنگ و حضور ملموس و رهبری ایشان است. در این زمینه ر.ک: غیبت طوسی ، ص372-392 و کمال الدین شیخ صدوق ، ج2، ص482-522 و احتجاج طبرسی، ج2، ص520 – ص600 و بحارالانوار، علامه مجلسی ج53 ، ص150 -198 و در عصر غیبت کبری ، تشرفات گویای این حقیقت می باشد. در این زمینه ر.ک جنه الماوی و نجم الثاقب حاج میرزا حسین نوری، العبقری الحسان فی احوالات مولانا صاحب الزمان، شیخ علی اکبر نهاوندی و تبصره الولی فیمن رای القائم المهدی ، سید هاشم بحرانی ، دارالسلام، فاضل عراقی و …
16. مفاتیح الجنان، زیارت روز جمعه : « السلام علیک یا عین الله فی خلقه ».
17. رسول خدا صَلَی اللهُ عَلَیهِ و آلِه و سَلَم می فرماید: « امامت شایسته نیست ، جز برای کسی که دارای سه خصلت باشد. الف: تقوی که او را از نافرمانی خدا باز دارد، ب: خویشتن داری که خشمش رابا آن کنترل کند، ج: نیکو حرمت کردن بر افراد زیر فرمانش ، تا آن جا که نسبت به ایشان مانند پدری مهربان باشد.» اصول کافی ، کتاب الحجه ، باب ما یجب من حق الامام علی الرعیه …، ح8 و امام رضا علیه السّلام درباره فرزندش امام مهدی علیه السّلام می فرماید: « واشفق علیهم من آبائهم و امهاتهم » الزام الناصب، ص10.
18. امام رضا علیه السّلام درباره مقام امامت می فرماید: « الامام الانیس الرفیق ، الوالد الشفیق الاخ الشقیق ، الام البره بالولد الصغیر …» اصول کافی، کتاب الحجه ، ج1، ص289 باب نادر فی فضل الامام ، ح1.
19. این دردانۀ دوران، نمونۀ بی همتای الهی در جهان، دوازده قرآن است که در بارگاه الهی نیایش و کرنش می کند که بر اثر کثرت عبادت و تهجد و شب زنده داری، رنگش به زردی متمایل شده است. امام کاظم علیه السّلام در این خصوص می فرماید: « یعتوره مع سمرته صفره من سهر اللیل ، بأبی من لیله یرعی النجوم ساجداً و راکعاً » فلاح السائل ، ص200 و بحارالانوار، ج86، ص81.
20. امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیه شریفه (انما انت منذر و لکل قوم هاد) می فرماید: « و فی کل زمان امام منایهدیهم الی ما جاء به رسول الله» بحارالانوار، ج23، ص5، ح9.