حدیث اول: سـلام قبل از کلام

قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ بَدَءَ بِکَلامٍ قَبْلَ سَلامٍ فَلاتُجیبُوهُ.
[تحف العقول/ 245] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: کسى که قبل از سلام سخن گوید، بـه او اعتـنا نکنـید.
حدیث دوم: سیاست زندگى ومعاشرت
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
صَلاحُ حالِ التَّعایُشِ وَالتَّعاشُرِ مِلْ ءُ مِکْیالٍ ثُلْثـاهُ فِطْنَهٌ وَثُلْثـُهُ تَغـافُلٌ.
[تحف العقول/ 376] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: اصلاح زندگانى فردى و معاشرت اجتماعى پیمانه پُرى است که دو سومش زیرکى و یک سـومش چشم پـوشى است.
حدیث سوم: رابطه دیـن و دنـیا
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِذا صَلُحَ اَمْرُدُنْیاکَ فَاتَّهِمْ دینَکَ.
[تحف العقول/ 377.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هر گاه کار دنیایت به سامان شد، دینت را متهـم سـاز. (مواظب باش دینت آسیب ندیده باشد.)
حدیث چهارم: وارسى عیـوب خـود
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
لاتَنْظُرُوا فی عُیُوبِ النّاسِ کَالْأرْبابِ وَانْظُرُوا فی عُیُوبِکُمْ کَهَیْئَهِ الْعَبـْدِ.
[تحف العقول/ 295.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: ارباب گونه به عیوب دیگران ننگرید، بـلکه چـون بنـده اى متـواضع، عیب هاى خود را وارسى کنید.
حدیث پنجم: صفـات منـافق
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَاِنْ صامَ وَصَلّى: مَنْ اِذا حَدَّثَ کَذِبَ وَاِذا وَعَدَ اَخْلَفَ وَ اِذَا ائْتـُمِنَ خـانَ.
[تحف العقول/ 229.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: سه خصلت عـلامت نفاق اسـت، گر چه صاحبش اهل نماز و روزه باشد: دروغگویى، خلف وعده و خیانت در امانت.
حدیث ششم: سخـتى دل بریـدن
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِزالَهُ الْجِـبالِ اَهـْوَنُ مِنْ اِزالَهِ قَلْبٍ عَنْ مَوْضِعِهِ.
[تحف العقول/ 240.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: کوه کندن از دل کندن آسانتر است.
حدیث هفتم: حسـد، سرچشـمه کفر
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِیّاکُمْ اَنْ یَحْـسُدَ بَعْضُکُمْ بَعْضا فَاِنَّ الْکُفْرَ اَصْلُهُ الْحَـسَدُ.
[اعیان الشیعه ج 1 /673] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: مبـادا با یکدیـگر حسـد ورزیـد، زیرا کفر و بى دینى از حسد بر مى خیزد.
حدیث هشتم: کـم‏هاىِ زیـاد
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اَرْبَعَهُ اَشْیـاءٍ اَلْقَلیـلُ مِنْها کَثیرٌ: الَنّارُ وَالْعَداوَهُ وَالْفَقْرُ وَالْمَرَضُ.
[اعیان الشیعه ج 1 /674.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: چهار چیز است که اندک آن هم بسیار است: آتـش، دشـمنى، فـقر و بیـمارى.
حدیث نهم: نتیجـه پـرده درى
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ کَشَفَ حِجابَ غَیْرِهِ اِنْکَشَفَتْ عَوْراتُ بَیْتِـهِ.
[اعیان الشیعه ج 1 /674.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هـر که پـرده درى کنـد، اسرار و عیوبِ خانه خودش آشکار مى شود.
حدیث دهم: نشـانه ‏هاى مهـّم برادرى
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
إخْتَبِرُوا إخْوانَکُمْ بِخَصْلَتَینِ: فَإنْ کانَتا فیهِمْ وَإلاّ فَأعْزُبْ ثُمَّ اَعْزُبْ ثُمَّ أعْزُبْ: ألْمُحافَظَهُ عَلَى الصَّلَواتِ فى مَواقیتِها وَالبِرُّ بِالإخْوانِ فِى العُسْرِ وَالیُسْرِ.
[وسائل الشیعه ج8، ص503] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: برادران خود را با دو صفت امتحان کنید، که اگر آن دو صفت را داشتند به دوستى و رفاقت خود با آنها ادامه دهید وگرنه از آنان دورى کنید ، دورى کنید، دورى کنید: ۱ ـ مراقبت بر نماز اول وقت. ۲ ـ نیکى به برادران چه در سختى وتنگدستى، چه درهنگام آسایش وگشایش .
حدیث یازدهم: حسـابرسى روزانـه
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
یَابْنَ جُنْدَب! … حَقٌّ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ یَعرِفُنا اَن یُعرِضَ عَمَلَهُ فى کُلِّ یَومٍ وَلَیلَهٍ عَلى نَفْسِهِ فَیَکُونَ مُحاسِبَ نَفْسِهِ فَإنْ رَأى حَسَنَهً استَزادَ مِنها وَإنْ رَاى سَیِّئَهً استَغفَرَ مِنها لِئَلاّ یَخزِىَ یَومَ القِیامَهِ.
[تحف العقول ص311.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: اى پسر جندب … سزاوار است هر مسلمانى که مارا مى شناسد، کردارش را در هر شبانه روز بر خودش عرضه کند و خود را حسابرسى نماید، اگر خوبى دید برآن بیفزاید و اگر گناه دید، از آن آمرزش بخواهد تا در روز قیامت رسوا نشود .
حدیث دوازدهم: پـاداش نیت صـادقانه
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ الفَقیرَ لَیَقوُلُ : یارَبِّ ارزُقنى حَتىّ أفعَلَ کَذا وَ کَذا مِن البِرِّ وَ وُجُوهِ الخَیرِ، فَاذا عَلِمَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ ذلِکَ مِنهُ بِصِدقِ نِیَّهٍ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ مِنَ الأجرِ مِثلَ ما یَکتُبُ لَهُ لَو عَمِلَهُ، اِنَ اللّه َ واسِعٌ کَریمٌ.
[اصول کافى ج3، ص 135] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: بنده مؤمن فقیر مى گوید: پروردگارا ثروتى روزى ام کن تا در راه خیر واحسان چنین و چنان کنم .و چون خداوند به راستىِ نیتش پى مى برد ، براى او همان اجر وپاداش را مى نویسد که اگر انجام مى داد مى نوشت. همانا خداوند وسعت بخش وکریم است.
حدیث سیزدهم: راز جاودانگى در بهشت یا دوزخ
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّما خُلِّدَ أهلُ النّارِ فِى النّارِ ِلأَنَّ نِیّاتِهِم کانَتْ فِى الدُّنیا أنْ لَو خُلِّدُوا فیها أن یَعصُوااللّه َ أبَداً ؛ وَإنَّما خُلِّدَ أهلُ الجَنَّه ِ فِى الجَنَّه ِ لاِ?نَّ نِیّاتِهِم کانَتْ فِى الدُّنیا أن لَو بَقَوا فیها أن یُطیعُوااللّه َ أبَداً ؛ فَبِالنِّیاتِ خُلِّدَ هؤُلاءِ وَ هؤُلاءِ. ثُمَّ تَلا قَولَهُ تَعالى : «قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِهِ» قالَ: عَلى نِیَّتِهِ.
[اصول کافى ج3، ص 135 و 136] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: اهل دوزخ از این رو در دوزخ براى همیشه مى مانند که قصد داشتند، اگر در دنیا جاودان ماندند، همیشه نافرمانى خدا کنند و اهل بهشت از این رو در بهشت جاودانند که نیت داشتند اگر در دنیا باقى بمانند همیشه در اطاعت خدا باشند؛ پس این دسته و آن دسته به سبب نیّت خود (در بهشت یا جهنم) جاودانى شدند. سپس این آیه را تلاوت فرمود: « بگو هرکس برابرِ برنامه خود عمل مى کند»، یعنى برابر نیت خویش .
حدیث چهاردهم: اى راهرو پشت به منزل هشدار
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
مَکتُوبٌ فِى التَّوراهِ: نُحنا لَکُم فَلَم تَبکُوا، وَشَوَّقناکُم فَلَم تُشاقُوا. أعلِمِ القَتّالینَ أنَّ لِلّهِ سَیفاً لایَنامُ وَ هُوَ جَهَنَّمُ. أبناءُ الاربَعینَ أوفُوا لِلحِسابِ، أبناءُ الخَمسینَ زَرعٌ قَد دَنا حَصادُهُ، أبناءُ السِّتینَ ماذا قَدَّمتُم وَ ماذا أخَّرتُم ؟ أبناءُ السَّبعینَ عُدُّوا أنفُسَکُم فِى المَوتى، أبناءُ الثَّمانینَ تُکتَبُ لَکُمُ الحَسَناتُ وَ لا تُکتَبُ عَلَیکُمُ السَّیِّئاتُ ، أبناءُ التِّسعینَ أنتُم اُسَراءُاللّه ِ فى أرضِهِ ثُمَّ یَقُولُ: ما یَقُولُ کَریمٌ أسَرَ رَجُلاً؟ ماذا یَصنَعُ بِهِ؟ قُلتُ: یُطعِمُهُ وَ یُسقیهِ وَ یَفعَلُ بِهِ . فَقالَ: فَما تَرَى اللّه َ صانِعاً بِأسیرِهِ ؟
[موسوعه الامام الصادق علیه السلام ج11 ص17 به نقل از روضه الواعظین ص490] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: در تورات چنین آمده است: برایتان نوحه سرایى کردیم، اما نگریستید، تشویقتان کردیم اما به شوق نیامدید. (اى پیامبر) به خونریزان بفهمان که خداى را شمشیرى است که آرامش ندارد وآن جهنم است . پس اى چهل ساله ها آماده حساب باشید، پنجاه ساله ها شما کاشته اى هستید که زمان برداشتش نزدیک است . شصت ساله ها! چه پیش فرستاده اید وچه به جاى نهاده اید ؟ هفتاد ساله ها! خود را جزء رفتگان به حساب آرید، هشتاد ساله ها! فقط برایتان حسنه مى نویسند و گناه برایتان نوشته نمى شود، نود ساله ها! شما اسیران خدا در زمینید، سپس مى گوید: بخشنده اى که مردى را اسیر کرده چه مى گوید؟ وبا اسیر خود چه مى کند؟ راوى مى گویـد: عرض کردم او را نان و آب مى دهد و از او کار مى کشد؟. امـام فرمـود:
بنا بر این مى خواهى رفتار خـدا با اسیرش چگونه باشد.
حدیث پانزدهم: رفـتن به مسـجد در تاریکى
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
ألا بَشِّرِ المَشّائینَ فِى الظُلُماتِ إلَى المَساجِدِ بِالنُّورِ السّاطِعِ یَومَ القِیامَهِ .
[ثواب الاعمال، ص45 ح 1.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هان، بشارت ده آنانى را که در تاریکى ها به سوى مساجد مى روند، به نور درخشانى که در روز واپسین بر آنان پرتو افکن خواهد بود.
حدیث شانزدهم: پـاداش ثروتمـند نیـکوکار
لَما ذَکَرَ رَجُلٌ عَنْدَهُ الأغْنِیاءَ وَ وَقَعَ فیهِمْ، قالَ علیه السلام:
اُسکُتْ فَإنَّ الغَنِىَّ إذا کانَ وَصُولاً لِرَحِمِهِ بارّاً بِإخْوانِهِ، اَضْعَفَ اللّه ُ لَهُ الأجرَ ضِعفَینِ لِأَنَ اللّه َ یَقُولُ: «وَ ما اَمُوالُکُمْ وَ لا أوُلادُکُمْ…» ألایَه.
[علل الشرایع، 604 ـ 73.] هنگامى که مردى نزد امام صادق علیه السلام از ثروتمندان بدگویى کرد، امام صادق علیه السلام فرمود: ساکت باش! ثروتمند اگر همیشه صله رحم کند و نسبت به برادرانش نیکى کند، خداوند دوبرابر به او پاداش خواهد داد، زیرا خداوند مى گوید: « هرگز اموال واولادتان چیزى نیست که شما را به درگاه ما نزدیک سازد، مگر آنکه با ایمان و عمل صالح، کسى مقرّب شود وآنانند که پاداش اعمال صالحشان دوچندان است و در غرفه هاى بهشت ایمن و آسوده خاطرند.»سوره سبأ، آیه ۳۷.
حدیث هفدهم: یا دانشمند یا در حال آموزش
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
لَستُ اُحِبُّ أنْ أرَى الشّابَّ مِنْکُمْ اِلاّغادِیاً فى حالَیْنِ: إمّا عالِماً أوْ مُتَعَلِّماً، فَإنْ لَمْ یَفْعَلْ فَرَّطَ، فَإنْ فَرَّطَ ضَیَّعَ، فَإنْ ضَیَّعَ أثِمَ، وَإنْ اَثِمَ سَکَنَ النّارَ وَالَّذى بَعَثَ مَحُمَّداً بِالحَقِّ.
[امالى طوسى، 303 ـ 604.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هیچ دوست ندارم جوانى از شما را ببینم مگر در یکى از این دو حالت: یا دانا باشد و یا در حال آموختن، و اگر چنین نباشد، کوتاهى کرده است، و اگر تفریط کند، تباه کرده است، و اگر تباه کند، گناه کرده، و اگر گناه کند، به خدایى که محمد صلی الله علیه و آله را به حق مبعوث کرده قسم، که این جوان در آتش ماندگار خواهد شد.
حدیث هجدهم: دیـن خـدا یکى بیش نیست
عَنْ عَبْدالْمؤمن الانصارى قالَ: قُلتُ لأبِى عَبْدِاللّه علیه السلاماِنَّ قَوماً یَروُونَ اَنَّ رَسُولَ اللّه صلی الله علیه و آله قالَ:
اختِلافُ اُمَّتى رَحَمَهٌ. فَقالَ علیه السلام: صَدَقُوا. فَقُلتُ: اِنْ کانَ اختِلافُهُمْ رَحَمَهً فَاجتِماعُهُم عَذابٌ؟ قالَ علیه السلام: لِیْسَ حَیْثُ تَذهَبُ وَذَهَبُوا، اِنّما اَراد قَولَ اللّه ِ عَزَّوَجلَّ: «فَلَوْلاَ نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِیالدِّینِ وَلِیُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» فَأمَرَهُمْ أنْ یَنَفِرُواإلى رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله، وَیَختَلِفُوا اِلیَهِ فَیَتَعَلَّمُوا ثَّمْ یَرْجِعُوا اِلى قَومِهِم فَیُعَلِّمُوهُمْ، إنَّما اَراد اختِلافَهُمْ مِنْ البُلدان لااختِلافاً فىدین اللّه ِ إنَّمَا الدّینُ واحِدٌ.
[موسوعه الامام الصادق(ع)، ج 4، ص 66،بنقل ازالاحتجاج ص355.] عبدالمؤمن انصارى مى گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم گروهى از پیامبر نقل مى کنند که آن حضرت فرموده اختلاف امت من رحمت است. امام صادق علیه السلامفرمود: راست گفته اند. انصارى مى گوید، عرض کردم: اگر اختلافشان رحمت است پس با هم بودنشان عذاب است؟ امام صادق علیه السلامفرمود: نه چنین است که تو مى پندارى وآنان پنداشته اند. پیامبر صلی الله علیه و آله این آیه را در نظر داشته است که «چرا از هر گروهى عده اى نمى کوچند تا داناى در دین شوند و سپس به سوى قوم خود بازگشته وآنها را [از آتش] بیم دهند.» پس پیامبر صلی الله علیه و آله مسلمانان را امر کرد که براى یادگیرى دین به سویش بیایند وسپس به سوى قوم خود رهسپار شوند وآنان را آموزش دهند؛ پس پیامبر صلی الله علیه و آله رفت و آمد در شهرها را اراده کرده نه اختلاف در دین خدا را ؛ دین خدا یکى بیش نیست.
حدیث نوزدهم: فرجـام خواسته هاى ناحـق
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ طَلَبَ ثَلاثَهً بِغَیْرِحَقٍّ حَرُمَ ثَلاثَهً بِحَقٍّ: مَنْ طَلَبَ الدُّنیا بِغَیْرِحَقٍّ حَرُمَ الاخِرَهَ بِحَقٍّ؛ وَمَنْ طَلَبَ الرِّآسَهَ بِغَیْرِحَقٍّ حَرُمَ الطّاعَهَ لَهُ بِحَقٍّ؛ وَ مَنْ طَلَبَ المال بِغَیْرِحَقٍّ حَرُمَ بَقاؤُهُ لَهُ بِحَقٍّ.
[تحف العقول، ص 335.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هر که سه چیز را بناحقّ بخواهد، از سه چیز دیگر بحقّ محروم مى گردد: هر که دنیا را به بناحق بخواهد از آخرت حقیقتاً محروم مى گردد؛ و هر که بناحقّ ریاست طلبى کند از اطاعت زیردستان بحقّ محروم مى شود؛ و هر که بناحقّ مالى را بخواهد، از ماندگار بودن آن مال بحقّ محروم مى شود.
حدیث بیستم: خـواستن توانسـتن است
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَوِیَتْ عَلَیْهِ النِّیَّهُ.
[وسائل الشیعه، ج 1، باب استحباب نیه الخیر.] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: در موردى که نیت و اراده آدمى قوى باشد، بـدن دچـار ضعـف و ناتـوانى نمى گـردد.
حدیث بیست و یکم: یـاران خـدا در اقلیتند
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّ أَولِیاءَ اللّه ُ لَم یَزالُوا مُستَضعَفینَ قَلیلینَ مُنـذُ خـَلَقَ اللّه ُ آدَمَ.
[بحار الأنوار، ج 68 ص 154] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: اولیاء خدا، از زمانى که خداوند آدم را آفرید، همواره در ضعف و اقلیت بوده اند.
حدیث بیست و دوم: جنـگ حـق و بـاطل
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّ اللّه َ جَعَلَ وَلِیَّهُ فِى الدُّنیا غَرَضاً لِعَدُوِّهِ.
[بحارالانوار، ج 68 ص 221] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: خــداوند در دنیا دوست خود را، آماج دشمن خویش قرار داده است.
حدیث بیست و سوم: بزینـت مـردان
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
عَلَیکَ بِالسَّخاءِ وَ حُسْنِ الخُلقِ فَإنَّهُما یَزینانِ الرَّجُلَ کَما تَزینُ الواسِطَهُ الْقِلادَهَ.
[میزان الحکمه ص 2300 ح 8010 به نقل از بحار ج 71 ص 391] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: بر تو باد بخشندگى و خوشخویى، زیرا همان گونه که گوهر درشتِ وسط گردنبند، سبب زیبایى آن است، این دو خصلت نیز مایه زینت و زیور مردند.
حدیث بیست و چهارم: تقـیّه و رازدارى
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِتَّقُوا عَلى دینِکُم فَاحْجُبُوهُ بِالتَّقِیَّهِ؛ فَاِنَّهُ لا ایمانَ لِمَن لا تَقِیَّهَ لَهُ، اِنَّما اَنتُم فِى النّاسِ کَالنَّحْلِ فِى الطَّیرِ، لَو اَنَّ الطَّیرَ تَعلَمُ ما فى أجْوافِ النَّحلِ، ما بَقِىَ مِنها شَىْ ءٌ اِلا أَکَلَتْهُ.
[میزان الحکمه ج 14 ح 22494 ص 7046 به نقل از کافى ج 2 ص 218] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: نگران دین خود باشید و آن را با تقیه پوشیده نگهدارید، زیرا کسى که تقیه ندارد، ایمان ندارد. شما در میان مردم مانند زنبوران عسل در میان پرندگان هستید. اگر پرندگان بدانند که درون زنبور عسل چیست، همه آنها را مى خورند و چیزى باقى نمى گذارند.
حدیث بیست و پنجم: کارگزاران عـادل
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ تَوَلّى أمْراً مِن اُمُورِالنّاسِ فَعَدَلَ وَ فَتَحَ بابَهُ وَ رَفَعَ شَرَّهُ وَ َنَظَرَ فى اُمُورِ النّاسِ کانَ حَقّاً عَلَى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ أَن یُؤَمِّنَ رَوْعَتَهُ یَومَ القِیامَهِ وَ یُدْخِلَهُ الجَنَّهَ.
[میزان الحکمه ح 2773 ص 7122 به نقل از بحار ج 75 ص 340] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هرکس زمام امرى از امور مردم را به دست گیرد و عدالت پیشه کند و درِ خانه خود را به روى مردم بگشاید وشر نرساند وبه امور مردم رسیدگى کند، برخداى عزّوجل است که در روز قیامت او را از ترس وهراس ایمن گرداند و به بهشتش برد.
حدیث بیست و ششم: روح در هنـگام خواب
عِندَ ما سَأَلَهُ علیه السلام أَبُوبَصیرٍ عَنِ الرُّوحِ عِندَ النَّومِ أخارِجٌ مِنَ البَدَنِ؟ قالَ علیه السلام:
لا یا أبابَصیرُ، فَاِنَّ الرُّوحَ اِذا فارَقَتِ البَدَنَ لَمْ تَعُدْ اِلَیهِ، غَیْرَ أَنَّها عَینُ الشَّمسِ مَرکُوزَهً فِى السَّماءِ فِى کَبِدِها وَ شعاعُها فِى الّدنیا.
[میزان الحکمه ص 2158 ح 7505 به نقل از بحار ج 61 ص 43 ح 19] ابوبصیر از امام صادق علیه السلام پرسید: آیا هنگام خواب روح از بدن خارج مى شود؟ حضرت فرمودند: نه!اى ابابصیر، روح اگر از بدن جدا شود، دیگر به آن باز نمى گردد، امّا روح چون خورشید است که در وسط آسمان جاى دارد، امّا پرتو آن همه جا را فرامى گیرد.
حدیث بیست و هفتم: مـروّت اهـل‏بیت علیهم‏السلام
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنّا اَهْلَ بَیْتٍ مُرُوَّتُنا العَفوُ عَمَّنْ ظَلَمَنا.
[میزان الحکمه ص 3834 به نقل از امالى صدوق ص 238 ح 7] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: مـا خانـدانى هستـیم که مـردانگى مـا گذشت از کسى است که به ما ستم کرده است.
حدیث بیست و هشتم: جـبران آبرو ریـزى
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
إذا رَقَّ العِرْضُ استَصْعَبَ جَمْعُهُ.
[میزان الحکمه ص 3550 ح 12154 به نقل از اعلام الدین ص 303] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هرگاه آبـرو بـریزد، جمع آورى و (جبران) آن دشوار است.
حدیث بیست و نهم: نـکوهش اظهـار فـقر
لَمّا ذَکَرَ لَهُ مُفَضَّلُ بْنُ قَیْسٍ بَعضَ حالِهِ قالَ علیه السلام:
یا جارِیَهُ هاتِ ذلِکَ الْکیسَ، هذِهِ أَرْبَعْمِائهَ دینارٍ وَصَلَنى بَها أَبُوجَعفَرٍ، فَخُذْها وَ تَفَرَّجْ بِها. قالَ فَقُلتُ لا وَاللّه ِ جُعِلتُ فَداکَ ما هذا دَهرى وَلکن اَحْبَبْتُ أَن تَدعُوَ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ لى. قالَ فَقالَ: اى سَأَفعَلُ وَلکن اِیّاکَ أَن تُخبِرَ النّاسَ بِکُلِّ حالِکَ فَتَهُونَ عَلَیْهِمْ.
[میزان الحکمه ح 8098 ص 233 به نقل از کافى ج 4 ص 21 ح 7] مفضل بن قیس مشکل مالى خود را براى امام صادق علیه السلامشرح داد. حضرت فرمود: اى کنیز آن همیان را بیاور. پس فرمود: این چهارصد دینار است که ابوجعفر (منصور دوانیقى) به من پیشکش کرده است، بردار و با آن به زندگى خود گشایشى بده. مفضل مى گوید عرض کردم: فدایت شوم به خدا مقصودم این نبود بلکه دوست داشتم تا به درگاه خداوند برایم دعا کنید. مفضل مى گوید: حضرت فرمود: این کار را خواهم کرد. اما مبادا مشکلات و گرفتارى هاى خود را به مردم بگویى که نزد آنها بى مقدار مى شوى.
حدیث سی ام: داسـتانسرایى علیه مؤمن
عَن أَبى عَبدِاللّه َ علیه السلام قالَ:
مَن رَوى عَلى مُؤمِنٍ رِوایَهً یُریدُ بِها شَیْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوَّتِهِ لِیَسقُطَ مِن أَعیُنِ النّاسِ، اَخَرَجَهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ مِن وِلایَتِهِ اِلى وِلایَهِ الشَّیطانِ.
[ثواب الاعمال ص 547] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: هرکس چیزى را نقل کند و قصدش ظاهر ساختن عیب و بدى و ریختن آبروى مؤمنى باشد و بخواهد او را از دیده هاى مردم بیندازد و در انظار، سبک و بى ارزش کند، خداوند متعال او را از دوستى خود خارج و در دوستى شیطان وارد مى کند.
حدیث سی و یکم: فایـده خـامـوشى
عَن أَبى عَبدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
لایَزال الْعَبْدُ المُؤمِنُ یُکتَبُ مُحسِناً مادامَ ساکِتاً، فَاِذا تَکَلَّمَ کُتِبَ مُحْسِناً أَو مُسیئاً.
[ثواب الاعمال ص 364] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: بنده مؤمن تا خاموش است، نیکوکار نوشته مى شود، و چون لب گشاید، نیکوکار یا بدکار نوشته خواهد شد.
حدیث سی و دوم: امر به معروف در خانواده
ألاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام فى قَولِهِ تَعالى:
قُوا اَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُم ناراً لَمّا سَأَلَهُ أَبُوبَصیرٍ عَن وِقایَهِ الأَهلِ… قالَ علیه السلام: تَأْمُرُهُمْ بِما أَمَرَهُم اللّه ُ وَ تَنهاهُم عَمّا نَهاهُمُ اللّه ُ عَنْهُ فَاِنْ أَطاعُوکَ کُنْتَ قَدْ وَقَیتَهُم وَ إِنْ عَصَوکَ فَکُنتَ قَدْ قَضَیتَ ما عَلَیکَ.
[میزان الحکمه ص 3704 ح 12710 به نقل از تحف العقول ص 237] امام صادق علیه السلام در پاسخ به ابوبصیر از آیه «خود و خانواده خود را از آتش … نگه دارید»، پرسید چگونه خانواده را باید از آتش نگه داشت؟ فرمود: آنها رابه انجام آن چه خدا فرمان داده است فرمان دهى و از آن چه خدا منعشان فرموده است، منع کنى. اگر از تو اطاعت کردند آنان را از آتش حفظ کرده اى و اگر نافرمانیت کردند تو وظیفه ات را انجام داده اى.
حدیث سی و سوم: اوج عبـادت
قالَ الاِمامُ الصّادِقُ علیه السلام:
السُّجُودُ مُنتَهَى العِبادَهِ مِن بَنى آدَمَ.
[میزان الحکمه ص 2380 ح 8272] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: سـجـده، اوج عبادت بنى آدم است.
حدیث سی و چهارم: راز سجـده شـکر
عَنْ جَعْفَرِ بنِ مُحمّد علیهماالسلام:
بَیْنا رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله فى سَفَرٍ اِذا نَزَلَ فَسَجَدَ خَمْسَ سَجَداتٍ فَلَمّا رَکِبَ قالَ لَهُ بَعضُ اَصحابِهِ: رَأَیناک یا رَسُولَ اللّه ِ صَنَعْتَ مالَمْ تَکُنْ تَصْنَعُهُ: قالَ صلی الله علیه و آله: نَعَمْ أَتانى جَبْرَئیلُ علیه السلام فَبَشَّرَنى اَنَّ عَلیّاً فى الَجنَّهِ فَسَجَدْتُ شُکْراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسِى قالَ: وَ فاطمهُ فى الجَنَّهِ فَسَجَدْتُ شُکْراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسى قالَ: وَ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ سَیِّدا شبابِ أَهَل الجَنَّهِ، فَسَجَدْتُ شُکراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسِى قالَ: وَ من یُحِبُّهُم فى الجَنَّهِ، فَسَجَدْتُ شُکْراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسى قالَ: وَ مَنْ یُحِبُّ مَنْ یُحِبُّهُمْ فى الجَنَّهِ.
[امالى شیخ مفید، مجلس سوم ح 2 ص 32 و 33] امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا در سفرى از مرکب خود پیاده شد و پنج مرتبه به سجده افتاد، چون سوار مرکب شد یکى از یارانش عرض کرد: ما کارى از شما دیدیم که تاکنون چنان نکرده بودید؟! فرمود: آرى جبرئیل علیه السلام نزد من آمد و مرا بشارت داد که على علیه السلام اهل بهشت است. من بشکرانه این نعمت به پیشگاه خدا سجده آوردم، چون سر برداشتم گفت فاطمه هم اهل بهشت است. من بشکرانه آن نیز سجده آوردم. چون سر برداشتم گفت: حسن و حسین دو سرور جوانان بهشتى اند. بازهم بشکرانه آن سجده کردم. چون سر برداشتم گفت هرکس هم که ایشان را دوست بدارد نیز اهل بهشت است. من بشکرانه آن سجده کردم. چون سر برداشتم، گفت هرکس هم که دوستِ دوستان ایشان باشد، اهل بهشت است و من بشکرانه آن نیز سجده کردم.
حدیث سی و پنجم: دعا براى درخواستهاى کم
عَن أبى عَبدِاللّه جَعْفَر بن مُحَمَّد علیهماالسلام قالَ سَمِعتُهُ یَقُولُ:
عَلَیْکُمْ بِالدُّعاءِ فَاِنَّکُمْ لاتَتَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لاتَتْرُکُوا صَغیرَهً لِصِغَرِها أَنْ تَسأَلُوها فَإِنَّ صاحِبَ الصِّغارِ هُوَ صاحِبُ الکِبارِ.
[امالى مفید، مجلس دوم ح 9 ص 31] سیف تمّار گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود: هیچگاه دست از دعا بر ندارید، که شما به هیچ وسیله اى بمانند آن به درگاه خدا نزدیکى پیدا نمى کنید، و هیچ گاه درخواست حاجتى را بخاطر کوچک بودنش رها نکنید، چرا که اختیاردار حاجات ناچیز همان اختیاردار حوائج بزرگ است.
حدیث سی و ششم: کفّـاره گنـاهان مـؤمن
قالَ ابُوعبداللّه علیه السلام:
اِنَّ العَبْدَ إذا کَثُرَتْ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ یکُنْ عِندَهُ مایُکَفِّرُها إبتـَلاهُ اللّه ُ تَعالى بِالحُزْنِ فَیُکَفِّرُ عَنهُ ذُنُوبَهُ.
[امالى مفید، مجلس سوم ح 7 ص 36] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: چون گناه بنده (مؤمنى) فراوان شود و عمل صالحى نداشته باشد که جبران آن گناهان کند، خـداوند او را به غـم و انـدوه گرفتار مى سازد تا گناهانش را پاک کند.
حدیث سی و هفتم: ایثار، نشانه مؤمن کامل
قالَ الامامُ الصّادِقُ علیه السلام فى وَصفِ الکامِلینَ مِنَ المُؤمِنین:
هُمُ البَرَرَهُ بِالاِخْوانِ فى حالِ العُسرِ وَالیُسرِ، ألمُؤثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِم فى حالِ العُسرِ، کَذلِکَ وَصَفَهُمُ اللّه ُ فَقالَ: «وَیُؤثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِم وَلَوْ کانَ بِهِم خَصاصَهٌ.»
[بحارالأنوار ج 67 ص 351 ح54] امام صادق علیه السلام در وصف مؤمنان کامل مى فرماید: آنان کسانى اند که در روزگار سختى وآسایش به برادران خود نیکى مى کنند، در تنگدستى دیگران را بر خود ترجیح مى دهند و خداوند در وصف ایشان فرموده است «و از خود گذشتگى مى کنند، در حالى که خود بشدّت به آن نیاز دارند.»
حدیث سی و هشتم: تعجیل در پرداخت مزد کارگر
شُعَیبٌ:
تَکاریْنا لأبی_عبدِاللّه علیه السلام قَوْما یَعْمَلُونَ فی بُستانٍ لَهُ وَکانَ اَجَلُهُمْ إلى العَصرِ فَلَمّا فَرَغُوا قالَ لِمُعَتَّبٍ: أَعطِهِمْ أُجُورَهُمْ قَبلَ أَنْ یَجُفَّ عَرَقُهُم.
[اصول کافى ج 2 ص 289 ح 3] شعیب مى گوید: گروهى را اجیر کردیم که تا هنگام عصر در باغ امام صادق علیه السلام کار کنند. همین که کارشان تمام شد آن حضرت فرمود: مزد آنان را قبل ازآنکه عرقشان خشک شود، بپرداز.
حدیث سی و نهم: مـرگ و زنـدگى حقیقى
قالَ الامامُ الصّادِقُ علیه السلام:
یَعیشُ الناسُ بِاِحسانِهِم أَکثَرَمِمّا یَعیشُونَ بِأَعْمارِهِمْ وَ یَمُوتُونَ بِذُنُوبِهِم أَکثَرَ مِمّا یَمُوتُونَ بِآجالِهِم.
[بحارالأنوار، ج 5 ص 140 ح7] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: مردم بیش از آنکه با عمر خود زندگى کنند، بـا احسـان و نیـکو کارى خـویش زندگى می کنند، و بیش از آنکه به سبب فرارسیدن اجل خود بمیرند، بر اثر گنـاهان خـود مى مـیرند.
حدیث چهلم: مردم شناسى
قالَ الامامُ الصّادِقُ علیه السلام:
ثَلاثَهٌ لا تُعرَفُ إلاّ فى ثَلاثِ مَواطِنَ: لا یُعرَفُ الحَلیمُ إلاّ عِندَ الغَضَبِ، وَ لاَ الشُّجاعُ إلاّ عِندَ الحَربِ، وَ لا أخٌ إلاّ عِندَ الحاجَهِ.
[تحف العقول ص 329] امـام صـادق علیه السلام فرمـود: سه کس را جز در سه جا نتوان شناخت: انسان بردبار را به هنگام خشم، شجـاع را بـه گاه نبرد، و برادر را به وقت نیاز.
منبع : چهل حدیث « گهرهاى صادقى » علیه السلام‏ ، احمد علوی‏