نویسنده: نجم الدین طبسی

از روایات استفاده می شود، که بر اثر گسترش فساد وتباهی ها و از بین رفتن رحم و عاطفه و ایجاد جنگ، جهان از نظر اقتصادی در وضعیت بدی به سر خواهد برد؛ به طوری که آسمان نیز بر آنان رحم نمی کند و نزول باران که رحمت الهی است نیز برای آنان به غضب تبدیل شده، ویرانگر می شود.
آری، در آخرالزمان باران کم می شود و یا در غیر موسم فرود می آید و باعث نابودی کشاورزی می گردد. دریاچه ها و روخانه ها خشک می گردد و زراعت ها به بار نمی نشیند و تجارت از رونق می افتد. فقر و گرسنگی گسترش می یابد تا آن جا که افراد برای سیر کردن شکم خود، دختران و زنانشان را به بازار می آورند و آنان را با کمی غذا عوض می کنند.

الف) کمبود باران و باریدن باران های بی موقع
پیامبر گرامی اسلامی (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: « زمانی بر مردم فرا رسد که خداوند آنان را از باران در فصل و موسمش محروم می گرداند و باران نازل نمی شود و آن را در غیر موسمش فرو می فرستد ». (1)
امیرمؤمنان (علیه السلام) می فرماید: « … باران در فصل گرما و تابستان می بارد » (2).
امام صادق (علیه السلام) در این باره می فرماید: « پیش از ظهور حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سالی خواهد بود که باران های بسیاری می بارد و میوه ها را از بین می برد و خرماها را بر نخل ها فاسد می کند؛ پس در آن دوران دچار شک و شبهه نشوید ». (3)
امیرمؤمنان (علیه السلام) می فرماید: « … باران ها کم می شود تا جایی که نه زمین بذری را می رویاند و نه آسمان بارانی می بارد؛ در این هنگام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور می کند ». (4)
عطاء بن یسار می گوید: « از نشانه های قیامت این است که باران می بارد، ولی زراعتی نخواهد رویید ». (5)
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: « … زمانی که حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و اصحابش قیام کنند، آب بر روی زمین نایاب است و مؤمنان با ناله و زاری از درگاه الهی، آب طلب می کنند تا آن که خداوند بر آنان آب نازل می کند و آنان می نوشند ». (6)

ب) خشک شدن دریاچه ها و رودها
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: « شهرهای مصر در اثر خشکی رود نیل، ویران می شوند ». (7)
ارطات می گوید: « در آن هنگام، فرات، رودخانه ها و چشمه ها خشک می شوند ». (8)
نیز آمده است: « آب دریاچه ی طبرستان خشک می شود و نخل های خرما ثمر نمی دهد و آب چشمه « زعر »- که در شام است- به زمین فرو می رود ». (9)
هم چنین آمده است: « … رودخانه ها خشک می شوند و گرانی و قحطی سه سال به درازا می کشد ». (10)

ج) شیوع گرانی، گرسنگی، فقرو کساد تجارت
مردی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)! قیامت چه وقت بر پا خواهد شد؟ فرمود: « کسی که مورد سؤال قرار گرفته ( خود پیامبر ) از سؤال کننده ( آن مرد ) در این زمینه آگاه تر نیست، ولی قیامت دارای نشانه هایی است: یکی از آنها تقارب بازارهاست ». پرسید: تقارب بازارها چیست؟ فرمود: « کساد بازارها و تجارت و بارش باران بدون آن که گیاهان و محصولاتی بروید ». (11)
امیرمؤمنان (علیه السلام) به ابن عباس فرمود: « تجارت و معاملات زیاد می شود، ولی بهره ای اندک نصیب مردم می گردد و پس از آن قحطی سختی رخ می دهد ». (12)
محمد بن مسلم می گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: « پیش از ظهور حضرت قائم (عج) از سوی خداوند برای مؤمنان نشانه هایی است ». گفتم: خدا مرا فدای تو گرداند؛ آن نشانه ها کدام است؟ فرمود: « آنها همان گفته خداوند است که فرمود: ( وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ؛ (13) و شما ( مؤمنان ) را ( پیش از ظهور قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ) به چیزی از ترس و گرسنگی و کمی دارایی ها و جان ها و میوه ها می آزماییم؛ پس صابران را مژده ده ) » آن گاه فرمود: « خداوند مؤمنان را به سبب ترس از پادشاهان بنی فلان در دوران پایانی حکومت شان می آزماید و مراد از گرسنگی، گرانی قیمت هاست و منظور از کمی دارایی ها، کساد تجارت و کمبود درآمد است و مقصود از نقصان جان ها، مرگ های فراوان و سریع و پی در پی است و مراد از کمبود میوه ها، کمبود عایدات و محصولات کشاورزی است. پس صابران را بشارت باد به تعجیل ظهور قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در آن هنگام ». (14)
و به نقل از اعلام الوری، قله المعاملات به معنای کساد بازار و کمی داد و ستد است. (15)
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: « … در آن هنگام که سفیانی خروج می کند، مواد غذایی کم شده، قحطی به مردم می آورد و باران کم می بارد ». (16)
ابن مسعود می گوید: هنگامی که تجارت ها از بین برود و راه ها ویران گردد، مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور می کند. (17)
شاید وضعیت بد بازار در آن زمان، معلول ویرانی مراکز تولید و صنعت، کم شدن نیروی انسانی، کاهش قدرت خرید، قحطی، ناامنی راه ها و … باشد.
در مسند احمد آمده است: پیش از ظهور مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سه سال مردم دچار گرسنگی شدید می شوند. (18)
ابوهریره می گوید: ولی بر اعراب از شری که به آنان نزدیک می شود؛ گرسنگی شدیدی رخ می دهد و مادران از گرسنگی فرزندان خود، به گریه می افتند. (19)

د) مبادله ی زنان در مقابل مواد غذایی
عمق فاجعه ی قحطی و گرسنگی پیش از ظهور به اندازه ای است که گروهی مجبور می شوند دختران خود را برای خوراک اندکی معامله کنند.
ابو محمد از مردی از اهل مغرب روایت می کند: مهدی ظهور نمی کند تا آن که شخص ( از شدت فقر و تنگدستی ) دختر یا کنیز زیبای خود را به بازار می آورد و می گوید: کیست که این دختر را از من بخرد و در برابر آن خوراک بدهد؟ در این شرایط است که مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور می کند. (20)

پی‌نوشت‌ها:

1- عن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): « یأتی علی الناس زمان… فعند ذلک یحرمهم الله قطر السماء فی أوانه، و ینزله فی غیر أوانه ». جامع الاخبار، ص 150؛ مستدرک الوسائل، ج11 ص 375.
2- عن علی (علیه السلام): « و یکون المطر قیضاً ». دوحه الأنوار، ص 150؛ الشیعه و الرجعه، ج1، ص 151؛ کنزل المعمال، ج14، ص 241.
3- عن الصادق (علیه السلام): « إن قدام القائم سنه غیداقه، کثیره المطر تفسد فیها الثمار، و التمر فی النخل، فلا تشکوا فی ذلک ». مفید، ارشاد، ص 361؛ طوسی، غیبه، ص 272؛ اعلام الوری، ص 428؛ خارئج، ج3، ص 1164؛ ابن طاووس، ملاحم، ص 125؛ بحارالانوار، ج52، ص 214.
4- عن علی (علیه السلام): « و یقل المطر، فلا أرض تنبت، و لا سماء تنزل، ثم یخرج المهدی ». ابن طاووس، ملاحم، ص 134.
5- عطاء بن یسار: « من أشراط الساعه مطر و لا نبات ». عبدالرزاق، مصنف، ج3، ص 155.
6- عن الصادق (علیه السلام): « … إذا قام القائم و أصحابه فقد الماء الذی علی وجه الأرض حتی لا یوجد ماء، فیضج المؤمنون إلی الله بالدعاء، فیبعث الله لهم هذا الماء فیشربونه ». دلائل الإمامه، ص 545.
أقول: لعل المراد قبیل ظهور المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، و أما بعد ظهوره: فالبرکات تنهال علی المؤمنین. دلائل الامامه، ص 245.
7- عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم): « و خراب مصر من جفاف النیل ». بشاره الاسلام، ص 28.
8- عن أرطاه: « و تیبس الفرات و العیون و الأنهار ». ابن حماد، فتن، ص 148.
9- عن أبی عبدالله (علیه السلام): « یجف ماء بحیره طبریا، و یتوقف النخیل عن الثمر، و تنضب عین زعر » الواقعه فی الجانب القبلی من الشام ». بشار الاسلام، ص 191؛ الزام الناصب، ص 161.
10- و عنه (علیه السلام): « … و یکون جفاف الأنهار… و یقع القحط و الغلاء ثلاث سنین ». بشاره الاسلام، ص 98.
11- قال رجل: متی قیام السعه یا رسول الله؟ قال: « ما المسئول عنها بأعلم من السائل، ولکن لهما أشراط: و تقارب أسواق ». قالوا یا رسول الله: ما تقارب أسواقها؟ قال: « کسادها و مطر و لا نبات:. الترغیب و التهریب، ج3، ص 442.
12- عن علی (علیه السلام): « و تجارات کثیره و ربح قلیل، ثم قحط شدید ». ابن طاووس، ملاحم، ص 125.
13- بقره (2) آیه 155.
14- عن محمد بن مسلم: سمعت أبا عبدالله یقول: « إن قدام القائم علامات تکون من الله عزوجل المؤمنین » قلت: و ما هی- جعلنی الله فداک- قال: « ذلک قول الله عزوجل ( وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ ) یعنی المؤمنین قبل خروج القائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ( بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ ) البقره، الآیه 155.
قال: « یبلوهم بشیء من الخوف من ملوک بنی فلان فی آخر سلطانهم. و الجوع بغلاء أسعارهم ». « و نقص من الأموال. قال: « کساد التحارات و قله الفضل ». و « نقص من الأنفس ». قال: « موت ذریع ». « و نقص من الثمرات ». قال: « قله ربع ما یزرع ». « و بشر الصابرین ». « عند ذلک بتعجیل خروج قالائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ». کمال الدین، ج2، ص 650؛ نعمانی، غیبه، ص 250؛ مفید، الأرشاد، ص 361؛ اعلام الوری، ص 456؛ عیاشی، تفسیر، ج1، ص 68.
15- اعلام الوری، ص 456.
16- الصادق (علیه السلام) « … و عند ذلک السفیانی، و یقل الطعام، و یقحط الناس، و یقل المطر ». ابن طاووس، ملاحم، ص 133.
17- عن ابن مسعود: « … إذا انقطعت التجارات و الطرق ». الفتاوی الحدیثه، ص 30، متقی هندی، برهان، ص 142؛ عقد الدرر، ص 132.
18- عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم): « إن قبل خروج الدجال ثلالث سنوات، یصیب الناس فیها جوع شدید ». مسند أحمد، ج3، ص 286؛ سنن ابن ماجه، ج2، ص 1362؛ فتن، ص 33.
19- عن أبی هریره: « … ویل العرب من شر قد اقترب، و الجوع الفظیع، و باکیه تبکی من جوع أولادها ». کنزل العمال، ج11، ص 249.
20- عن أبی محمد عن رجل من أهل المغرب: « لا یخرج المهدی حتی یخرج الرجل بالجاریه الحسنائ الجمیله، و یقول: من یشتری هذه بوزنها طعاماً؟ ثم یخرج المهدی ». ملاحم، ص59. و لا یخفی ما فی السند من الضعف.
منبع مقاله :
طبسی، نجم الدین؛ (1385)، دولت موعود، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم )، چاپ ششم