نویسنده:طاهره دوست کامی

12 اردیبهشت ماه، سالروز شهادت استاد فرزانه مرتضی مطهری است. بزرگ مردی که حضرت امام خمینی (ره) در رابطه با مکتوبات حکیمانه ایشانی فرمودند:«من به دانشجویان و طبقه ی روشنفکر متعهد جامعه توصیه می کنم که کتاب های این استاد عزیز را نگذارند با دسیسه های غیراسلامی فراموش شود.» مطالعه ی آثار استاد، نه تنها آشنایی با شخصیت معنوی و علمی ایشان را میسر می سازد، بلکه می تواند مجرای فیضی باشد برای آن دسته از اشخاصی که می خواهند در وادی معرفت قدم بردارند اما از عدم شناخت کافی از یک مرشد و راهنما رنج می برند.
در یک نگاه کلی تمام مشکلات اخلاقی ـ اجتماعی جامعه از نداشتن یک شناخت و تحلیسل مناسب از «خود»سرچشمه می گیرد، حال آن که مطالعه ی کتب این فیلسوف عارف و سعی در عمل و به کار بستن آن در امورکلی و جزئی زندگی، زمینه را برای خودسازی فراهم می سازد.
اکنون گزیده ای از کتاب آزادی معنوی ایشان، که مشتمل بر 15 سخنرانی در زمان ها و مکان های مختلف با محوریت «خودسازی و تزکیه نفس» است را با هم می خوانیم:
«امشب می خواهم درباره ی اولین منزل سلوک بحث کنم؛ اولین نقطه ای که اگر انسان بخواهد به سوی پروردگارش سلوک کند و به مقام قرب پروردگار نایل گردد،باید از این منزل و از این مرحله و از این نقطه شروع کند و آن چیزی که برای ما مورد احتیاج است، همین است.یعنی برای ما که قدمی به آن سو برنداشته ایم، بحث درباره ی منازل عالی سالکان سودی ندارد.ما اگر مرد عمل باشیم، باید ببینیم اولین منزل قرب و سلوک به سوی پروردگار کدام منزل است، کدام مرحله است و ما عبودیت و عبادت خودمان را از کجا شروع کنیم. اولین منزل سلوک به خداوند، منزل «توبه»(1) است. امشب می خواهم بحث خود را در اطراف توبه ادامه بدهم…
…برادر!اگر علی (ع) بیاید و من و تو هم برویم خدمتش و بگوییم آقاجان!ما را نصیحتی کن، چنین جمله ای به ما می گوید:«از کسانی که آخرت را بدون عمل می خواهند مباش و نیز امید توبه کردن را با آرزوی طولانی نداشته باش.»
تا کی بگوییم آقا دیر نمی شود.وحالا وقت باقی است؟! تا هنوز جوان هستیم می گوییم ای آقا!جوان بیست ساله که دیگر وقت توبه کردنش نیست.
عجیب این است که بعضی افراد پیر و کهنسال وقتی یک جوان را می بینند که متوجه عبادت است و به گناه خودش توجه دارد و درحال توبه و ندامت است، می گوید ای آقا!تو جوانی، هنوز وقت این حرف ها برای تو نرسیده. اتفاقاً جوانی بهترین وقتش است.یک شاخه تا وقتی که هنوز تازه است، آمادگی بیشتری برای راست شدن دارد؛ هر چه بزرگتر و خشک تر شود آمادگی اش کمتر می شود.بعلاوه چه کسی به این جوان قول داده که او پا به سن بگذارد، میانه مرد شود، از میانه مردی بگذرد و پیر شود؟ تا جوانیم می گوییم جوانیم، در میانه مردی هم که می گوییم حالا خیلی وقت داریم، توبه وقتش پیری است، وقتی که پیر شدیم،از همه ی کارها افتادیم و همه قدرت ها از ما گرفته شد. آن وقت توبه می کنیم، نمی دانیم که اشتباه کرده ایم؛ آن وقت اتفاقاً هیچ توبه نمی کنیم آن وقت دیگر حال توبه برایمان نمی ماند، آن قدر زیر بار معاصی کمر ما خم شده است که دل ما دیگر حاضر برای توبه کردن نیست، دل یک جوان آماده تر است برای توبه کردن تا دل یک پیر…
…به خدا یک روزش یک روز است، یک ساعتش یک ساعت است، یک شب را اگر به تأخیر بیندازیم اشتباه می کنیم.همین امشب از فردا شب بهتر است همین ساعت از یک ساعت بعد بهتر است. هر لحظه از لحظه ی بعدش بهتر است.عبادت بدون توبه قبول نیست. اول باید توبه کرد. گفت:«شستشویی کن و آن گه به خرابات خرام» اول باید شستشو کرد، بعد وارد آن محل پاک و پاکیزه شد. ما تا توبه نکنیم، چه عبادتی می کنیم؟!ما توبه نمی کنیم و روزه می گیرم! توبه نمی کنیم و نماز می خوانیم! توبه نمی کنیم و به حج می رویم! توبه نمی کنیم و قرآن می خوانیم! توبه نمی کنیم و ذکر می گوییم! توبه نمی کنیم و در مجالس ذکر شرکت می کنیم!به خدا قسم اگر شما یک توبه بکنید تا پاک بشوید و بعد یک شبانه روز با حالت توبه و پاکی نماز بخوانید، همان یک شبانه روز به اندازه ی ده سال شما را جلو می برد و به مقام قرب پروردگار می رساند. سوراخ دعا را گم کرده ایم، راهش را بلد نیستیم…
…این حدیث قدسی چه قدر عالی توبه را توصیف می کند: خدای تبارک و تعالی، این رحمت مطلقه و کامله فرمود:«ناله ی گنهکاران در نزد من محبوب تر است از تسبیح تسبیح کنندگان.»بروید به درگاه خدای خودتان ناله کنید. فکر کنید تا گناهان به یادتان بیاید.به کسی نگویید؛ اقرار به گناهان پیش دیگران گناه است، ولی در دل خودتان گناهان تان را در نظر بگیرید.(خودتان که می دانید، خودتان قاضی و مؤاخذ وجود خودتان باشید.) بعد این گناهان را ببرید پیش ذات پروردگار، تقصیرهای خودتان را بگویید، ناله کنید، تضرع کنید، طلب مغفرت کنید، طلب شست و شو کنید.
خدا شما را می آمرزد، روح شما را پاک و پاکیزه می کند به دل شما صفا عنایت می کند، لطف خودش را شامل حال شما می کند و از آن پس یک لذتی یا یک حالتی درشما ایجاد می شود که شیرینی عبادت را در ذائقه ی خودتان احساس می کنید، گناهان و لذات گناهان در نظر شما کوچک می شود، دیگر رغبت نمی کنید که بروید فلان فیلم شهوانی را ببینید، رغبت نمی کنید که بروید ناموس مردم نگاه کنید، رغبت نمی کنید که غیبت کنید، دروغ بگویید یا به مردم تهمت بزنید، می بینید اصلاً همه ی رغبتان به کارهای نیک و خوب است…»
پی نوشت:در فصل 3 این کتاب،شهید مطهری مراحل توبه را با ذکر آیات و روایات از معصومین بیان می کند که می تواند روشنایی بخش راه طالبان مغفرت و پارسایی باشد.
منبع:ماهنامه فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسی فکه(ش 72)