خانواده نهادی مقدس و هسته نخستین جامعه و از عوامل اصلی انتقال فرهنگ، اندیشه، اخلاق، سنت و عواطف از نسلی به نسل دیگر است و ثمره این نهاد فرزند است. فرزند ستاره درخشنده ای است که در کارنامه هر زندگی می درخشد و برای به ثمر رسیدن آن هر یک از پدر و مادر وظایفی را بر عهده دارند. در این میان بیشترین سهم تربیت و تأثیر پذیری بر فرزندان از آن مادران است زیرا مادر از ابتدایی ترین مراحل پیدایش به عنوان مربی همراه انسان است. مادر مظهر عشق و فداکاری و ایثار است. او زیباترین کلمه در عالم خلقت است که تمام سختی ها و مشقت ها را بدون چشم داشتی تحمل می کند. مادر بودن لطفی است که خداوند به جنس زن نموده و در پرتو این لطف مادر بار سنگینی از مسئولیت را بر دوش می کشد. در حقیقت مادر اصل، ریشه و سرچشمه کودک است و کودک انعکاسی از وجود اوست که سرمایه اصلی شخصیت خویش را از او دریافت می کند.

«برای شروع هر کاری، اگر مقدمات و زمینه های آن به خوبی فراهم گردد، بهتر به سرانجام می رسد. برای اینکه تربیت فرزند با موفقیت انجام شود، قبل از اینکه پا به عرصه وجود بگذارد، باید برای تربیت او آمادگی ایجاد شود؛ هر چند در این دوران وجود خارجی نداشته باشد تا تحت تعلیم و تربیت قرار گیرد».(1) همان‌گونه که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای انعقاد نطفه حضرت زهرا سلام الله علیها 40 روز از حضرت خدیجه کناره گرفت و در این مدت هر دو ایشان به روزه داری و عبادت و راز و نیاز با پروردگار خویش پرداختند و خود را از مشغله های ظاهری رها ساختند، زن و مرد مومن نیز باید با الگو پذیری از ایشان تمام سعی و تلاش خویش را به کار گیرند تا قبل از انعقاد نطفه، تمام افکار و انرژی های منفی و ناپاک را از ذهن و جانشان دور سازند و در حد امکان از وابستگی ها و تعلقات دوری کنند و با خداوند انس گرفته و نام خدا را بر زبانشان جاری ساخته و سعی نمایند آنچه را که می شنوند و به کار می بندند، جز کلام خدا نباشد.

دوران جنینی یکی از مهم ترین دوران زندگی کودک است و اقدامات تربیتی مادر در این دوران می تواند تأثیرات زیادی بر رشد و تکوین شخصیت کودک بگذارد و به نسبت بی توجهی به این دوران و غفلت از آن در تربیت سال های بعد زندگی او اثرات منفی خواهد داشت. دوران بارداری اصلی ترین و مهم ترین زمان برای آغاز سازندگی و پی ریزی شخصیت کودک است. در دوران بارداری بین مادر و کودک ارتباط بسیار نزدیکی برقرار است. کشش فطری و باطنی موجود میان مادر و فرزند امری انکار ناپذیر است؛ چون اولین محیط و مکان امنی که کودک احساس می کند، درون رحم مادر است. «براساس گواه قرآنی و یافته های علمی، گوش اولین وسیله ارتباطی جنین با عالم بیرون از رحم است و جنین قادر به شنیدن صداهای اطراف خود است و مادر نماینده جنین در دیدن مناظر اطراف او است».(2) به همین دلیل تمام حالات و افکار و روحیات مادر به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی فرزند تأثیر می گذارد و از پیش پا افتاده ترین مسائل تا مهم ترین مسائل در شکل گیری شخصیت کودک تأثیر می گذارد.

یکی از نکات دیگر مهم دوران بارداری تغذیه مادر و تأثیر آن بر روی کودک است. مادر باید سعی کند از طعامی طیب و پاک و حلال بخورد و در هنگام خوردن غذا نام و یاد خدا را در دل داشته باشد و مراقب باشد که از هر غذایی نخورد؛ چرا که مال حرام بر روی جنین اثر می گذارد و باعث شقی شدن و به وجود آمدن اخلاق و روحیات بد در کودک می شود. همان گونه که در پرورش ظاهری جنین نیاز به غذای ظاهری است، برای پرورش روح و روان جنین نیز نیاز به غذای معنوی است؛ غذایی که روح و روان کودک را با خدا و اولیای او آشنا کند، و روح عشق و زیبایی را درونش پرورش دهد.

«بعد از گذراندن نه ماه وقتی نوزاد از محیط بطن مادر وارد محیط بیرون می شود، با بی تابی گریه می کند. او احساس می کند امنیتش به خطر افتاده است. در اینجا اولین مسئولیت مادر پس از تولد نوزاد شکل می گیرد که همان در آغوش گرفتن، نوازش کردن و تغذیه او است و بهتر است که هنگام شیردهی و خواباندن کودک، مادر او را در سمت چپ خود قرار دهد؛ زیرا نوزاد در دوران جنینی با صدای ضربان مادر انسی داشته و به همراه این صدا غذا دریافت می کرده است. پس از تولد نیز با قرار گرفتن در سمت چپ مادر و تغذیه همراه با شنیدن این صدا آرامش می‌یابد».

هیچ غذایی نمی تواند جانشین مناسب شیر مادر برای کودکان باشد، تغذیه کودکان با شیر مادر به دلیل ویتامین ها و مواد غذایی کاملی که دارد، نه تنها باعث رشد جسمی و صحت مندی نوزاد می گردد، بلکه تغذیه کودکان با شیر مادر تأثیرات عمیق روحی و عاطفی را در کودک خلق می نماید.

«فرزند انسان هر چند آدمی زاده متولد می شود، اما انسان واقعی نیست و تنها به واسطه تربیت است که خواهد توانست در مسیر رشد و تکامل انسانی گام بردارد».

فرزند امانتی از سوی خداوند در دست والدین است که باید کوشیده شود تا با تربیت صحیح، این امانت را به خوبی به صاحبش بازگرداند. آشنایی با تربیت یکی از حیاتی ترین نیازهای بشری و یکی از ضروریات حیات انسان است. آن کسی که تربیت نیافته، نه تنها خود را تلف کرده، بلکه از لحاظ اجتماعی زیان عظیمی از او متوجه مردم دیگر خواهد شد. تربیت واقعی یعنی پرورش دادن، شکوفا کردن و به فعلیت رساندن استعدادهای درونی در جهت کمالاتی که خداوند آن را هدف از خلقت انسان معرفی می کند. «قلب کودک نیز همانند زمین بکری است که برای پذیرش هر نوع بذری آمادگی دارد».

از این رو والدین نخستین نقش را در تربیت فرزندان دارا هستند و الگوی رفتاری او به شمار می آیند.

«دامان مادر، بزرگترین مدرسه ای است که بچه در آنجا تربیت می شود. آنچه که بچه از مادر می شنود، غیر از آن چیزی است که از معلم می شنود؛ بچه از مادر بهتر می شنود تا از معلم».

خداوند متعال زن را موجودی سرشار از عاطفه و محبت خلق کرد و صبر و بردباری تربیت را در دل آن نهاد تا به اصلی ترین وظیفه خود که تربیت افراد صالح است، با شکیبایی جامه عمل بپوشاند. «آن قدری که بچه از مادر می شنود، آن قدر که اخلاق مادر در بچه کوچکش تأثیر دارد و به او منتقل می‌شود، از دیگران عملی نیست. مادرها مبدأ خیرات هستند و اگر خدای نخواسته مادرانی باشند که بچه را بد تربیت کنند مبدأ شرّند».

اما حقیقت تلخی که در دنیای امروز رو به افزایش است، فاصله گرفتن مادران از فرزندان و پرداختن به کار بیرون از منزل است. مشکل اکثریت خانواده های امروز این است که از یاد برده اند فرزند بیش از هر چیز حمایت و عطوفت می خواهد نه ثروت و تجمل. امروزه عده ای تنها نام مادر را یدک می کشند، چه فایده که کودکی در آغوش خدمتکار از همه جا بی خبر ناراحت و افسرده، ولی مادر او رئیس یا مدیر کل باشد. چنین مادرانی نمی توانند رسالت خود را در جامعه تحقق بخشند؛ زیرا فرصتی برای این کار ندارند. فرزندان چنین مادرانی حقیقتاً یتیم اند و مثل بچه های یتیم و بی سرپرست در معرض خطرات و آلودگی ها و انحرافات قرار دارند.

و به فرموده امام خمینی رحمه الله علیه: شریف ترین شغل در عالم، بزرگ کردن بچه است و تحویل دادن یک انسان است به جامعه. این همان بود که خدای تبارک و تعالی در طول تاریخ برایش انبیاء فرستاد. در طول تاریخ از آدم تا خاتم، انبیاء آمدند انسان درست کنند».

«تربیت فرزند صالح بزرگترین وظیفه مادران است که باید سال ها قبل از تولد فرزند به این امر توجه داشت».

نقش تربیتی زن در اسلام پیش از ازدواج آغاز می شود. به همین خاطر سفارش شده دختران در سازندگی و تربیت خود بکوشند و پیش از ازدواج نقش مادری خویش را در نظر آورده و روح و جسم خود را برای آن آماده کنند. در طول تاریخ زنان بزرگی بوده اند که با تسلیم عاشقانه وجود خویش را به کاملان زمان و مربیان الهی سپردند تا در سایه سار تعلیمات و نفحات روحانی آنان گوهر وجود خویش را از زنگار شرک و پلیدی پاک نموده و فرزندانی را به هستی آوردند که مظهر خلیفه الله بودند و هر یک به تنهایی جامعه ای را متحول ساختند، همچون مریم مقدس که در حصار امن ولایت حضرت زکریا علیه السلام رشد و پرورش یافت و با عشق و دلداگی تسلیم تعلیمات پرورش دهنده وی شد تا به وجود آورنده عیسی علیه السلام آن روح قدسی و کلمه الله گردد. «مادر خوب، بچه خوب تربیت می کند و خدای نخواسته اگر مادر منحرف باشد، بچه از همان دامان مادر منحرف بیرون می‌آید».

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «انسان بدبخت در شکم مادرش بدبخت است و انسان سعادتمند در شکم مادرش سعادتمند است».

انسانیت فرزند در گرو تربیت یافتن مادر است.