10. مروه
کوهی در شمال کعبه که حضرت حوّا (مرأه) بر آن فرود آمد و به همین مناسبت مروه نام گرفت.
1. محل هبوط حضرت حوّا
2. محل تقصیر حجّاج پس از پایان شوط هفتم سعی
1. بالا رفتن از کوه مروه و گفتن سه مرتبه تکبیر و خواندن دعای: «لا اله الّا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد و هو علی کل شیءٍ قدیر» (الحج و العمره، ص 206)
11. مسعی
مکان و محل رفت و آمد و کوشش.
بین دو کوه صفا و مروه واقع شده است.
منطقه ای به طول تقریبی 5/ 394
1- امام صادق(ع) فرمودند: «نزد خداوند هیچ بقعه ای محبوتر از محل مسعی نیست زیرا هر گردنکشی در آن خوار می شود.»
(فروع کافی، ج 4، ص 334)
2- محل سعی رفت و آمد حضرت هاجر بوده است.
3- محل پناه بردن حضرت ابراهیم به خدا از وسوسه ی شیطان بوده است.
4- محل سعی و رفت و آمد پیامبر اکرم (ص) و اهلبیت (ع) و همه خوبان است.
5- محل آمرزش گناهان انسانهاست
1. سعی به عنوان عبادتی الهی.
2. هروله (حالتی بین دویدن و راه رفتن عادی.)
3. خواندن دعای امام موسی کاظم(ع) که در حال سعی صفا و مروه می فرمودند:
(أللّهُمَ إنّی أسئلکَ حُسَ الظَّنِ بِکَ فی کُلّ حال وَ صِدقِ النِیَّهِ فی التَّوَکَّلِ عَلَیکَ.)
(الحج والعمره ، ص 208).
«خداوندا! من از تو خوش گمانی به تو، در همه حال و صدق نیت در توکل بر خودت را طلب می کنم.»

12. عرفات
به این سرزمین عرفات گویند چون در این مکان جبرئیل به حضرت ابراهیم (ع) گفت: «إعتَرِف بِذَنبِک و إعرف مناسکک» «به گناهت اعتراف کن و عبادتهایت را بشناس.»
(علل الشرایع، ص 436).
صحرایی است واقع در جنوب شرقی مکه به فاصله 22 کیلومتری و مساحت 18 کیلومتر مربع که بر حجّاج واجب است از ظهر روز عرفه تا اذان مغرب در این صحرا وقوف کنند.
1- پیامبر اکرم (ص)
فرمودند: (الحَجُّ عرفات، الحَجُّ عرفات، الحَجُّ عرفات)«حجَ عرفات است، حجّ عرفات است، حجّ عرفات است.»
(سنن ترمذی، ج 5، ص 214).
2- وقوف در عرفات موجب آمرزش گناهان است.
3- برخی از گناهان غیر قابل بخشش، فقط در عرفات بخشیده می شوند.
4- این مکان، محل عبادت و مناجات بسیاری از انبیاء و اولیای الهی بوده است.
1. وقوف ( از ظهر عرفه تا اذان مغرب)
2. خواندن دعای خاص عرفات.
(مناسک حجّ، ص 348).
3. خواندن دعای عرفه ی امام حسین (ع)
4. خواندن دعای امام سجاد (ع) در روز عرفه
5. طلب حاجات از خدا
6. خواندن 100 رکعت نماز با سوره توحید و ختم آن به آیه الکرسی همانگونه که امام صادق (ع) چنین می کردند. ( این نماز، نماز همه ی انبیاء و اولیاء بوده است.)
7. خواندن اذکار: «الله اکبر»، « الحمدالله»، سُبحان الله» و «سوره توحید» هر کدام 100 مرتبه
8. صدقه دادن و احسان در غروب روز عرفه
9. گریه و زاری به درگاه خدا

13. مشعرالحرام
یا (مزدلفه) یا (جمع)
به این مکان مشعر گویند زیرا به فرموده ی امام سجاد (ع) اشعار (اشاره) به این تقوی و خوف خدا دارد.
به این مکان مزدلفه گویند زیرا جبرئیل در این مکان به ابراهیم فرمود: (إزدَلِف إلی مشعر الحرام.) «به مشعر الحرام نزدیک شو» نیز به این مکان جمع گویند زیرا در آنجا نماز مغرب و عشاء با هم خوانده می شود.
(اسرار عرفانی حج، ص 474)
1

. قال رسول الله (ص):
– (المُزدَلِفهُ کُلُّها موقفُ …)
«همه ی مزدلفه موقف ( و محل عبادت) است.»
(الحجّ والعمره، ص 224)
( مَن أحیا اللّیالی الأربَعَ وَحَبَت لَهُ الجَنَّهُ:
بَیله الترویه وَ لیلهُ عرفه وَ لیله النَّجرِ و لیلهُ الفِطر.)
«هر کس چهار شب: ترویه، عرفه، عید قربان و عید فطر را احیاء کند بهشت بر او واجب می شود.»

1. ذکر خدا:
( فاذا افضتم مِن عَرَفاتٍ فَاذکُرُروالله عِندَ المَشعَرِ الحرام ) ( بقره / 198).
«پس چون از عرفات کوچ کردید خدا را در مشعرالحرام یاد کنید.»
2. خروج از عرفات بسوی مشعر با آرامش
3. استغفار
– ثُمَّ افیضُوا مِن حَیثُ أفاض النّاسُ وَ استغَفرُوا الله، إنَّ الله غَفُورٌ رَحیمُ.)
«سپس از همان جا که مردم کوچ می کنند ( به سوی مِنی) کوچ کنید و از خدا آمرزنده و مهربان است .» (بقره / 199).
4- خواندن دعای: ( أللّهمّ ارحَم مَوقِفی وَ زِد فی عَمَلی وَسَلّمِ لی دینی و تَقَبَل مَناسِکی) « خدایا بر توقفم رحم کن و علمم را زیادتی بخش و دینم را به سلامت بدار و عباداتم را قبول کن.» (الکافی، ج 4، ص 467).
5. خواندن دعای امام صادق (ع): (أللّهمّ أعتِقنی مِنَ النّار)
6. توقف در مشعر به قصد تقرب به خدا.
7. احیایء و شب زنده داری و دعا در شب عید قربان در مشعر.
8. جمع کردن سنگهای لازم برای رمی جمرات
9. در کنار کوه یا در صحرا ایستادن و پس از حمد خدا و صلوات بر محمد و آل محمد (ص)، خواندن این دعا: ( اللّهمّ ربَّ المشعرالحَرام فُکَّ رَقَبَتی مِنَ النّارَ و أوسِع عَلَیَّ مِن رِزِقکَ الحلال و ادرَأ عَنّی شَرَّ فَسَقَه الجنّ..» (مناسک حجّ ، ص 362)

14. مِنی
( به این سرزمین منی گفته شده است زیرا جبرئیل در این وادی به ابراهیم گفت هر چه می خواهی از خدا تمنا کن.)
سرزمینی در فاصله 7 کیلومتری شمال شرقی مسجدالحرام با 6 کیلومتر مساحت
1. قال الصّادق (ع):
(إدا أخذ النّاس منازلهم بِمِنی نادی مُنادٍ مِن قِبَلِ الله عزّو جل : إن أرَدتُم أن أرضَی فَقَد رَضیتُ.)
(الحجّ والعمره، ص 229).
«چون مردمان در منی منزل گزینند منادی از جانب خداوند عزّو جل ندا دهد: ( که خدا می گوید: ) اگر اراده کرده اید من راضی شوم هر آینه راضی شدم.»
2. محل آمرزش گناهان.
1- 3 روز وقوف در منی
2- رمی جمره عقبی (بزرگ، روز اول)
3- قربانی.
4- تقصیر.
5- رمی جمرات (روز دوم و سوم)
6- ذکر خدا، چنانچه قرآن می فرماید: « (وَاذکُروا الله فی أیامٍ مَعدواتٍ ) ( او منظور از این آیه، ذکر خدا در سه روز وقوف در منی است.)
7- خواندن این دعا:
(الله اکبر ، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، الله اکبر و للهِ الحَمد، الله اکبرُ علی ما هدانا، الله اکبر علی ما رَزَقنا مِن بهیمه الأنعام)
(الحج والعمره، ص 228).
منبع: نیلی پور، مهدی؛ (1388)، شهر سپید خدا (مدیریت معنوی حج و عمره)، اصفهان: مرغ سلیمان