علم تفسیر از اولین اشتغالات مسلمانان بوده است، و از زمان نزول قرآن یعنی عصر رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ شروع شده است لکن تفسیر به عنوان یک علم مدون و منسجم از زمان امیرالمؤمنین حضرت علی ـ علیه السّلام ـ شروع گردید. و بزرگان این علم سلسله اسانید خود را ...
با توجه به آنچه گذشت، روشن شد که واژگان تأویل و تفسیر از یکدیگر به کلی بیگانه نبوده و دارای وجوه اشتراکی هستند. هر دو در مورد قرآن و غیر قرآن و کلام و غیر کلام به کار می‌روند و طبق برخی از معانی تأویل، تفسیر، شامل تأویل می‌شود، با این حال، هم کلمه تأویل ...
«تَدَبُّر» از ریشه «دُبُر»، به معنی اندیشیدن در پشت و ماوراء امور میباشد که «ژرف اندیشی» و «عاقبت اندیشی» را نظر دارد که نتیجهاش «کشف حقایقی است که در ابتدایِ امر و نظرِ سطحی، به چشم نمیآمد». در «مفردات» میگوید: «التَّدبیرُ»: «التَفْکیرُ فی دُبُرِ الأُمُور» که معنی «تَدَبُّر» چنین خواهد بود: «التَّفَکُّرُ فی دُبُرِ الأُمُورِ»: ...
«أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها».[1] شناخت آفت ها و موانعِ تدبر[2] نقش مهمی در بکارگیری روش ها و کلیدهای مناسب فهم قرآن خواهد داشت. بررسی تاریخ تفسیر و جریانات فکری مختلف در آن، ما را با مجاری انحراف و بدعت آشنا کرده، با پختگی و استواری در حوزه فهم قرآن، قدم خواهیم ...
پیشرفت دانش بشرى در ابعاد مختلف علوم, ریزنگری ها و ژرفکاوى هایى را به دنبال داشته است. بسیارى از رخدادها و فرایندها که در گذشته تاریخ, فاقد فلسفه و دلیل مى نمود و بسیط و بریده از قبل و بعد شناخته مى شد, در نتیجه این ریزنگریها وجستارها, قابل تحلیل و پیش بینى وامرى قانونمند ...
گرایش ها و سبک های گونه گون و نوین تفسیری که در این قرن پدیده آمده و جریانهای مختلفی که در عرصه فهم و تفسیر قرآن رخ نموده است, چهره این قرن را در مقایسه با قرنهای پیشین برتر ساخته است. از آن جمله گرایش اصلاحی و گرایش علمی را می توان نام برد که ...
کلمه تفسیر در قرآن کریم یک بار بیشتر استعمال نشده است و آن در آیه 33 سوره فرقان است که خدای متعال پس از بیان برخی از ایرادهای کافران و پاسخ به آن، می‌فرماید: «وَ لا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلاَّ جِئْناکَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِیراً » آراء مفسران در بیان معنای «تفسیر» در آیه کریمه مختلف ...
گرچه قرآن کریم به حسب اوصافی که خود برای خویش ذکر کرده، بیان [1] و تبیان[2] و کتاب مبین[3] و به زبان عربی آشکار و برای پند گرفتن سهل و آسان است، ولی هر اندیشمند بصیری که اندک آشنایی با قرآن و معارف داشته باشد، به خوبی می‌داند که علوم و معارف نهفته در قرآن ...
روش تفسیری عبارت است از طریق و شیوه‌ای که هر مفسر برای تفسیر یک یا چند آیه انتخاب می‌کند و غالباً بستگی دارد به ابزاری که در تفسیر بکار می‌برد. تفسیر تقسیمات گوناگونی دارد و از لحاظ روش تفسیر (صرف‌نظر از صحیح یا خطاء بودن تفسیر) به چند قسم تقسیم می‌شود: الف) تفسیر کامل (تفسیر ...
منبع از ریشه «النَّبْع» (جوشش آب) به معنای جایی است که چشمه از آن می‌جوشد و منابع آب محل‌های خارج شدن آن از زمین است[1]. سرچشمه و منشأ هر چیزی را نیز منبع آن می‌گویند[2]. منابع تفسیر، به اموری اطلاق می‌شود که اطلاعات و داده‌هایی که با مفاد آیه یا آیه‌هایی تناسب محتوایی دارد در ...
پس از آیات قرآن کریم، روایات معصومین(ع) مهمترین منبع تفسیر به شمار می‌آید. در این قسمت به بحث و بررسی و معرفی این منبع می‌پردازیم. منبع بودن سخن معصوم در توضیح و تبیین کتاب خدا، نیز همزمان با نزول قرآن مطرح بوده است و خداوند در قرآن کریم از آن سخن به میان آورده و ...
از آن‌جا که برخی آیه‌های قرآن در ارتباط با حوادث گذشته، به ویژه درباره تحولات عصر نزول است، ضرورت آگاهی از تاریخ برای فهم آیه‌های یاد شده انکار نشدنی است و به همین جهت، همان روزهای نخستینِ نزول آیه‌ها، سبب نزول نیز در کنار آن دهان به دهان نقل می‌شد. سبب نزول چیزی جز شرایط ...