مراتب قاریان قرآن
قاریان قرآن، بر حسب خلوص، تدبر، تأثیر پذیری و خضوعشان (نسبت به قرآن) در مراتب و درجات متفاوتی قرار دارند. بزرگان علم اخلاق و عرفان، از جمله ملا محسن فیض کاشانی و ملا احمد نراقی، برای تلاوت کنندگان قرآن، سه درجه و مرتبه در نظر گرفته و متذکر شده‎اند که یکی از آداب تلاوت، سعی در ترقی و رسیدن به درجات بالاتر است.
مرتبه‌ اول: قاری خود را در حالتی تصور کند که گویا در برابر پروردگار ایستاده و به تلاوت قرآن مشغول است، وخدای تعالی باو نظر می‌کند و کلام او را می‌شنود. بدیهی است حال چنین بنده‌ای که خود را در حضور مولا می‌بیند، حال تضرع و زاری و ناله است.
مرتبه دوم: قاری چنان در قلب خود مشاهده نماید که گویا خداوند بزرگ او را مورد الطاف بی‌پایان خویش قرار داده، و به او امر و نهی می‌کند. وظیفه قاری در چنین حالت، خوف و شرمساری و سراپا گوش شدن است.
مرتبه سوم: قاری حتی ذره‌ای متوجه خود و تلاوت خود نباشد، و تمام هوش و حواس او متوجه صاحب کلام باشد. بطوریکه گویا غرق در مشاهده جمال بی‌همتای اوست. بنابرقول بزرگان یاد شده،[1] مرتبه‌ اول و دوم درجه اصحاب یمین، و مرتبه سوم درجه مقربین و صدیقین، و خارج از این مراتب، درجه غافلین است.
حالات معصومین ـ علیه السلام ـ به هنگام تلاوت
در سیره اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ ، به موارد زیادی اشاره شده است که آن برگزیدگان خدا، به هنگام تلاوت قرآن، جز جمال زیبا و کلام شیرین دوست، چیز دیگری را نمی‌دیده و نمی‌شنیدند. «نقل است که حضرت امام جعفر صادق ـ علیه السلام ـ مشغول نماز بودند که یکباره حالت خاصی به ایشان دست داد و مدهوش بر زمین افتادند.
وقتی آن حضرت بهوش آمدند، علت آن حالت را پرسیدند. فرمودند آیه‌ای را با زبان قلبم آنقدر تکرار کردم که گویا آنرا از صاحب کلام شنیدم. اندامم تاب دیدن قدرت او را نیاورد، و از خود بیخود شدم.»[2] بسیاری از عالمان ربانی و مؤمنان زاهد نیز، به هنگام تلاوت قرآن، به حالات خاصی می‌رسند، که در این‌باره نقل قول بسیار است. «یکی از حکماء گفته: من همواره به تلاوت قرآن مشغول بودم ولی شیرینی از آن احساس نمی‌کردم. تا اینکه روزی چنان تلاوت می‌کردم که گویا می‌شنیدم که نبی‌اکرم (ص) آنرا بر یارانش تلاوت می‌فرماید.
آنگاه از این مقام هم قدم فراتر گزاردم، و هنگام تلاوت چنان بود که گوئی از جبرئیل می‌شنیدم که بر پیغمبر (ص) تلقین می‌کند. سپس خداوند متعال مرا به این مقام رسانیده که گویا آیات شریفه را از متکلم آن استماع می‌کنم، و چنان لذت می‌برم که از وصفش عاجزم»[3] مراتب قاریان در روز قیامت
به استناد احادیثی که در کتاب‌های معتبر ذکر گردیده، در روز قیامت نیز، قاریان قرآن، بر حسب مقدار آیاتی که تلاوت می‌نمایند، در مراتب و درجات متفاوتی قرار می‌گیرند.
ششمین نیّر فروزان برج امامت و عصمت، امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «بر شما باد به تلاوت قرآن، زیرا که درجات بهشت مساوی است با عدد آیات قرآن. و روز قیامت به قاری قرآن گفته می‌شود که بخوان و بالا برو، و او هر آیه که می‌خواند یک درجه بالا می‌رود.»[4] از امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ نقل است که فرمودند: «به قاری قرآن گفته می‌شود بخوان و بالا رو، و آن را به تأنی بخوان همچنان‌که در دنیا آنرا به تأنی می‌خواندی. همانا عظمت مقام و درجه تو، در آخرین آیه‌ایست که می‌خوانی.»[5] دسته‌بندی قاریان قرآن
در روایتی که از پنجمین امام معصوم حضرت باقر ـ علیه السلام ـ به ما رسیده است، ایشان قاریان قرآن را به سه دسته تقسیم نموده و انگیزه هرکدام را بیان فرموده‌اند:
«قاریان قرآن سه دسته‌اند: اول ـ کسانی که قرائت قرآن را وسیله امرار معاش و تقرب به ملوک و فزون طلبی نسبت به مردم قرار داده‌اند. دوم ـ کسانی که قرآن را می‌خوانند، و فقط حروف آنرا گرفته و حدود آنرا ضایع کرده‌اند. خداوند امثال آنها را زیاد نکند. سوم ـ کسانی که قرآن را تلاوت می‌کنند، و با دستورات شفابخش آن، بیماری‌های قلبی و فکری خود را درمان می‌کنند. شب‌ها با تلاوت قرآن مأنوس هستند و روزها در صحنه‌های زندگی از آنها الهام می‌گیرند، و بخاطر انس با قرآن، پهلو از رختخواب ناز تهی می‌کنند. پس خداوند به برکت این گروه از حاملان معارف قرآن، بلا را از اجتماعات دور می‌کند، و به خاطر آنان باران رحمت خود را فرود می‎آورد. بخدا قسم که این دسته در جامعه، از کبریت احمر کمیاب‌ترند».[6]