درباره تأثیر سوره‌ها و آیات قرآن، بر جسم و جان انسان و دیگر موجودات در دو عنوان مطرح می‌شود.
عنوان اوّل درباره تأثیر قرآن در جسم انسان، شفا بودن آن، شفا یافتن قلب از صفات پست، شفا پیدا کردن جسم از امراض گوناگون و صعب العلاج، کسانی که از قرآن و سوره‌ها و آیاتش شفای دردهای خود را گرفته‌اند، توسل به قرآن، شهادت و شفاعت آن و بی‌نیازی مردم به واسطه آن بحث شده است.
عنوان دوّم درباره تأثیر قرآن، بر قلب و جان انسان‌های مؤمن و کافر، انسان‌های ظالم و ستمگر، انسان‌های عیاش و هرزه، حاکمان و سلاطین و مردان و زنان بحث شده است.
قرآن شفا است
خداوند می‌فرماید: قرآن شفای هر دردی است. شفای ظاهر و باطن، شفای جسم و روح، شفای برون و درون.
ابتدا آیاتی که شفا بودن قرآن را با صراحت بیان می‌دارند در اینجا ذکر می‌کنیم و بعد از روایاتی را که از معصومین‌ ـ علیهم السّلام ـ در این زمینه نقل شده است.
کلمه شفا در قرآن، سه بار بیان شده است که عبارت از:
«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنِینَ»[1]؛ ما قرآن را نازل کردیم در حالی که آن، شفا و رحمت است از برای مؤمنین.
و می‌فرماید:
«قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ»[2]؛ ای پیامبر! به مردم بگو، این قرآنی که در میان شماست، از برای آن کسانی که ایمان آورده‌اند هدایت و شفای درد آن‌هاست.
و در آیه دیگر می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَهٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَهً لِلْمُؤْمِنِینَ»[3]؛ ای مردم دنیا! حقیقتاً از جانب خداوند برای شما موعظه‌ای آمد (قرآن) و آن شفای دردهایی است که در سینه‌هاست، و همان هدایت و رحمت است از برای مؤمنین.
این سه آیه درباره تمام قرآن است. و امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ در چند جای نهج البلاغه می‌فرماید: قرآن شفا است. از جمله فرموده است:
از این کتاب، برای بیماری‌های خود شفا بخواهید، در مشکلات، از آن یاری طلبید، چرا که در این کتاب، درمان بزرگترین دردهاست. (درد جسم و جان، درد کفر و نفاق، درد گمراهی و ضلالت).[4] در جای دیگر فرموده: بر شما باد به کتاب خدا (قرآن)، به درستی که آن ریسمان محکم الهی و نوری روشن و شفایی، سودمند است.[5] (ریسمانی که چنگ زنندگان به آن، از بدبختی و آتش جهنم نجات پیدا می‌کنند، نور روشن عقلی که به وسیله آن، احوال مبدأ و معاد کشف می‌شود و از تاریکی‌های جهالت و کفر بیرون می‌آید، شفای سودمندی است که به واسطه آن امراض باطنیه و نفسانیه معالجه می‌شوند).
و در جای دیگر فرمودند: آگاه باشید! به درستی که در قرآن است، علم آن چه خواهد آمد (از قبیل موت، برزخ، بعث و نشور، قیامت، بهشت و جهنّم، درجات بهشت و درکات جهنّم و غیره) و در آن است، خبر از گذشته (از قبیل پیدایش آسمان و زمین. درخت و گیاه و سنگ، انسان و حیوان، داستان‌های پیامبران گذشته و امّت‌هایشان، پادشاهان وگردنکشان وغیره). و این قرآن، دوای درد شما است؛[6] (زیرا به وسیله آن، دردهای جسمانی و روحانی شما شفا پیدا می‌کند).
و حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: بر شما باد به قرآن و تلاوت آن؛ زیرا قرآن شفا دهنده نافع و دوای مبارکی است.[7] در روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ روایات بسیاری در ارتباط با فضایل سوره‌های مختلف قرآن و تأثیرات آن در جسم و روح و روان انسان، وارد شده است که در کتب معتبر بدان اشاره شده و آثار فراوان آنها در مسائل مختلف به تجربه رسیده است.
اللّهم نوّر قلوبنا بنور القرآن و اشف صدورنا بالقرآن