بدون شک با شروع روزهای گرم تابستان برای اغلب شما دیدن خوشه‌های رنگارنگ و دلپذیر انواع انگور در مغازه‌های میوه‌فروشی صحنه‌ای بسیار وسوسه‌انگیز است.
انگور یکی از میوه‌های بهشتی بوده که در طب سنتی و اسلامی ما و همچنین بسیاری از کشورهای دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد. قرآن کریم بارها از درختان انگور به‌عنوان پاداشی برای نیکوکاران در بهشت یاد نموده و روایات دینی شیعیان نیز بر اثرات سودمند آن تأکید می‌نماید به‌طوری‌که از امام صادق (ع) چنین نقل شده است که: «پیامبری از پیامبران به درگاه خدا از اندوه شکایت کرد و خداوند او را به خوردن انگور امر فرمود». انواع انگور از نظر بومی متعلق به مناطق مدیترانه‌ای و غرب آسیا هستند که به‌صورت خوشه‌های منظم و زیبا به رنگ‌های آبی، قرمز، بنفش، سیاه، طلایی و سبز بر روی درخت تاک می‌رویند.
ایران یکی از کشورهای مهم تولیدکننده انگور می‌باشد و در تاکستان‌های آن نیز انواع مختلفی از این میوه پرورش داده می‌شود که رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: انگور عسگری، بی‌دانه، یاقوتی، لعل حسینی، مسکه، نباتی، کشمشی، رازقی شیرازی و… بخش‌های مختلف انگور شامل پوسته، هسته و میوه آن از نظر تغذیه‌ای خواص منحصر بفردی داشته و می‌توان از آن‌ها برای تهیه فرآورده‌هایی نظیر آب انگور، مربا، کشمش، روغن هسته انگور و … استفاده کرد. علاوه بر این برگ درخت انگور با عنوان برگ مو نیز در رژیم غذایی سنتی ما برای تهیه نوعی «دلمه» مورد استفاده قرار می‌گیرد و دم‌کرده، جوشانده یا گرد آن نیز در طب سنتی کاربرد ویژه‌ای دارد. همان‌گونه که ذکر شد انگورها انواع مختلف و شکل‌های متفاوتی دارند که به دلیل وجود مواد آنتی‌اکسیدانی متفاوتی که در آن‌ها وجود دارد رنگ‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. در ذیل به ارزش تغذیه‌ای و خواص انگور اشاره شده است.
ارزش تغذیه‌ای 100 گرم انگور
انرژی 69 کیلوکالری
کربوهیدرات 18 گرم
پروتئین 0/72 گرم
چربی‌کل 0/16 گرم
فیبر کل 0/9 گرم
فولات 2 میکروگرم
نیاسین 0/188 میلی‌گرم
ویتامین آ 66 واحد
ویتامین ث 10/8 میلی‌گرم
ارزش تغذیه‌ای
انواع مختلف انگور منابع غنی ویتامین‌های A، C،6B و فولات و همچنین املاح ضروری از جمله پتاسیم، کلسیم، آهن، فسفر، منیزیم و سلنیم هستند. به علاوه انگورها به‌ویژه در پوست و هسته دارای گروه مهمی ترکیبات فعال هستند که فلاوونوئیدها، پلی فنول‌هایی چون پروسیانیدین‌های گالیک اسید و کاتچین، آنتوسیانین هایی نظیر مشتقات گلوکوزیدی سیانیدین، دلفینیدین، پئونیدین، پتونیدین و مالویدین، مشتقات استیلبن نظیر رزوراترول از انواع مهم آن‌ها به شمار می‌آیند که هر یک به‌نوبه خود اثرات منحصر بفردی در حفظ و بهبود سلامت دارند.
اثرات انگور بر سلامتی
سیستم ایمنی
انگور نه‌تنها با داشتن ترکیبات فعال زیستی آنتی‌اکسیدان بلکه با مقادیر زیاد ویتامین‌های C و A و املاح به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
اثرات آنتی‌اکسیدانی
عصاره هسته انگور با داشتن محتوای بالای پروسیانیدین‌ها دارای خواص آنتی‌اکسیدانی بوده که رادیکال‌های آزاد را می‌بلعد. سایر بخش‌های انگور نیز دارای آنتی‌اکسیدان هستند اما غلظت این ترکیبات در پوسته و هسته بالاتر است.
اثرات محافظتی بر قلب
انگور باعث افزایش سطوح اکسید نیتریک در خون شده و بنابراین تشکیل لخته و در نتیجه خطر حمله قلبی را کاهش می‌دهد. علاوه براین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در انگور سبب کاهش اکسیداسیون کلسترول LDL، به‌عنوان عامل خطر اصلی تنگی عروق و بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شوند. فلاوونوئیدهای موجود در انگور و رزوراترول علاوه بر ایجاد رنگ آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمندی محسوب می‌شوند. این ترکیبات با مهار اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد بر اکسیداسیون LDL و کاهش استرس اکسیداتیو و تجمع پلاکتی از شریان‌ها محافظت می‌کنند. علاوه براین انگور با کاهش التهاب و فشارخون می‌تواند به سلامت قلب و عروق کمک کند.
انگور باعث افزایش سطوح اکسید نیتریک در خون شده و بنابراین تشکیل لخته و در نتیجه خطر حمله قلبی را کاهش می‌دهد
اثرات ضد دیابتی
اخیراً بررسی‌ها نشان داده که عصاره‌های تهیه شده از پوست انگور می‌تواند در کنترل قند خون و نفروپاتی دیابتی موثر باشد. علاوه براین کشمش به‌عنوان یکی از فرآورده‌های حاصل از انگور می‌تواند جایگزین خوبی برای قند و شکر در بیماران دیابتی باشد اما بااین‌حال بهتر است در مصرف آن تعادل رعایت شود.
اثرات ضد میکروبی و ضدویروسی
بسیاری از اجزای انگور از جمله گالیک اسید، هیدروکسی سینامیک اسید، فلاونول ها، رزوراترول و تانن دارای فعالیت ضد میکروبی و ضدویروسی هستند و می‌توانند بدن را از عفونت‌ها از جمله عفونت‌های باکتریایی روده‌ای محافظت کنند.
اثر بر سیستم مرکزی اعصاب
براساس بررسی‌های اولیه انگور و ترکیبات فعال و آنتی‌اکسیدانی آن به‌ویژه رزوراترول از طریق مهار استرس اکسیداتیو و التهاب یا تغییر بیان ژن‌های درگیر در بیماری‌های مغز و اعصاب از جمله آلزایمر و پارکینسون می‌توانند در محافظت مغز موثر باشند.
اثرات ضد سرطانی
مصرف انگور می‌تواند به سلامت بافت کولون و جلوگیری از مسیرهای سرطان‌زایی دراین ناحیه کمک کند. علاوه براین اثرات مثبت خوردن انگور یا مصرف مکمل ترکیبات فعال آن از جمله رزوراترول در پیشگیری از انواع مختلف سرطان‌ها از جمله سرطان پستان، پروستات، معده و پوست نشان داده شده است. از طرف دیگر آب انگور نه‌تنها در پیشگیری بلکه در سرکوب رشد سلول‌های سرطانی نیز موثر است اما با وجود فواید مصرف انگور و فرآورده‌های آن به‌عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه هنوز توصیه‌ای برای مصرف مکمل پیشگیرانه به‌صورت روزمره وجود ندارد.
اثر بر سلامت چشم
مصرف میوه تازه انگور و یا عصاره آن با داشتن غلظت بالای آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند از کاهش بینایی و بیماری تحلیل برنده ماکولار وابسته به سن جلوگیری نموده و به‌طورکلی از سلامت چشم‌ها حمایت کند. علاوه براین فلاوونوئیدهای موجود در انگور می‌توانند با کاهش رادیکال‌های آزاد و جلوگیری از اثرات مخرب آن‌ها خطر آب‌مروارید را نیز کاهش دهند.
سلامت استخوان
انگور منبع ریزمغذی‌هایی نظیر مس، آهن و منگنز است که همگی در تشکیل و قدرت استخوان‌ها نقش مهمی دارند. علاوه براین مطالعات اولیه نیز نشان داده که پروسیانیدین‌های هسته انگور نیز می‌توانند استحکام و رشد استخوانی را بهبود بخشند. بنابراین مصرف انگور به‌عنوان بخشی از رژیم غذایی می‌تواند به جلوگیری از تغییرات استخوانی وابسته به سن از جمله پوکی استخوان کمک کند هرچند توصیه به مصرف مکمل‌های مشتق از آن برای این منظور به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد.
آسم
انواع انگور با داشتن غلظت‌های بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها اثرات شناخته‌شده‌ای در درمان آسم دارند و علاوه براین محتوای بالای آب این میوه به حفظ رطوبت ریه‌ها و جلوگیری از وقایع آسمی کمک می‌کند.
اختلالات کلیوی
انگور می‌تواند با قلیایی نمودن ادرار خطر تشکیل سنگ‌های اسیداوریکی را کاهش دهد و با داشتن مقادیر قابل‌ملاحظه‌ای آب به افزایش حجم ادرار کمک نموده و فشار بر کلیه‌ها را کاهش دهد. به‌طورکلی انگور و ترکیبات فعال زیستی آن از جمله پروآنتوسیانیدین‌ها، رزوراترول و کوئرستین اثرات دارویی متعددی از جمله فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضد میکروبی دارند که برای محافظت از قلب، چشم و سایر اندام‌های بدن سودمند محسوب می‌شوند. اما با این همه بیماران دیابتی و افراد دارای آلرژی‌های شدید باید در مصرف این میوه تعادل را رعایت کنند. علاوه بر این بر اساس دانش کنونی توصیه به مصرف مکمل پیشگیرانه اجزای فعال انگور از جمله رزوراترول به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد.
منبع: دنیای تغذیه – مینا عبدالهی، دانشجوی دکتری تخصصی علوم تغذیه
