نویسنده:رمضان قلی زاده

زنی که ثروت خود را درراه نهضت عاشورا بخشید

ماریه دختر منقذ، معروف به عبدیه مصریه، خانه اش محل الفت شیعیان بود که در آنجا بحث علمی می کردند و مذهب امامیه را رواج می دادند. او در امتداد همان رسالتی که حضرت خدیجه به دوش کشید، قدم برداشت. این بار ماریه ثروت خود را در خدمت نهضت عاشورا قرار داد. او که همسر و فرزندانش در رکاب حضرت علی در جنگ جمل شهید شده بودند، در راه به ثمر رسیدن نهضت امام حسین از هیچ بذل و بخششی ابا نمی کرد
و گاهی هم با گریه های احساسی خود، مردان را به یاری امام حسین تشویق و تحریض می کرد.(1)
این بانوی شیعه( ماریه عبدیه) نه تنها در دل هوای یاری سیدالشهدا را دارد که خانه اش را در مرکز حوادث توطئه آمیز عبیدالله، به محلی امن برای هواداران سیدالشهدا تبدیل می کند.
این زن که از طایفه « عبدالقیس» بود، مرکزی برای گفت و شنودها و تحلیل اخبار سیاسی آن روز به نفع سیدالشهدا دایر نموده بود؛ وقتی این خبر به گوش ابن زیاد رسید، به عاملانش دستور داد از این عمل ممانعت کنند و راه منزل این بانو را به روی شیعیان مشتاق ببندند.
این بانو اگرچه خود در عرصه ی کربلا حضور نیافت، اما توانست مردان جنگی را از خلال مباحث این خانه راهی کاروان حسینی نماید. از آن جمله یزید بن ثبیت و دو فرزندش عبدالله و عبیدالله که از میان مباحث و نقد و تحلیل سیاسی در این خانه بود که راه خویش را یافتند و برای یاری فرزند رسول خدا به مکه شتافتند.(2)
صاحب منتخب التواریخ در صفحه 306 بر این باور است که شیعیان در خانه ماریه بود که جمع شدند و برای امام حسین نامه نوشتند و آن حضرت را به بصره دعوت نمودند.(3)
به طور کلی زنان عاشورایی که در کربلا حضور نداشتند، اما کار عاشورایی انجام دادند، دو دسته اند: گروهی مثل « دره الصدف» و « صفیه
بنت عبدالله بن عفیف» قیام کردند و گروهی در مقابل همسران شان که در لشکر دشمن بود و در کربلا جنایت آفریدند، به مقابله ایستادند و با شدت به آنها برخورد کردند و برای حمایت از حادثه ی عاشورا از زندگی و همسر و خانواده و فرزند گذشتند؛ کاری که برای یک زن بسیار دشوار است؛ اما با تمام این مسائل همه ی آنها را تحمل کردند و برای عقیده و آرمان، مکتب و امامت دست از همه چیز شسته و بی پناهی و آوارگی را پذیرفتند؛ چون می خواستند مستقل باشند و در پناه مکتب زندگی کنند؛ از زنانی که در این مسیر قرار گرفتند می توان به نوار، همسرخولی؛ همسر حارث و همسر کعب بن جابر اشاره کرد.

زنان عاشورایی ادامه دهندگان نهضت حسین

زنان عاشورایی، نماد نگرش و رفتار توحیدی و الهی به قشر مظلوم زنان هستند که تاریخ را به نور فداکاری و معنویت و اصلاح گری خویش روشن نموده اند و ما به بعضی از این فداکاری ها در ادامه اشاره می کنیم:

زنان بنی اسد

این زنان با بیل و کلنگ، بی طرفی ذلت بار مردان را شکستند و خطاب به مردان گفتند: اگر شما برای تجهیز و تدفین بدن شهدا اقدام نمی کنید، ما این جرئت را داریم! و این نخستین اعتراض عمومی بود که بعد از حادثه ی کربلا روی داد و باید در اینجا از خواهران عاشورایی از قبیله بنی اسد یاد کرد که مردان را به چالش کشیدند. زنان بنی اسد وقتی با مخالفت مردان بنی اسد روبرو شدند، به تنهایی بدون توجه به مردان به سوی کربلا حرکت کردند تا
بدن های شهدا را از زمین بردارند. مردان وقتی حرکت زنان را دیدند، تحت تأثیر قرار گرفتند و برای اینکه از قافله ی زنان عقب نمانند، آنها نیز در تجهیز و تدفین بدن های مبارک شهدا در پی زنان روان شدند تا بتوانند اندکی از بی توجهی خود را جبران کنند؛ و اینجا این زنان بودند که با عکس العمل به جا در زمان مناسب و با تجهیز بدن های شهدا، مخصوصاً سرور آزادگان حسین بن علی علی و نیز قمر بنی هاشم به احیای یاد و خاطره ی امام حسین و یارانش پرداختند و توجه تاریخ و تاریخیان را به کربلا و حادثه دلخراش آن جلب کردند و ضمناً بر بی توجهی قوم و طائفه شان سرپوش گذاشتند و چهره ی ماندگاری به آنان دادند.(4)

قیام زنان همدان

بعد از مرگ یزید، اشراف کوفه که خائف و بیچاره بودند، از ترس جان خود، تصمیم گرفتند ابن سعد را حاکم کنند. این نظر به گوش زنان همدان رسید، زنان همدان با حالت عزا و گریه بر حسین بیرون آمدند و در مقابل اشراف ایستادند و اظهار داشتند تا ما زنده ایم اجازه نمی دهیم شما قاتل فرزند رسول خدا را بر مصدر حکومت بنشانید. اشراف کوفه وقتی در مقابل پافشاری زنان همدان قرار گرفتند، از قصد خود دست برداشتند و تصمیم خود را عوض کردند!(5)
اگر زنان همدان و دیگر زنان مبارز نبودند و در مقابل اشراف نمی ایستادند، از دست مردانی همچون سلیمان بن صرد خزاعی نیز کاری برنمی آمد. او و همراهانش نتوانستند از قیام زنان همدان سود ببرند و غوغایی به پا کنند و قاتلان امام حسین را به هلاکت برسانند، ولی علتش همان پیام مختار است که گفت:« ان سلیمان بن صرد- یرحمنا الله و ایاه- انما هو عشمه من العشمه و حفش بال لیس بذی تجربه للامور و لا له علم بالحروب…»(6): او پیری است خشکیده و فرسوده ای است پوسیده که در کارها تجربه ندارد.(7)

زنان و دختران توابین

توابین با آنکه همسر و فرزند داشتند، برای دفاع از هدف امام حسین به قیام برخاستند. طبعاً زنان و دختران شان مصیبت دیدند و البته پیوسته از علت قیام پدران خود که دفاع از حسین و اهل بیت را سرلوحه خود قرار داده بودند، به گفتگو می نشستند و نام و نهضت و قیام امام حسین را برای همدیگر تبیین و زنده می کردند و این خود یکی از راه های ماندگاری نهضت امام حسین است.

بانوی گمنام و نخستین فریاد خون خواهی

عجیب است که هنوز دقایقی از شهادت امام حسین نگذشته بود که شعار بسیار مهم و تاریخی « یا لثارات الحسین» را برای نخستین بار یکی از بانوان گمنام عاشورایی سر داد و مردم روزگار خودش و همه ی نسل های تاریخ را به انقلاب و خون خواهی امام حسین دعوت کرد؛ آن زن از قبیله ی بکربن وائل بود که در آن وضعیت بسیار عجیب این شعار را سر داد. در زمانی که هزاران نامرد در اطراف ابن سعد و شمر و … مسلحانه ایستاده بودند و از آنها فرمان می بردند و جنایت می آفریدند، فقط صدای یک زن گمنام عاشورایی در فضا پیچید که گفت:« ای نامردان! جنایت بس است، ای نامردان! نامردی هم حدی دارد. ای نامردان! پستی نیز اندازه ای دارد… . چرا به زنان و دختران بی پناه- که یار و یاورشان را کشته اید- تجاوز می کنید؛ چرا آنها را می زنید؟ چرا حجابشان را می درید؟ چرا جامه و وسایل شان را از آنها می ربایید؟ … پس ای خون خواهان حسینی ای مردان قبیله ی من! مگر مرده اید؟…».
آیا می دانید او در چه موقعیتی این شعار را سر داد؟ او زمانی این شعار را سر داد که دقایقی از شهادت امام حسین می گذشت و خیمه های آن حضرت و زنان و کودکان اهل بیت مورد هجوم بسیار وحشیانه ی دشمن قرار گرفته بود.
در این ساعت، خیمه ها غارت می شدند؛ جامه و گوشواره از تن دختران و زنان اهل بیت بیرون آورده می شد؛ تازیانه اشرار پی در پی بر پیکر دختران و کودکان اهل بیت نواخته می شد؛ کودکان اهل بیت و خردسالان کاروان حسینی وحشت زده به این سو و آن سو می دویدند تا از شعله های آتش و تازیانه ی دشمن نجات یابند؛ در این دقایق اندوه بار بود که ناگهان از میان لشکر
عمربن سعد، زن شجاع و با غیرتی بیرون آمد. این زن در حالی که شمشیر به دست گرفته بود و به سوی مهاجمان و غارتگران خیمه های امام حسین می رفت، با صدای بلند می گفت:« لا حکم الا الله، یا لثارات الحسین» او خطاب به مردان قبیله اش فریاد زد: ای آل بکر! خیمه های دختران رسول خدا و اهل بیت پیامبر را غارت می کنند، ولی شما تماشا می کنید؟(8)
هزاران نفری که فریاد این زن را شنیدند، نه تنها پاسخی به درخواست او ندادند، بلکه او را از ادامه کار بازداشتند؛ چه اینکه شوهرش نیز جلو رفت و شمشیر از دست او گرفت و او را از حمله به غارتگران و مهاجمان خیمه ها بازداشت و به خیمه برگرداند.
گرچه آن روز شوهرش صدای او را خاموش کرد، ولی مدت زیادی نگذشت که پژواک آن در همه ی دل های سالم پیچید و ماندگار شد و شعار او سرفصل حرکت های آزادی خواهانه ی همه انقلابیون در طول تاریخ قرار گرفت، شعاری که توابین کوفه بعداً آن را تکرار کردند و با همین شعار حماسه آفریدند و به جبران گذشته پرداختند و نام و یاد امام حسین را با حرکت شهادت طلبانه خود زنده کردند. شعاری که مختار و یاران او نیز آن را سرود حماسی خود قرار دادند و سلحشوری ها کردند و ستمگران را به خاک و خون کشیدند و انتقام خون حسین را گرفتند؛ شعاری که از همان روز عاشورا تا به امروز در دل تاریخ مانده و همیشه زنده است و می تواند سر فصل همه ی حرکت ها و انقلاب ها و مبارزات علیه بیدادگران تاریخ باشد.

پی‌نوشت‌ها:

1.ریاحین الشریعه؛ ج 5، ص 63.
2. ریاحین الشریعه؛ ج 4، ص 326و طبری؛ ج 3، ص 278.
3. فرهنگ عاشورایی؛ ج 9، ص 70.
4.مثیرالاحزان؛ ص 65 و ارشاد؛ ج 2، ص 114.
5. مسعودی می نویسد:« فخلع اهل الکوفه ولایه بنی امیه و اماره ابن زیاد و ارادوا ان ینصبوا لهم امیراً الی ان ینظروا فی امرهم، فقال جماعه: عمربن سعد بن ابی وقاص یصلح لها، فلما هموا بتامیره، اقبل نساء من همدان و غیرهن من نساء کهلان( و الانصار) و ربیعه و النفع حتی دخلن المسجد الجامع صارخات باکیات معولات ینسدبن الحسین دیقلن: اما رضی عمر بن سعد بقتل الاحسین حتی اراد ان یکون امیرا علینا علی الکوفه، فبکی الناس، و اعرضوا عن عمر. و کان المبرزات فی ذلک نساء همدان و قد کان علی مائلا الی همدان مؤثراً لهم، و هو القائل: فلو کنت بوّ ابا علی باب جنه لقلت لهمدان ادخلوا بسلام.
6. تاریخ طبری؛ ج 5، ص 580.
7. صفایی؛ تاریخ سیدالشهدا؛ ص 596.
8.بحارالانوار؛ ج 58، ص 134.

منبع:نشریه کنگره امام حسین (ع) و مقاومت، جلد2.
ادامه دارد…