قرآن کریم در مورد مهاجران وانصار می‌فرماید: « وَالسَّابِقُونَ الأوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالأنْصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الأنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ[1] پیشگامان نخستین از مهاجرین وانصار و آن ها که به نیکی از آن ها پیروی کردند، خداوند از آن ها خشنود و آن ها نیز از او خشنود شدند، و باغ هایی از بهشت برای آنان فراهم ساخته که نهرها از زیر درختانش جریان دارد جاودانه در آن خواهند ماند، و این پیروزی بزرگی است.» مهاجرین کسانی هستند که به دو قبله نماز خواندند و در جنگ بدر حضور داشتند، ولی انصار کسانی هستند که در بیعت عقبه ی اوّلی شرکت نمودند، که در منا حدود 12 نفر و در بیعت عقبه ی دوّم 70 نفر از اهل مدینه با پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بیعت کردند و عدّه ای نیز هنگامی که مصعب بن عمیر برای تعلیم قرآن کریم به مدینه رفته بود ایمان آوردند.[2] مهاجرین به پیشگامان در اسلام و هجرت گفته می‌شود، ولی انصار کسانی بودند که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و یاران مهاجرش را یاری دادند.[3] خداوند تبارک و تعالی در آیه ی یاد شده می‌فرماید: «رضایت و خشنودی او شامل مهاجران و انصار نخستین، که دارای برنامه صحیحی بودند می‌شود، نه این‌که می‌خواهد مهاجران و انصار را چه خوب باشند و چه بد، مشمول رضایت خود قرار دهد، افزون بر این که این موضوع با عقل نیز سازگار نیست، زیرا عقل هیچ‌گونه امتیازی برای یاران پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بر دیگران قائل نیست، چه تفاوتی میان ابوجهل‌ها و کسانی است که نخست ایمان آوردند و سپس از آیین او منحرف شدند، وجود دارد؟ بنابراین، کسانی که از آیین اسلام منحرف شدند،   مهاجر و انصاری نیستند که مورد رضایت خدا قرار بگیرند. در متون تاریخ اسلامی بسیار کسانی بودند که روزی در ردیف مهاجران و انصار بودند، و سپس از راه خود منحرف و مورد خشم و غضب پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که همان خشم و غضب خدا است، قرار گرفتند، هر چند اهل سنّت قائل به پاک بودن صحابه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از هر معصیّتی می‌باشند، ولی این برداشت درست نیست و از قبیل انکار بدیهیّات است. اگر آن ها گناه کردند ولی باز هم خدا از آن ها راضی است، معنای آن،  این است که خدا به گناه رضایت داده است. و این نظریه بسیار ناصواب است. چه کسی می‌تواند طلحه و زبیر که در آغاز از یاران خاص پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بودند و هم چنین برخی از همسران پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که خون مردم بی گناه را ریختند تبرئه کند؟ آیا خدا به این خون ریزی‌ها راضی بود؟
در نتیجه رضایت و خشنودی خدا در آیه ی یاد شده روی یک عنوان کلّی قرار گرفته و آن هجرت و نصرت و ایمان و عمل صالح است، تمام صحابه مادامی که تحت این عناوین قرار داشتند مورد رضای خدا بودند و زمانی که از تحت این عناوین خارج شدند، از تحت رضایت خدا نیز خارج می شوند، و دیگر به آن ها مهاجر و انصاری گفته نمی‌شود که مورد رضایت خداوند تبارک و تعالی قرار داشته باشند.[4]

پی نوشت ها:
[1] – توبه: 9/ 100 .
[2] – طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، ج2، قم: انتشارات مهر، دوّم، 1367، ص 79.
[3] – طباطبائی، سیّد محمد حسین، تفسیر المیزان، ج9، تهران: دارالکتب الاسلامیه، پنجم، 1372،، ص 392؛ و مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج8، تهران: دارالکتب الاسلامیه، هیجدهم، 1376، ص 100؛ قرائتی، محسن، تفسیرنور، ج5، قم: موسسه ی در راه حق، اوّل، 1377، ص122.
[4] – تفسیر نمونه، همان، ج 8، صص 109 ـ 110 .