بر اساس دلائل نقلی فراوانی که حتی در منابع اهل تسنن نیز آمده است، نخستین کسی که بعد از رحلت جانسوز پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ اقدام به جمع آوری قرآن کریم کرد و آن را تدوین و تنظیم نموده حضرت علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ بود.
برخی از روایات اسلامی که ثابت می کند حضرت علی ـ علیه السلام ـ قرآن کریم را بعد از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ جمع آوری کرد، عبارتند از:
1. ابوبکر حضرمی از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت کرده که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ به حضرت علی ـ علیه السلام ـ فرمود: « ای علی! این قرآن در کنار بستر من، میان صحیفه ها و حریر و کاغذ ها قرار دارد ، قرآن را جمع کن و آن را آن گونه که یهودیان، تورات خود را از بین بردند، ضایع نکنید». [1] و این گونه بود که حضرت علی ـ علیه السلام ـ پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ مهمترین وظیفه خویش را جمع آوری قرآن قرار داد.
2. حضرت علی ـ علیه السلام ـ پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ که از همه آشناتر به قرآن بود در خانه خود به انزوا نشست و قرآن کریم را جمع آوری و تدوین کرد. از ابن عباس در ذیل آیه « لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ  . إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ »[2] نقل شده که علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ قرآن را به مدت شش ماه جمع آوری کرد.[3] 3. ابن سیرین می گوید: علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «وقتی پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ رحلت کرد، سوگند خوردم که ردایم را جز برای نماز جمعه به دوش نگیرم تا آن که قرآن را جمع نمایم.»[4] 4. در اخبار ابورافع آمده که: علی ـ علیه السلام ـ به خاطر توصیه پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ درباره جمع آوری قرآن، پس از آن که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ رحلت کرد، قرآن را در جامه ای پیچیده و به منزل خویش برد و در خانه نشست و قرآن را، همان گونه که خدا نازل کرده بود، جمع آوری نمود، علی ـ علیه السلام ـ به این کار آگاه بود. [5] 5. محمد بن سیرین از عکرمه نقل کرده است که: پس از بیعت مردم با ابوبکر، علی بن ابی طالب در خانه نشست، به ابوبکر گزارش دادند که او از بیعت با تو کراهت دارد، ابوبکر آن حضرت را خواست و گفت:  از بیعت با من سرباز زدی؟ علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «دیدم در کتاب خدا چیزهایی افزوده می شود، پس با خودم گفتم که جز برای نماز ردا بر دوش نگیرم، تا آن که قرآن را جمع نمایم.
ابوبکر گفت: چه کار شایسته ای!»
محمد بن سیرین می گوید: از عکرمه پرسیدم: آیا دیگران قرآن را به ترتیب نزول تألیف نمودند؟
وی پاسخ داد: اگر جن و انس جمع گردند تا تألیفی مانند تألیف علی ابن ابی طالب داشته باشند،‌توانایی آن را نخواهند داشت.[6] البته مصحفی که امام علی ـ علیه السلام ـ تدوین و جمع کرد آن را به مردم ارائه کرد. ولی به دلائلی که در جای خود بحث شده،‌مورد پذیرش قرار نگرفت و آن مصحف به عنوان ودیعه امامت بعد از حضرت علی ـ علیه السلام ـ به امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ یکی پس از دیگری رسیده است.
مصحف امام علی ـ علیه السلام ـ از نظر تعداد آیات، سوره ها و کلمات، هیچ تفاوتی با مصحف کنونی نداشت، تنها سوره ها به ترتیب نزول تنظیم شده بودند و بر اساس قرائت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ بود و شأن نزول آیات و سوره ها و نام افرادی که آیات و سوره های در شأن آن ها بود ذکر شده بود و … .[7]

پی نوشت ها:
[1] . ر.ک: زنجانی، عبدالله، تاریخ القرآن، تهران، مکتبه صدر، 1387، ص53.
[2]  . قیامت /  17- 16.
[3] . ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، تهران، مؤسسه طور، 1370، ج89 ، ص52.
[4] . ر.ک: سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، دمشق، دار ابن کثیر، دارالعلوم الانسانی، 1414ق، ج1، ص183.
[5] . ر.ک، بحار الانوار، ج89 ، ص52.
[6] . ر.ک: الاتقان، همان، تاریخ القرآن، ص48.
[7] . برای آگاهی بیشتر ر.ک: معرفت، ‌محمد هادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسه انتشاراتی التمهید، 1378ش.