در این باره باید گفت در آداب تشییع جنازه اسلامی چنین چیزی وارد نشده است که میت را در خانه اش سه مرتبه بالا آورده و بر زمین بگذارند و اگر در جایی چنین سنتی مرسوم باشد مربوط به آداب تشییع جنازه اسلامی نیست.
اما درباره اینکه میت را نزدیک قبر سه مرتبه به روی زمین می گذارند. باید گفت در این باره احادیث فراوانی وارد شده است که به برخی از آنها اشاره می شود: امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: «هنگامی که برادرت را نزدیک قبر آوردی او را ناگهانی وارد نکن. او را به فاصله دو یا سه ذراع از قبر روی زمین بگذار تا آمادگی برای او فراهم شود…»[1]
و در روایت دیگری وارد شده است: «وقتی که میت را به طرف قبر آوردی او را ناگهانی وارد قبر مکن چرا که قبر هول ها و ترس های بزرگی دارد و باید از هول و ترس مطّلع به (خدا) پناه ببری ولی او را نزدیک قبر بر زمین بگذار و کمی صبر کن سپس او را به آهستگی و به تدریج جلو ببر و مقداری بر او صبر کن تا آمادگی پیدا کند سپس او را به طرف قبر ببر»[2]
این که مکث مختصری در هنگام دفن میت رعایت شود و با تعجیل رو به سوی قبر نروند در کتب فقهی هم آمده است از جمله اینکه حضرت امام (ره) در تحریر الوسیله می فرمایند:
«و از جمله اینکه او را ناگهانی و با شتاب وارد قبر نکند. بلکه به فاصله دو یا سه ذراع کنار قبر قرار می دهند و بعد از صبر مختصر، مقدار کمی جلوتر می آورند و صبر می کند سپس او را در لبه قبر قرار می دهند، تا آمادگی لازم برای سؤال پیدا کند، زیرا قبر دارای هول های عظیم و بزرگ است که از آنها به خدا پناه می بریم…»[3]
شهید ثانی (ره) نیز در شرح لمعه می فرماید: (از آداب دفن میت) قرار دادن جنازه نزد قبر به فاصله دو ذراع یا سه مرتبه، پایین پا است…»[4]
پس، از این روایات و مطالب فقهی برداشت می شود که قبر دارای هول و هراس هایی است که باید میت را به تدریج وارد کنند که آمادگی برای سؤال و جواب پیدا کند چنانچه مرحوم علامه محمدتقی مجلسی (ره) فرموده اند: «و اندک زمانی صبر می کند تا استعداد دخول (ورود به قبر را) را بگیرد چنانچه بسیار است که شخصی را به نزد حاکمی قهار می برند، از خوف لال می شود و اگر اندک زمانی صبر کند و مرتبه مرتبه برود بر او نمی نماید.[5]
اما درباره ذکری که هنگام تشییع جنازه می گویند، این نکته لازم است که در آداب تشییع جنازه آمده است که به یاد خدا باشند و بگویند: «بسم الله و بالله و صلی الله علی محمد و آل محمد، اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات»[6] و ذکر «لا اله الا الله» به خصوص وارد نشده است امّا از باب ذکر خدا و شعاری برای دعوت مؤمنین به تشییع جنازه اشکالی در آن وجود ندارد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ابن بابویه، محمد بن علی، علل شرایع، دارالحجه للثقافه، 1416 ق.
2. خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، تهران مکتبه الاعتماد، 1407 ق = 1366.
3. رساله های عملیه مراجع تقلید.
پی نوشت ها:
[1] . ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، دارالحجه للثقافه، 1416 ق، ج اول، ص 306.
[2] . همان.
[3] . خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، تهران، مکتبه الاعتماد، چ اول، 1407 ق، 1366، ص 159.
[4] . شهید ثانی، شرح لمعه، ناشر: اسماعیلیان، ج اول، ص 68.
[5] . مجلسی، محمد باقر، (الاول)، لوامع صاحبقرانی، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1414، چاپ دوم، ج 2، ص 400.
[6] . خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، تهران، مکتبه الاعتماد، 1407 ق، چ اول، 1366، ص 137.
