ابتدا لازم است چند نکته را متذکر شویم:
1. هر برخوردی که پس از مرگ با انسان می شود برگرفته از عقاید و کردار خود اوست. هر شخصی به هر قدری که در دنیا در حوزه اندیشه و اعتقادات و در حوزه عمل و رفتار در مسیر انسانیت گام برداشته و تمام توجه خود را وقف اطاعت از دستورات الهی کرده است در عالم برزخ و قبر از سلامتی و آسایش برخوردار خواهد بود. اما اگر کسی در تمام عمر دنیوی خود گرفتار معاصی قلبی و جوارحی باشد و صفات ذمیمه و ناپسند را آنچنان مرتکب شود که به ملکات نفسانی او تبدیل شود این چنین انسانی در همین دنیا در زنجیر گناه گرفتار است و وقتی مرگ او فرا می رسد و او را در قبر می گذارند وضعیت اسفبار خود را می یابد که با دستان خود بر سر خود چه آورده و از خود چه موجود عجیبی ساخته است. انسانی که گرفتار حسادت است انسان آزادی نیست او با دیدن رقیبان خود در زجر و عذاب است همین انسان در قبر گرفتاریش دو چندان می شود چرا که ملکات زشت او چون حسد آنجا ظهور می کند و شکنجه های برزخی به مراتب از دنیا سخت ترند.[1]
2. نکته دومی که لازم به ذکر است، این که وظیفه ما در مقابل اهل ایمان، دوستان(ایمانی) و ارحام این است که به تمام اینها حسن ظن داشته باشیم هم در دنیا و هم پس از مرگ آنها یعنی باید آنها را از جمله انسانهایی بدانیم که پس از مرگ از ایمان خود بهره مند می شوند و حتی در روایات آمده که از مردگان خود به نیکی یاد کنید. یعنی اگر گنهکار هم بوده اند صحیح نیست ذکری از خلاف کاری آنها بشود و یا اینکه آنها را به لحاظ همان گناهی که مرتکب شده اند متهم کنید که الان گرفتار عذاب است. واقعاً ما از وضعیت دیگران بی اطلاعیم و وظیفه هم نداریم که جستجوگر وضعیت دیگران باشیم هر کسی باید به فکر چاره برای وضع خود باشد.
پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید: وقتی کسی بمیرد او را بگذارید و از او بد نگوئید.[2]
حال وظیفه ما نسبت به علماء ربانی و کسانی که حقوقی بر گردن ما دارند بیشتر است. ما هر آنچه از معارف الهی داریم به واسطه جدّیت و کوششی بوده که علمای سلف نسبت به نشر معارف داشته اند.
3. خواب برای ما حجّت نیست این چنین نیست که اگر کسی خوابی ببیند(با تمام شرایط صحت آن) یا کسی خوابی را برای ما نقل کند حتماً خبر از یک واقعیت می دهد. بله خوابها(با وجود شرایطش) گاهی پیام خاصی را برای ما دارند ما باید متوجه همان پیام باشیم و متوجه جزئیات خواب نباشیم.
با توجه به نکات یاد شده پاسخ پرسش این خواهد شد که پاداش و کیفر در عالم برزخ و قبر طبق عقاید و کردار هر کسی است و با شرایط خاص عمل، که از جمله آنها اخلاص در عمل است پذیرفته خواهد شد و این چنین نیست که هر عملی صورت پذیرد مورد پذیرش پروردگار عالم باشد بلکه باید شرایط صحّت و قبول را داشته باشد. اما اینکه چه کسی عملش پذیرفته می شود ما نمی دانیم و موظف هم نیستیم که تحقیق و جستجو کنیم و خداوند ستّار العیوب هم نخواهد گذاشت که ما از اسرار بندگان او مخصوصاً مؤمنین باخبر شویم.
حال اگر در این چنین قضایابی که نقل شده(علی فرض صحت نقل) یا احیاناً خود ما خوابی ببینیم که شرایط صحّت خواب هم برای ما ثابت شود و درخواب وضعیت خوبی برای عالم ربانی و بزرگواری چون علامه مجلسی نبینیم نباید زود خواب خود را حمل برگرفتاری و معذّب بودن آن شخص کنیم. البته ممکن است واقعاً آن عالم هم در برزخ گرفتار باشد ولی این خواب ما یا خواب کسی که برای ما نقل کرده دلیل بر گرفتاری و معذّب بودن کسی نیست و ما موظف هستیم پیام خواب را دریافت کنیم و نسبت به جزئیات خواب بی توجه باشیم. مثلاً در این خوابی که از علامه مجلسی نقل شده این پیام و تذکر استفاده می شود که باید امیدوار به اعمال نیک خود نباشیم و باید اخلاص را در اعمالمان رعایت کنیم. اما اینکه آیا خود علاّمه مجلسی با آن تفصیلی که در این قضیه آمده واقعاً همان رخدادها برایش صورت پذیرفته یا نه!! برای ما معلوم نیست.
پی نوشت ها:
[1] . ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، معاد در قرآن، نشر اسراء، چاپ اول 1380، ج 4، ص 216.
[2] . نهج الفصاحه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ یازدهم، 1382، ص 591.
