آیا بهشت و دوزخ ابدی هستند یا موقت و محدود؟ اگر نامحدود هستند چرا در برخی از آیات مقید شده اند مانند: وامّا الذین سعدوا ففی الجنه خالدین فیها مادامت السموات والارض.

آیا بهشت و دوزخ ابدی هستند یا موقت و محدود؟ اگر نامحدود هستند چرا در برخی از آیات مقید شده اند مانند: وامّا الذین سعدوا ففی الجنه خالدین فیها مادامت السموات والارض.

سؤال از دو قسمت تشکیل شده است و ما هریک را جداگانه مطرح کرده و جواب می دهیم:
الف: آیا بهشت و جهنم ابدی هستند یا موقت و محدود؟
جواب: آیات فراوانی تصریح می کنند که بهشت و دوزخ جاودانه هستند از جمله آنها آیات ذیل است:
«جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ابداً» (سوره تغابن، آیه 9)، و بهشت هایی که جوی هایی در آن روان است و همیشه در آن جاودانند». و پیرامون ابدی بودن اهل بهشت می فرماید: آنان را که ایمان آورده و کردار شایسته انجام داه اند در بهشتی داخل می کنند که نهرها از زیر باغ های آن روان و به اذن پروردگارشان در آن جا جاویدان خواهند ماند.[1] و اما پیرامون جهنم و ابدی بودن آن خداوند می فرماید: «واعدّلهم سعیراً خالدین فیها ابدا» (سوره احزاب، آیه 65) «و آتشی افروخته برای ایشان آماده کردیم که همیشه در آن جاودانند». (هم جهنم جاودان است، هم جهنّمیان).
ب: اگر نامحدود هستند چرا در برخی از آیات مقید شده اند؟ مانند آیه «فاما الذین شقوا ففی النار…خالدین فیها ما دامت السماوات والارض الا ما شاء ربک … و اما الذین سعدوا ففی الجنه خالدین فیها ما دامت السماوات و الارض الا ماشاء ربک عطاء غیرمجذوز».(سوره هود، آیه 108-106).
جواب: این آسمان ها و زمین که دوام آنها قید شده است، آسمان ها و زمین دنیایی نیستد بلکه آسمان ها و زمین قیامت اند و آنها ابدی هستند.

توضیح:
این دو آیه مدت اقامت اهل بهشت را در بهشت و مدت اقامت دوزخیان را در جهنم بیان می کند و می فرماید که مکث دوزخیان در جهنم و بهشتیان در بهشت دائمی و ابدی است.
کلمه خلود به معنای برائت و دوری هر چیز از فساد است و باقی ماندنش بر صفت و حالتی که دارد. و خلود در جنّت به معنای بقای اشیاء است بر حالت خود بدون این که در معرض فساد قرار گیرد. (هم چنین است خلود در جهنم) و جمله «وما دامت السماوات والارض» یک نوع تقییدی است که تأکید خلود را می رساند و معنایش این است که ایشان با دوام آسمان ها و زمین دائمند.
حال این اشکال پیش می آید و آن این است که آیات قرآنی تصریح دارد بر این که آسمان و زمین تا ابد باقی نیستند و این با خلود در آتش و بهشت که آن نیز مورد نص و تصریح آیات قرآنی است سازگاری ندارد.
از جمله آیات دسته اول که تصریح می کند بر این که آسمان و زمین رفتنی اند آیه: «ما خلقنا السماوات والارض و ما بینهما الا بالحق و اجل مسمّی (سوره احقاف، آیه 3) «ما آسمان ها و زمین را با هر چه در آنهاست جز بحق و برای مدتی معین نیافریده ایم».
و از جمله آیات دسته دوم که تصریح می کند بر این که بهشت و دوزخ جاودانه است آیات ذیل است: «جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ابداً» ( سوره تغابن، آیه 9)، «اعدلهم سعیراًً»، برای آنها آتش فروزانی آماده است. ( سوره احزاب، آیه 65).
بنابراین از دو جهت در آیه مورد بحث اشکال می شود:
الف. خلود دائمی در بهشت و دوزخ را محدود کرده است به دوام آسمان ها و زمین، با اینکه آسمان ها و زمین دائمی نیستند.
ب. خالد را ـ که ابتداء خلودش از روز قیامت شروع می شود و از آن روز، اهل دوزخ به طور دائم در دوزخ و اهل بهشت به طور دائم در بهشت به سر می برد ـ به چیزی محدود کرده است که ابتداء قیامت آخرین مدت وجود آن است و آن آسمان و زمین است که ابتداء قیامت آخرین مدت زمان وجود آنها است.
جواب: خدای متعال  در کلام خود آسمان ها و زمینی برای قیامت معرفی می کند که غیر از آسمان ها و زمین دنیاست و می فرماید: «یوم تبدّل الارض غیر الارض والسماوات و برزوا لله الواحد القهار» (سوره ابراهیم، آیه 48) «روزی که زمین به زمین دیگری عوض شود و آسمان ها نیز و همه برای خدای واحد قهّار آشکار گردند». و از اهل بهشت حکایت می کند که می گویند: «الحمدلله الذی صدقنا وعدَه واورثنا الارض تبّوءُ من الجنه حیث نشاء» (سوره زمر، آیه 74) «حمد برای خدایی است که به وعده خود وفا کرد و به ما زمین بهشت را میراث داد و …» و در تمام وعده به مؤمنین و وصف ایشان می فرماید: «لهم عقبی الدار»(سوره رعد، آیه 21) «برای ایشان خانه عاقبتی است».
پس معلوم می شود برای آخرت نیز آسمان ها و زمین است همچنان که در آن بهشت و دوزخی و برای هریک سکنه و اهلی است   خدا هم آنها را با این وصف توصیف کرده است که: «ماعندکم ینفد و ما عندالله باقٍ» (سوره نمل، آیه 96)، «آنچه نزد شماست از بین می رود و آنچه نزد خداست باقی می ماند. و به حکم این آیه آسمان و زمین اخروی از بین نمی رود.
و اگر در آیه مورد بحث بقاء بهشت و جهنم و اهل آن دو را به مدت بقاء آسمان و زمین محدود کرده از این جهت است که معنای این دو اسم (آسمان و زمین) از جهت آسمان و زمین بودن هیچ وقت از بین نمی رود. آنکه از بین می رود یک نوع آسمان و زمین است و آن آسمان و زمین دنیائی است و اما آسمان ها و زمینی که مثلاً بهشت در آنها است و به نور پروردگار روشن می شود به هیچ وجه از بین نمی رود و خلاصه جهان همواره آسمان و زمینی دارد. چیزی که هست در آخرت نظام دنیائیش را از دست می دهد. و با این وضع دیگر هیچ اشکالی باقی نمی ماند.[2]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. معاد شناسی، سید محمد حسین تهرانی.
2. معاد در قرآن، تفسیر موضوعی قرآن، ج5، آیت الله جوادی آملی.
3. المیزان، ج1، ص 582 – 593.

پی نوشت ها:
[1]. ابراهیم/ 23.
[2] . طباطبائی، سید محمد حسین؛ تفسیر المیزان، مترجم، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، چاپ دوم، ج 11، ص 37 و 34.

مطالب مشابه

یک دیدگاه

  1. حامد
    1397-07-11 در 17:14 - پاسخ

    سلام من یک جوان هستم که می خواهم در مورد بهشت بدانم تمام حرفم با جامعه روحانیت محترم و متخصصان و کارشناسان دینی است
    من و خیلی از جوانان اگر بخواهیم در مورد بهشت بدانیم چند کتاب بطور تخصصی در مورد بهشت اخروی نوشته شده
    انصافا اگر بگردیم ده کتاب نوشته شده؟ من جوان اگر بخواهم نعمت بهشت الهی را بهتر بشناسم چند کتاب تخصصی در مورد بهشت نوشته شده؟ معمولا کتابها به عنوان بهشت و جهنم نوشته شده اما چرا و چرا کتابهایی اختصاصا در مورد بهشت نوشته نشده مگر نه اینکه جلد 8 بحارالانوار بطور تخصصی در مورد بهشت صحبت کرده با ترجمه جلد 8 بحارالانوار می توان کتاب های متعددی در مورد بهشت نوشت تا من و خیلی از جوانان بیش از پیش راجع به پروردگار و بهشت و نعمت های بهشتی بدانیم

دیدگاهتان را ثبت کنید