قبل از پاسخ به این سؤال، لازم است که اشارهای مختصر، به معنا و تعریف معجزه داشته باشیم.
معجزه، در اصطلاح، این است که مدعی منصبی از مناصب الهی، برای اثبات صحت ادعایش، کاری را انجام دهد که خارق قوانین طبیعی است و دیگران از انجامدادن آن عاجزند.[۱] پس از خاتم انبیا، حضرت محمد صلیاللهعلیهوآله امامان معصوم علیهمالسلام را مجریان شریعت و جانشینان طریقت آن حضرت و حجت خویش در روی زمین قرار داده و نشانههایی برای آنان قرار داده تا بتوانند با کسانی که راه هدایت را بر مردم مشتبه میکردند و مردم را به گمراهی و ضلالت میکشاندند، چیره شوند و بهوسیله این علامتها شناخته شوند. این راه و علامت، همان است که در اصطلاح متکلمان، «معجزه» و در اصطلاح قرآن، «بینه» و «آیه» نامیده میشود. خداوند میفرماید: «لقد أرسلنا رسلنا بالبینات و أنزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط …؛[۲] ما، رسولان خود را با دلائل روشن (معجزه) فرستادیم و با آنان، کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند.» از امام صادق علیهالسلام درباره علت اعطای معجزه از سوی خداوند، سؤال شد. آن حضرت، در جواب فرمودند: «معجزه، علامتی است از طرف خداوند که آن را فقط به انبیا و رسل و امامان اعطا میکند تا صدق آنان از دروغ دروغگو شناخته شود».[۳]
باتوجه به اینکه جمیع مسلمانان به امکان کرامت اولیای خدا عقیده دارند ـ چنانکه تفتازاتی میگوید: جمهور مسلمانان، به جواز کرامت اولیای خدا معتقد هستند».[۴] ـ پس انجامدادن معجزات و کرامات از سوی امامان معصوم علیهمالسلام و از جمله امام زمان ـ که حجتهای خداوند بر روی زمین و وارثان زمین هستند ـ امر عجیبی نیست. با مراجعه به کتابهای تاریخی و روایی و ورقزدن صفحات آن، مشاهده میکنیم که معجزات و کرامات فراوانی از سوی آنان به وقوع پیوسته است.
پس از این مقدمه باید گفت، معجزات آن حضرت دو دسته است:
الف. معجزاتی که آن حضرت در دوران تولد و کودکی و غیبت، انجام دادهاند؛ برای مثال:
۱. تولد بدون ظاهرشدن آثار حمل
از امام حسن عسکری علیهالسلام نقل شده که به حکیمه (دختر امام جواد علیهالسلام) فرمود: «امشب به خانه ما بیا؛ زیرا، امر مهمی رخ خواهد داد». حکیمه پرسید: چه اتفاقی؟ امام فرمود: «قائم آل محمد امشب بهدنیا خواهد آمد». حکیمه پرسید: از چه کسی؟. امام فرمود: «از نرجس». حکیمه میگوید: «به نزد نرجس رفتم و به او، فرزند بزرگواری را بشارت دادم، در حالی که هیچ اثر حملی در او مشاهده نکردم».[۵] چنین معجزهای در مورد حضرت موسی علیهالسلام هم بیان شده است.[۶]
۲. قرآن خواندن در بدو تولد
هنگامیکه امام مهدی علیهالسلام از مادر متولد شد، ایشان را به امام حسن عسکری علیهالسلام دادند. آن حضرت، وی را در آغوش گرفت و فرمود: «قرآن بخوان». امام مهدی علیهالسلام شروع به خواندن قرآن کرد.[۷]
۳. شفای مریض لاعلاج
محمدبنیوسف نقل میکند، به مرضی دچار شدم که پزشکان از علاج آن ناامید شدند. نامههایی به امام مهدی علیهالسلام نوشتم و از آن حضرت، طلب شفا کردم. ایشان در جواب نوشتند: «ألبسک الله العافیه؛ خداوند، بر تو لباس عافیت بپوشاند.» مدتی نگذشت که شفا پیدا کردم و وقتی پزشکان از این ماجرا مطلع شدند، گفتند: این شفا و عافیت، بهیقین، از جانب خداوند بوده است.[۸]
۴. طلاشدن سنگریزه
یکی از اهالی مدائن میگوید: همراه رفیقم، به حج میرفتیم. در نزدیکی موقف، فقیری به سوی ما آمد. ما به او جواب رد دادیم. سپس به سوی جوانی خوشسیما که ردایی پوشیده بود رفت. او سنگی از روی زمین برداشت و به فقیر داد. شخص فقیر، مدت زیادی در حق او دعا میکرد. در این هنگام، آن جوان غائب شد. ما به نزد مرد فقیر رفتیم و گفتیم: «وای بر تو! آیا برای گرفتن یک سنگ، این قدر دعا میکنی؟» که ناگهان در دست او سنگی از طلا دیدیم که در حدود بیست مثقال میشد. وقتی در مورد آن جوان از اهل مکه و مدینه سؤال کردیم، گفتند: «او از علویان است و هر سال با پای پیاده به حج میآید».[۹]
۵. خبردادن از غیب
از پسر مهزیار نقل شده که در سفری با کشتی همراه پدرم بودم و مال زیادی به همراه او بود. پدرم، دچار بیماری سختی شد و گفت: من، در حال مردن هستم. و در مورد آن اموال وصیت کرد که آنها را به امام زمان بدهم. از این وصیت تعجب کردم، ولی مطمئن بودم که پدرم بیهوده سخن نمیگوید. با خود گفتم: اگر امر برایم روشن شد، مانند دوران امام حسن عسکری علیهالسلام به وصیت عمل میکنم و گرنه آن را صدقه میدهم». مدتی در عراق بودم تا اینکه فرستادهای از جانب امام زمان آمد و مشخصات مال و محل مخفیکردن آن را گفت و حتی بعضی از مشخصاتی را که خودم هم نمیدانستم، بیان کرد و من هم مال را به او دادم.[۱۰]
ب. معجزاتی که امام مهدی علیهالسلام به هنگام ظهور انجام خواهد داد؛ به عنوان نمونه:
از امام صادق علیهالسلام نقل است که فرمود: هیچ معجزهای از معجزات انبیا نیست، مگر اینکه خداوند آن را برای اتمام حجت بر دشمنان بهدست حضرت قائم ظاهر خواهد کرد.[۱۱] بنابراین معجزات آن حضرت به دوره غیبت و پیش از آن، ختم نمیشود و هنگام ظهور نیز برای معرفی حقانیت خویش و اتمام حجت بر دشمنان و منکران، معجزاتی را انجام خواهد داد.