جریان جنگ امام امیر المؤمنین (ع) با عمرو بن عبدود در غزوه خندق در میان عامه و خاصه معروف و مشهور است و همچنین فضیلت ضربت علی (ع) در این جنگ نه تنها در کتب شیعه نقل شده بلکه در کتابهای معتبر اهل سنت هم با تعبیرات گوناگون آمده است.
فخر رازی یکی از دانشمندان و مفسران معروف اهل سنت، در تفسیر خود می گوید: پیامبر اسلام (ص) فرمود: جنگ و مبارزه علی (ع) با عمرو بن عبدود بهتر از عمل امت من تا روز قیامت است.[1]
حاکم نیشابوری حدیث فوق را با تعبیر دیگر نقل کرده است او می گوید پیامبر اسلام (ص) فرمود: جنگ و مبارزه علی بن ابی طالب (ع) با عمر و بن عبدود در روز خندق بهتر از اعمال امت من تا روز قیامت.[2]
مرحوم ابن شهر آشوب در کتاب «المناقب» نقل می کند: هنگامی که علی (ع) بر عمر و بن عبدود غالب شد (و او را نقش بر زمین کرد) سر او را از بدن جدا نکرد بعضی در این باره سخنان ناروائی درباره علی (ع) به زبان می آوردند و یکی از اصحاب رسول خدا (ص) به نام حذیفه پاسخ می داد (و علی علیه السلام دفاع می کرد) پیامبر اسلام (ص) فرمود: ساکت باش ای حذیفه به زودی علی (ع) حقیقت را بیان می کند.
آنگاه علی (ع) عمروبن عبدود را به قتل رساند وقتی به خدمت پیامبر اکرم (ص) رسید آن حضرت سئوال کرد (یا علی چرا در کشتن عمرو تأخیر کردی؟) علی (ع) پاسخ داد برای اینکه عمروبن عبدود به مادرم ناسزا گفت و آب دهانش را بر صورتم انداخت (در نتیجه من ناراحت و خشمگین شدم) و از این مطلب ترسیدم که اگر در آن حال او را بکشم ناراحت بودن من در قتل او سهیم باشد (و عمل من تنها برای رضای خدا نباشد و لذا) قتل او را تأخیر انداختم تا برای رضای خدا و در راه او عمرو را به قتل برسانم.[3]
و اما اینکه امام علی (ع) در برابر عمل ناروای عمروبن عبدود غضبناک و خشمگین شد هیچ منافاتی با مساله عصمت ندارد زیرا عصمت یعنی مصون ماندن از گناهان اما خشم و غضب و رضا و خوشنودی و گریه و خنده و امثال اینها جزء خلقت و سرشت انسان است و این علائم و آثار در زندگی امامان معصوم و پیامبر اکرم (ع) قابل انکار نیست و مسلما تمام این حالات منبعث از خوشنودی و غضب الهی است.
و این مطلب نه تنها اشکال ندارد بلکه مقام اخلاص امام (ع) را نشان می دهد و شبیه آیه 207 سوره بقره است که در داستان «لیله المبیب» در مقام بیان اخلاص آن حضرت نازل شد در آنجا می خوانیم:
بعضی از مردم (با ایمان و فداکار همچون علی (ع) در لیله المیبت به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر (ص)) جان خود را در برابر خوشنودی خدا می فروشند و خدا نسبت به بندگانش مهربان است.[4]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. فروغ ابدیت، ج2، چاپ15، ص139.
2. پژوهش پیرامون زندگی علی(ع)، جغفر سبحانی.
پی نوشت ها:
[1] . لمبارزه علی علیه السلام مع عمر و بن عبدود العامری أفضل من عمل امتی إلی یوم القیامه تفسیر فخر رازی، ج32، ص31، در ذیل تفسیر آیه.
[2] . سوره قدر…. لمبارزه علی بن ابی طالب لعمرو بن عبدود یوم الخندق أفضل من أعمال امتی إلی یوم القیامه. مستدرک الصحیحین، ج3، ص32.
[3] . قال ابن شهر آشوب: لما أدرک عمرو بن عبدود لم یضربه، فوفعوا فی علی (ع) فرد عنه حذیفه فقال النبی (ص): مه یا حذیفه فان علیاً (ع) سیذکر سبب وقفته، ثم أنه ضربه، فلما جاء سأله النبی (ص) عن ذلک. قال: قد کان شتم أمیو تفل فی وجهی فخشیت ان أضربه لخط نفسی، فترکته حتی سکن مابی ثم قتلته فی الله؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، بیروت، دار الأضواء، ج2، ص115، و مستدرک الوسائل، ج18، ص28، باب23، از ابواب مقدمات الحدود، حدث5.
[4] . و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رئوف بالعباد. بقره/207.
