پژوهشی در مورد فدک در پاسخ به یک دانشور سنّی (3)

روی برگرداندن زهرا سلام اللّه علیها از ابوبکر
تا این جا در بخش های گذشته نگارنده ی نامه را با دو موضوع مهم یعنی جزئیات مربوط به ماجرای فدک و احادیث ساختگی و تحلیل آن ها آشنا کردیم، و در ارائه ی این مطالب بى طرفی و انصاف را با نقل مدارک معتبر اهل سنّت همراه کردیم. اینک بخش دیگری از نامه را توضیح مى دهیم که در مورد غضب فاطمه علیها السلام پس از غصب فدک است.
آرى، ابوبکر با حدیث ساختگى، فدک را از فاطمه زهرا علیها السلام، آن مطهّر و پاره تن رسول خدا صلی اللّه علیه و آله ربود. آن بانوی بزرگوار همواره تا آخرین لحظات حیات خود حق خویش را خواهان بود و سرانجام – همچنان که کمی پیش تر به نقل از کتاب بُخاری و مسلم بیان کردیم – در حالی از دنیا رفت که بر ابوبکر خشمناک بوده و از او روی برمى گرداند. آن حضرت وصیّت نمود که شبانه دفن گردد و هیچ یک از آن گروه بر او نماز نگزارند.
البتّه این ماجرا نیز از مطالب مسلّم تاریخ اسلام است که برخی از راویان آن عبارتند از:

– بُخاری در باب فرض الخمس (1)
– مسلم در کتاب الجهاد والسیر (2)
– ابن سعد در الطبقات الکبرى (3)
– ابو جعفر طَحاوى (4)
– محمّد بن جریر طبرى (5)
– حاکم نیشابورى (6)
– ابوبکر بیهقى (7)
– ابو نعیم اصفهانى (8)
– ابن عبدالبر قُرطُبى (9)
– محی الدین نَوَوى (10)
– ابوبکر هیثمى (11)
– ابن اثیر جَزَرى (12)
– ابن حجر عسقلانى (13)

حدیث ساختگی دیگر
ماجرای غصب فدک به طور مسلّم پیامدهای ویژه ای در پی داشت از آن رو برای آن گروه سخت بود که پاره ی تن رسول خدا صلی اللّه علیه و آله این گونه دنیا را ترک کند، و برایشان ناگوار بود که آن بانو به خاک سپرده شود و ابوبکر – که به گمانشان جانشین پدرش بود – و اصحابش حتّی نتوانند بر جنازه ی او حاضر شوند و بر او نماز بخوانند. از این رو، برخی از آنان حدیثی را از زبان فرزندان آن بانو ساختند تا حضور ابوبکر و نماز گزاردن او را بر آن بانوی بزرگوار و حتّی گفتن چهار تکبیر را از سوی او نشان دهد… (!!).
امّا از حسن اتّفاق شخصیتی مانند ابن حجر عسقلانی بر بطلان این حدیث تصریح نموده است. وی به هنگام بیان شرح حال عبداللّه بن محمّد بن ربیعه بن قدامه قدامی مصیصی مى نویسد:
وی یکی از ضعفاء است، از مالک احادیث باطلی را نقل کرده، و از جمله آن ها این حدیث است که از جعفر بن محمّد از پدرش از جدّش آورده:
فاطمه شبانگاه از دنیا رفت. پس ابوبکر، عمر و عدّه بسیاری آمدند. ابوبکر به علی گفت: جلو بایست و نماز بخوان.
علی پاسخ داد: به خدا سوگند! چنین نمى کنم و نمى توانم بر تو مقدّم شوم تو خلیفه ی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله هستى (!!).
پس نماز جنازه به امامت ابوبکر برگزار شد و او چهار تکبیر گفت (14).

خشم فاطمه علیها السلام همان خشم خداوند است
با توجّه به آن چه بیان شد که فاطمه ی زهرا علیها السلام، پاره ی تن پیامبر خدا صلی اللّه علیه و آله، همواره تا واپسین لحظه های زندگی خود خواهان حق خویش بود، و در حالی از دنیا رفت که بر ابوبکر خشمناک بود و از او روی برگرداند.
نگارنده ی نامه گفته است: زهرا زنی مانند دیگر زنان است… حال چه تفاوتی مى کند اگر به سبب واگذار نشدن فدک به او، بر ابوبکر خشم گرفته باشد؟
در این جا برای روشن شدن ذهن ایشان جا دارد که به این حدیثِ صحیح توجّه کنیم:
رسول خدا صلی اللّه علیه و آله- آن گونه که تمام دانشمندان مسلمان روایت نموده اند – فرموده بود:
یا فاطمه! اِنّ اللّه تعالی یغضب لغضبک ویرضی لرضاک….
ای فاطمه! خداوند به غضب تو غضبناک و به خوشنودی تو خوشنود مى گردد….
و بسیاری از بزرگان اهل تسنّن این حدیث را نقل کرده اند، برخی از راویانِ بزرگ این حدیث عبارتند از:

– حافظ ابو موسی ابن مثنّی بصری ( 252 ) (15).
– حافظ ابوبکر ابن ابى عاصم ( 287 ) (16).
– حافظ ابو یعلی موصلی ( 307 ) (17).
– حافظ ابو القاسم طبرانی ( 360 ) در (18).
– حافظ حاکم نیشابوری ( 405 ) (19).
– حافظ ابو سعد خرکوشی ( 406 ) (20).
– حافظ ابو نعیم اصفهانی ( 430 ) (21).
– حافظ ابو الحسن ابن اثیر ( 630 ) (22).
– حافظ محبّ الدین ابن نجّار بغدادی ( 643 ) (23).
– حافظ ابو المظفّر سبط ابن جوزی ( 654 ) (24).
– حافظ محبّ الدین طبری ( 694 ) (25).
– حافظ ابو حَجّاج مزّی ( 742 ) (26).
– حافظ ابن حجر عسقلانی ( 852 ) (27).
– حافظ ابن حجر مکّی ( 954 ) (28).
– حافظ علی متّقی هندی ( 975 ) (29).
– حافظ ابو عبداللّه زرقانی مالکی ( 1122 ) (30).

پی‌نوشت‌ها:

1. صحیح بُخارى: 4 / 177 و 178 حدیث 2.
2. صحیح مسلم: 5 / 153 و 154.
3. الطبقات الکبرى: 10 / 28.
4. شرح معانی الآثار: 2 / 4 و 3 / 308.
5. تاریخ طبرى: 2 / 236.
6. مستدرک حاکم: 3 / 178 حدیث 4764.
7. السنن الکبرى: 6 / 300 و 396.
8. حلیه الاولیاء: 2 / 43.
9. الإستیعاب: 4 / 1897.
10. تهذیب الاسماء واللغات: 2 / 353.
11. مجمع الزوائد: 9 / 311.
12. أُسد الغابه: 6 / 226.
13. الإصابه: 8 / 60.
14. لسان المیزان: 3 / 334.
15. ذخائر العقبى: 82 و 83.
16. الإصابه: 8 / 57، شرح المواهب الدنیّه: 4 / 330.
17. کنز العمّال: 12 / 111 حدیث 34238.
18. معجم الکبیر: 1 / 108 حدیث 182 و 22 / 401 حدیث 1001.
19. مستدرک حاکم: 3 / 167 حدیث 4730.
20. ذخائر العقبى: 82 و 83.
21. فضائل الخلفای ابى نُعیم: 124 و 125 حدیث 140، کنز العمّال: 12 / 111 حدیث 34238.
22. اُسد الغابه: 6 / 224.
23. کنز العمّال: 13 / 674 حدیث 37725.
24. تذکره خواص الاُمّه: 279.
25. ذخائر العقبى: 82 و 83.
26. تهذیب الکمال: 22 / 379.
27. الإصابه: 8 / 56، تهذیب التهذیب: 12 / 442.
28. الصواعق المحرقه: 105.
29. کنز العمّال: 12 / 111 حدیث 34238 و 13 / 674 حدیث 37725.
30. شرح مواهب الدنیّه: 4 / 3030.
منبع مقاله :
حسینی میلانی، علی؛ (1390)، فدک در فراز و نشیب (پژوهشی در مورد فدک در پاسخ به یک دانشور سنّی)، قم: الحقایق، چاپ پنجم