شناخت همسر قبل از ازدواج یکی از مهمترین مسائل ازدواج است. بسیاری از ازدواجهایی که به طلاق ختم می شود و بسیاری از زندگیهایی که با جدایی روحی سپری می شوند در اثر بد بودن زن و شوهر و یا یکی از آنها نیست. بسیاری از همسران افراد خوبی هستند و می توانند به تنهایی خوشبخت باشند اما در کنار هم چه بسا نتوانند. این امر باید قبل از ازدواج تشخیص داده شود.
برای شناخت فرد مورد نظر در انتخاب همسر می توان بر اساس فرایند ازدواج مراحل را ذکر کرد که در ادامه می آید. واضح است که برخی از مراحل مثل تحقیق درباره خانواده شخص مورد نظر برای بعضی به علت آشنایی دیرینه قبلی لازم نمی باشد.
مرحله اوّل: پیدا کردن معیار و هدف
یافتن معیارهای همسر شایسته و هدف از تشکیل زندگی برای گزینش همسر، همانند داشتن چراغ روشن برای وسیله نقلیه در جادّه تاریک است که عموماً اولیاء و جوانان نسبت به آن بی توجّه اند، زیرا چه بسیار خانواده هایی تشکیل می شوند که طرفین یا هدف مشخصی از ازدواج ندارند و یا در اثر نداشتن معیار روشن، به صورت تصادفی در زیر یک سقف قرار می گیرند در نتیجه زندگی آنها از استحکام لازم برخوردار نیست و با کوچکترین لغزشی سقوط می کند. برای آگاهی از معیارهای انتخاب همسر کتاب جوانان و انتخاب همسر که در پایان معرفی شده است مناسب می باشد.
مرحله دوم: تحقیق:
بعد از آنکه با معیارهای مشخص سراغ کسی رفتیم نوبت تحقیق و پرس و جو در تمام جوانب طرف مقابل فرا می رسد. چون روحیّات، برخوردها و نسب و گذشته فرد مقابل تأثیر مستقیمی در زندگی آینده ما خواهد داشت. و مسأله یک عمر زندگی است نباید با امر مهم تحقیق، صوری و ظاهری برخورد شود. البته همانگونه که نباید بدون دلیل و شناخت کافی، کسی را به عنوان همسر پذیرفت، نباید هم بدون دلیل و شناخت کافی، او را ردّ کرد، ممکن است این فردی را که ردّ می کنیم، فرد صالح و مناسبی باشد و با از دست دادن او، دیگر فردی به خوبی او نصیبمان نشود.[1] راههای تحقیق عبارتند از 1. بررسی احوال و صفات خویشان نزدیک شخص که در فامیل عمومیّت دارد. 2. تحقیق از روحیات فرد بوسیله خویشان فرد. 3. تحقیق از دوستان نزدیک او. 4. از طریق مدیران و معلمان او 5. از طریق دشمنان شخص و افرادی که رابطه خوبی با او ندارند.
البته تحقیق وسیله ای برای پیش آگاهی می باشد. و تا گفته های این افراد از راههای دیگر ثابت نشود. نباید مورد توجّه و عمل قرار گیرد. و همچنین بهتر است از افراد زیادی تحقیق شود تا نتیجه به واقعیت نزدیک تر شود.[2] مرحله سوم: برداشت ها و بازخوردهای اولیه در جلسات خواستگاری
معمولاً در مراحل اول خواستگاری خانواده پسر به منزل خانواده دختر می روند. در برخی موارد هم قبل از تمام شدن کار، خانواده ها برای گفتگوی دختر و پسر جلسات متعددی دارند. این رفت و آمدها موقعیتهای مناسبی هستند برای برداشتهای ظریف از ویژگی های شخصیتی, فرهنگی و اجتماعی طرفین و خانواده های آنها.
مرحله چهارم: گفتگوی مستقیم:
آخرین مرحله شناخت قبل از ازدواج و مهمترین و مؤثرترین مرحله‌ شناخت همین دیدار و گفتگوی مستقیم دختر و پسر می باشد. تعداد جلسات گفتگو هر چه بیشتر باشد شناخت بیشتر حاصل می شود. دستور کار جلسه گفتگو به این ترتیب می باشد: 1. بیان خطّ مشی کلّی زندگی آینده. 2. گفتگو درباره اهداف آینده. 3. بیان صادقانه‌صفات و اخلاق و خصوصیات خود. 4. بیان خواسته ها و انتظارات طرفین از همدیگر 5. بیان نظرات خود درباره چگونگی برخورد و رفتار و رابطه با خانواده و بستگان و خویشان یکدیگر. 6. طرح نظرات خود درباره شیوه ‌تربیتی فرزندان. 7. بیان عیب و نواقص و بیماریهای خود. 8. دیدن زیبائیهای ظاهری همدیگر بدون سوء نیّت.[3]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تشکیل خانواده در اسلام، علی قائمی، ناشر امیری.
2. جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان.
3. انتخاب همسر، ابراهیم امینی، چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی.

پی نوشت ها:
[1] . امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، انتشارات امیر کبیر، چاپ هشتم، 1383، ص 97.
[2] . مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، چاپ بیست و دوم، 1383، ص186.
[3] . رفیعی، مهدی، طلوع آشنایی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، 1380، ص 62.