مقدمه:
هدف ازدواج از نظر اسلام، تنها ارضای غریزه جنسی و آمیزش نیست. تولید نسلی صالح در پرتو رفتارهای جنسی محصول مهم ازدواج است که در عوض انس و آرامش روانی، حفظ عفت و مصونیت از گناه و سلامت و امنیت اجتماعی را به ارمغان می آورد.[1] بنابراین آداب و دستوراتی که اسلام برای آمیزش بیان کرده است، با توجّه به اهداف آن است یعنی هم بهداشت روانی ازدواج را در نظر گرفته تا زن و مرد از طریق این رفتار، به سکون و آرامش روانی و اوج لذت مشروع دست یابند و هم حفظ عفت و سلامت نسل و مسایل بهداشتی را مورد توجّه قرار داده است.

مهم‎ترین آداب و دستورات اسلامی
1. داشتن آمادگی روانی برای آمیزش؛ یکی از مهم‎ترین مسایل در امر آمیزش این است که زن و مرد هر دو از نظر روانی آمادگی برای آمیزش را داشته باشند؛ یعنی در خود احساس نیاز کنند و کشش درونی آنها را به سوی یکدیگر علاقمند نماید. در بسیاری از روایات، توصیه شده است که زن و مرد در حریم خصوصی خود آزادتر از بیرون باشند، یکی از اهداف و فلسفه‎هایی که می‎توان برای رعایت نکات مطرح شده در روایات، در نظر گرفت این است که با رعایت آن نکات، آمادگی روانی برای زن و مرد حاصل می‎شود. از جمله، در روایات تأکید شده است که زن خودش را برای همسرش آرایش کند، امام باقر ـ علیه السّلام ـ می‎فرماید: سزاوار نیست زن خودش را (برای همسرش) آرایش نکند ولو به این‎که گردنبندی به گردن آویزد.[2] علاوه بر تأکید بر آرایش زن برای شوهر، حفظ ظاهر مرد نیز برای همسرش سفارش شده است، پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمود: «لازم است هر کدام از شما خود را برای همسرش مهیا و آراسته کند، همانطوری که دوست دارد همسرش هم برای او آراسته باشد»[3] آرایش زن برای همسر و هم‎چنان آراسته بودن مرد باعث می‎شود که زن و شوهر نسبت به یکدیگر بیشتر علاقمند گردند و در نتیجه آمادگی روانی برای آمیزش در آنها حاصل می‎شود.
2. داشتن آمادگی جسمی برای آمیزش؛ یکی دیگر از مسایلی که هم از نظر علمی و هم از نظر اسلام، توجّه و رعایت آن در مسأله آمیزش لازم و ضروری است، داشتن آمادگی فیزیولوژیکی برای آمیزش است. روان‎شناسان و متخصصان مسایل جنسی تأکید کرده‎اند که زن و شوهر قبل از آمیزش باید نکاتی را رعایت کنند تا هر دو به اوج لذت جنسی برسند در روایات نیز از شتاب در آمیزش نهی شده است.[4] شتابزدگی در آمیزش باعث عدم ارضاء طرف مقابل می‎شود و هم‎چنین در درازمدت مشکلات و اختلالاتی را در پی خواهد داشت.
3. خواندن دعاهایی که در این زمینه وارد شده است؛ آمیزش جنسی اگر مطابق ضوابط دینی انجام گیرد، نوعی عبادت است، و دعا و استغاثه در آن مواقع برای صحت جسمانی و روحی فرزند و پرهیز از شیطان و وسوسه‎های او مورد سفارش اخبار و احادیث قرار گرفته است. در روایتی از امام باقر ـ علیه السّلام ـ آمده است: «هنگامی که قصد نزدیک شدن به همسرت را داشتی این دعا را بخوان: خدا یا فرزندی نصیبم نما و او را خدا ترس و پاک طینت قرار ده، او را سالم از هر نقص و ایرادی بیافرین، و عاقبتش را ختم به خیر بگردان.»[5] در برخی روایات آمده است که در آن هنگام انسان باید از هرگونه گناه دور باشد و حتی فکر گناه را هم نکند تا به اصطلاح شیطان در نطفه آنان شریک نگردد.[6] 4. آرامش و مکان مناسب:
یکی از اموری که همسران باید رعایت کنند آن است که همبستری آنان کاملاً در مکان امن و مناسب مانند اتاقی که گذر افراد دیگر در آن نیست، باشد،[7] در غیر این صورت موجب فساد و انحراف خواهد شد، و نیز لازم است مسایل خصوصی و اسراری که در این رابطه دارند، برای کسی نقل نکنند و با این کار حریم حیا و عفت و غیرت اسلامی آنان که یکی از اهداف ازدواج نیز می‎باشد، حفظ خواهد شد.
5. رعایت نکات تربیتی در مورد کودکان؛ پدر و مادرها باید توجّه داشته باشند که هیچ‎گاه جلو روی کودکان و حتی کودکان چند ماهه، همبستر نشوند. چون نگاه کودکان و گوش دادن‎شان به صدای والدین آثار بسیار نامطلوبی در آنان خواهد گذاشت. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «نباید مردی با همسرش در اتاقی که کودکی هست آمیزش کند.»[8] پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ نیز فرموده است: «سوگند به آن کسی که جانم در دست او است، اگر مردی با همسرش در خانه‎ای همبستر شود و کودکی آنها را بنگرد و سخن و صدای نفس آنها را بشنود، آن کودک هرگز رستگار نخواهد شد، اگر پسر باشد زناکار می‎شود و اگر دختر باشد آلوده دامن می‎گردد.[9] 6. در برخی روایات دستورالعمل‎های نسبتاً‌ جامعی در مورد زمان‎های آمیزش وارد شده[10] و نیز از آمیزش با همسر در حال قاعدگی و بعد از احتلام نیز نهی شده است.[11]

نتیجه‎گیری:
از آنجا که انعقاد نطفه از طریق آمیزش حاصل می‎شود و در واقع آمیزش، اساس و زیربنای شکل‎گیری موجودی به نام انسان است و تحقیقات علمی نیز اثبات کرده است که بسیاری از ویژگی‎های شخصیتی کودک ژنتیکی است یعنی از پدر و مادر منتقل می‎شود، لذا اسلام دستورالعمل‎‎های مهمی را در این خصوص بیان کرده است که لازم است بصورت صحیح و بدون پیرایه به والدین آموزش داده شود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. علی غضنفری، ازدواج و آداب زناشویی در اسلام، انتشارات لاهیجی، 1380.
2. شیخ حر عاملی، وسایل‎الشیعه، ج 20.
3. علی‎اصغر مروارید، سلسله الینابیع الفقهیه، کتاب نکاح، ج 18 و 19.

پی نوشت ها:
[1] . طاهری، حبیب‎الله، سیری در مسایل خانواده، سازمان تبلیغات اسلامی، 1370، ص 47ـ44.
[2] . حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، بیروت، موسسه آل البیت الاحیاء التراث، چاپ دوم، 1424، ج20، ص166، حدیث 25321.
[3] . طباطبایی بروجردی، آقا حسین، جامع احادیث شیعه، ج 20، ص 233.
[4] . حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 20، ص 117، حدیث 25181 و 25182 و 25184.
[5] . حر عاملی، وسایل‎الشیعه، ج 20، ص 117، حدیث 25180؛ دعاهای دیگری نیز وجود دارد. همان، ص 136، حدیث 25236.
[6] . همان، ج 14، ص 96 و 81.
[7] . همان، ج 20، ص 133، حدیث 25226.
[8] . کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، ج 5، ص 500.
[9] . همان.
[10] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 103، ص 283ـ281.
[11] . همان، ج 103، ص 287ـ283.