چه راه حلّی پیشنهاد میکنید که من بتوانم از آن راه بچههایم را تشویق به خواندن نماز کنم در حالی که هم من و هم پدرشان نماز خود را اوّل وقت میخوانیم ولی بچهها نماز را سبک میشمارند.
اهمیت توجه و عنایت به تربیت دینی و مذهبی فرزندان در مقاطع مختلف سنّی برهیچ کس پوشیده نیست. یکی از مهمترین وظایف والدین تربیت فرزندان در بعد دینی و مذهبی از جمله نماز است که در دوران کودکی و نوجوانی باید انجام شود. اگر والدین بتوانند از همان سالهای اولیه، فرزندان خود را به نماز و مسایل اسلامی عادت دهند، در بزرگسالی نیز اهل نماز خواهند بود. بنابراین شما میتوانید از این فرصت به خوبی استفاده نموده و با به کارگیری روشهای زیر فرزندان خود را به نماز و دیگر مسایل مذهبی علاقمند نمایید:
1. برقراری ارتباط عاطفی با فرزندان و پرهیز از ارتباط دستوری وخشک
یکی از عوامل مؤثر در تشویق و عادت دهی فرزندان به نماز، برقراری ارتباط عاطفی و محبّت آمیز با آنان است. اگر ارتباط والدین با فرزندان صمیمی و دوستانه باشد، فرزندان به گفتههای والدین احترام میگذارند و از رفتارهای آنان نیز تبعیت مینمایند. بنابراین سعی کنید با برقراری ارتباط صمیمی با فرزندانتان، اعتماد آنان را نسبت به خود جلب کنید در آن صورت در تمامی رفتارها از جمله نماز خواندن با شما همانند سازی خواهند نمود و اگر آنان را به نماز دعوت کنید نیز میپذیرند.[1] از روشهای تحکّم آمیز و دستوری جداً پرهیز نمایید زیرا فرزندان به خصوص در دوران نوجوانی از دستور دادن و برخورد تحکّم آمیز به شدّت متنفرند.
استفاده از روش محبّت و حاکی از احترام در سیره عملی رسول خدا نیز وجود داشته است. رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ وقتی مأموریت یافت تا خویشان خود را به دین اسلام دعوت نماید در مجلسی که به همین منظور تشکیل داده بود پیش از ابلاغ دعوت خود از آنها به خوبی پذیرایی کرد و آن گاه آنان را به پذیرش دین الهی دعوت نمود.[2]
2. الگو دهی؛
یکی از مشکلات اساسی تربیت در عصر حاضر کمبود یا نبودن الگوها و یا همخوانی نداشتن الگوها با یادگیرنده است.[3] الگودهی در تربیت فرزندان به نماز یکی از روشهای مهم محسوب میشود. در نامه خود اشاره نموده بودید که هم من و هم پدرشان نماز خود را اوّل وقت میخوانیم ولی فرزندان ما نماز را سبک میشمارند؛ از این سخن شما استفاده میشود که به نقش الگوها در تربیت مذهبی فرزندان توجه دارید و تعجب نمودهاید که چرا فرزندان شما اهل نماز اوّل وقت نیستند. در این زمینه باید عرض نمود که یکی از عوامل موثر در روش الگودهی تناسب سنّی بین الگوها و یادگیرندگان است. شاید همین تفاوت سنّی یا نحوه روابط شما با فرزندان باعث شده که مانند شما رفتار نکنند. بنابراین چه خوب است که الگوهای متناسب با سنّ فرزندانتان معرفی کنید. سعی کنید افرادی که از نظر سنّی و جنسی با آنان یکسان هستند، معرفی نمایید و حتی زمینه دوستیشان را فراهم کنید تا رفتارهای خوب و پسندیده را از آنان یاد بگیرند. در هر حال بهترین وسیله تشویق فرزندان به نماز اوّل وقت عمل والدین است. اهمیت به نماز اوّل وقت از طرف والدین در دراز مدت و به طور ناخودآگاه فرزندان را به نماز اوّل وقت تشویق میکند. همچنین توجه داشته باشید که فرزندان 10 تا 12 ساله شما هنوز به آن حد از درک نرسیدهاند که حتماً خود را به نماز اوّل وقت موظف بدانند. باز هم تکرار میکنم خودتان نماز را سبک نشمارید. یقیناً فرزندان الگو خواهند گرفت.
3. درباره اهمیت نماز با فرزندان تان سخن بگویید؛
یکی از عواملی که باعث میشود افراد نسبت به اصل نماز یا نماز اوّل وقت بیاعتنایی کنند عدم آگاهی آنان است. بنابراین اگر فکر میکنید که فرزندان شما در مورد اهمیت نماز آگاهی لازم را ندارند، روایاتی را در این زمینه به آنها بگویید. در روایات آمده است که «نماز عمود دین است؛ نماز ملاک و معیار قبولی اعمال است؛ نماز معراج مؤمن است؛[4] و در قرآن آمده است که: نماز انسان را از فحشا و منکرات باز میدارد.[5]
4. درباره اهمیت و فضیلت نماز اوّل وقت با فرزندانتان سخن بگویید؛
درباره فضیلت نماز اوّل وقت نیز روایات بسیاری وجود دارد از جمله این که انسان باید سعی کند نماز خود را در اوّل وقت بخواند مگر آن که مشکل و یا عذری داشته باشد.[6] به این نیز توجه داشته باشید که بیان مستقیم فضایل نماز اوّل وقت چندان مناسب نیست، بلکه بهتر است که در این باره در قالب داستان و حکایت و شعر با فرزندان صحبت شود تا اثر پذیری آنها کامل شود.
در پایان لازم به یادآوری است که نماز اوّل وقت، دارای فضیلت بیشتر میباشد، بنابراین اگر فرزندان شما اهل نماز هستند و نماز خود را مرتّب میخوانند و لو در غیر اوّل وقت باید آنها را تشویق کنید که ادامه دهند و هرگز آنان بخاطر آن که نمازشان را در اوّل وقت نمیخوانند مورد نکوهش و تنبیه قرار ندهید، زیرا ممکن است از اصل نماز دلسرد شوند و به کلی ترک کنند.
امیدوارم که بتوانید با استفاده از روشهای مذکور فرزندان خود را به نماز اوّل وقت عادت دهید، اگر باز هم برای مانامه ارسال نمودید لطف نموده سنّ و جنسیّت فرزندان خود را نیز متذکر شوید تا به صورت دقیقتر بتوانیم شما را راهنمایی کنیم و روشهای متناسب با سنّ آنان را بازگو نماییم.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. عباس عزیزی، سیمای نماز، انتشارات صلاه، چهارم، 1381.
2. جمعی از نویسندگان، نماز حقیقت درخشنده، ستاد اقامه نماز، اوّل، 1376.
3. حسن توانایان فرد، بهرهوری در آموزشهای نماز، مولف. دوّم، 1376.
4. محسن قرائتی، راز نماز برای جوانان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اوّل، 1368.
5. غلامعلی افروز، چگونه فرزندانمان را به نماز خواندن عادت دهیم.
پی نوشت ها:
[1] . برای مطالعه بیشتر رک: دلشاد تهرانی، مصطفی، اصول تربیت در نهج البلاغه، انتشارات دریا، چاپ اوّل، 1379، ص 22 تا 79.
[2] . مفید، الارشاد، قم، کتاب فروشی بصیرتی، بیتا، ص 29.
[3] . برای مطالعه بیشتر رک: موسوی، سید مهدی، کاشمری، روشهای تربیت، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اوّل، 1379، فصل 5.
[4] . در این زمینه مراجعه شود به: محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مرکز الاعلام الاسلامی، ج 5، ص 369 تا 371.
[5] . عنکبوت/45.
[6] . محمدی ری شهری، محمد، همان، ص 401 و 402.
