وقتی دچار مشکل و گرفتاری های زندگی می شویم چگونه از محضر قرآن برای رفع مشکلات و ناراحتی ها، بهره ببریم؟

قرآن مجید برترین و آخرین پیام خداوند و بزرگترین گوهر گرانبهای به جای مانده از پیامبر گرامی اسلام _ صلّی الله علیه و آله _ سرچشمه جوشان معارف اسلامی و مدار و محور اتحاد مسلمانان است. این اقیانوس بیکران که به ژرفای حقایق آن نمی توان رسید و شگفتی هایش را پایانی نیست، پا به پای زمان همانند خورشید و ماه بر همه ملتها در طول زمان می تابد و بر یکایک بینش ها و گرایش ها و کنش های هر ملتی، آیه یا آیاتی از آن انطباق می یابد. نخستین گام برای ورود به دریای بی کران قرآن و نوشیدن معارف حیات بخش آن، شناخت دقیق این کتاب گران سنگ است. آنان که قرآن را آنگونه که هست نشناخته اند، بجای اینکه از انس با قرآن لذت ببرند، دلزده و خسته می شوند و سرانجام کارشان به آنجا می کشد که از آن جز زیان و گمراهی سودی نمی برند.
قرآن، کتابی است حیات بخش و هدایتگر انسانها و جوامع که از سوی حق تعالی به رسول اکرم _ صلّی الله علیه و آله _ نازل شده است، قرآن کتابی نیست که تنها برای رفع مشکلات فردی شخص به آن مراجعه کنیم؛ بلکه رسالت قرآن اعم از این مطالب می باشد. لذا به چند نکته باید توجه نمود؛
نکته اول؛ در قرآن مجید آیات فراوانی وجود دارد که به بیان ویژگیهای این کتاب بزرگ پرداخته است، برخی از این آیات با عناوین مفرد، و برخی دیگر در قالب جمله یا جملاتی، قرآن را توصیف می کند. در قرآن مجید بیش از چهل عنوان مستقل بر این کتاب گران سنگ اطلاق شده که به چند مورد از آنها اشاره می کنیم:
1. حکمت بخشی از پیامدهای قرآن است: و یعلمکم الکتاب الحکمه؛[1] قرآن حکمت را به شما می آموزد» ، «و انزل الله علیک الکتاب و الحکمه»[2] 2. قرآن کتاب هدایت است: «فقد جائکم بینه من ربکم و هدیً؛[3] به تحقیق که شما را رهنمود و دلیلی روشن آمد» ، «ذلک هدی الله یهدی به من یشاء؛[4] آن قرآن رهنمود خداوند است که هر کس را می خواهد با آن راهنمائی می کند». این وصف قرآن دلالت دارد بر این که انسان به طرف هدف و مقصودی در حرکت است و برای شناختن راهی که او را به هدف برساند به راهنما نیاز دارد و این وظیفه را قرآن به عهده گرفته است.
3. موعظه یکی از اوصاف قرآن است: «موعظهٌ للمتّقین ؛[5] قرآن پندی برای پرهیزکاران است» ، «یا ایها الناس قد جائکم موعظه من ربّکم؛ ای مردم شما را از سوی پروردگارتان پندی آمد». موعظه در حقیقت عبارت است از چیزی که موجب رقّت و نرمی دل می شود، آن را به سوی خدا و پذیرفتن حق مایل ساخته و از سرکشی و طغیان و تمرّد باز می دارد. بنابراین نه تنها به خاطر فهماندن مطلب، بلکه برای تأثر قلب و رام شدن آن، انجام می گیرد و به عبارت دیگر سر و کار آن با دل است نه با عقل.
4. قرآن شفاء است: اطلاق شفاء بر قرآن مجید، به لحاظ درمان کردن بیماری های معنوی انسان می باشد. «یا ایها الناس قد جاءتکم موعظه من ربّکم و شفاء لما فی الصدور» ، «و ننزّل من القرآن ما هو شفاء و رحمه للمؤمنین»[6]. امام سجاد _ علیه السلام _ در مورد قرآن می فرماید: «و جَعَلتَه نوراً نهتدی من ظُلَم الظلاله و الجهاله باتّباعه و شفاءً لِمَن اَنَصتَ بفهم التصدیق الی اشتماعه؛[7] قرآن را همچون نوری فرا راه ما قرار دادی که با تبعیت از آن، از تاریکی های گمراهی و نادانی نجات یابیم و شفا قرار دادی برای کسی که از سر فهم و اذعان به آن گوش فرا دهد».
روشن است که شفاء بودن قرآن برای امراض معنوی انسان، به معنای عدم صحت استشفاء به آیات شریفه برای امراض بدنی نیست؛ چنانکه صحت استشفاء برای امراض بدنی از روایات استفاده می شود. همچنین عناوین دیگری از جمله رحمت، ذکر، نذیر، بشیر و … بر قرآن اطلاق می شود.[8] نکته دومی که باید توجه داشته باشیم، بحث شرائط بهره مندی از قرآن است. چنانچه دعا کردن و استجابت آن شرائط و آدابی دارد، برای تلاوت قرآن و بهره گیری از آن آداب خاصی هست که به بعضی از آنها با استفاده از آیات و روایات اشاره می شود:
1. در حال طهارت و با وضو به تلاوت قرآن بپردازید.
2. قبل از تلاوت قرآن مسواک بزنید.
3. با صوت زیبا تلاوت کنید.
4. با صدای متوسط بخوانید نه با صدای آهسته باشد و نه با صدای بلند.
5. از روی مصحف تلاوت کنید.
در روایتی از رسول اکرم _ صلّی الله علیه و آله _ نقل گردیده که فرموده اند:
«لیس شئ اشد علی الشیطان من القرائه فی المصحف نظراً؛ چیزی برای شیطان سخت تر و کوبنده تر از تلاوت قرآن نیست آن هم از روی مصحف و با نگاه کردن در آن»[9].
6. قبل از شروع به تلاوت قرآن از شر شیطان پناه جویید.
قرآن می فرماید: «فاذا قرات القران فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم»[10].
7. هنگام تلاوت قرآن به چیز دیگری فکر نکنید و متوجه آیات قرآن باشید.
8. تدبّر در آیات قرآن کنید. که در این صورت، از انوار و هدایت ها، حقایق و معارف و دقائق و اسرار قرآن کریم به اندازه خود بهره مند خواهید شد. تلاوتی که در آن تدبّر نباشد آن چنان فایده ای نخواهد داشت.
9. حق آیات را مراعات کنید، به این معنا که به هنگام تلاوت قرآن، وقتی از رحمت و جنت یاد می شود، خود را از رحمت محروم نبینید و وقتی به آیات عذاب و آتش می رسید بترسید و به خدای متعال پناه ببرید که از اهل عذاب و آتش نباشید، هنگامی که به آیات استغفار و طلب عفو و بخشش می رسید استغفار کنید و طلب عفو و مغفرت نمایید.

نتیجه گیری:
باتوجه به مطالبی که بیان شد، نقش قران در جامعه بشریت، ایجاد هدایت جهان شمولی و فراگیر است و پیام های آن برای تمام مصلحان جهان و حافظان حقوق بشر قابل اعتنا و کاربردی است ضمن اینکه بعضی مواقع در عدم حل مشکل، مصلحتی است که ما از آ ن غفلت نموده ایم چون خود قرآن می فرماید: «شما بعضی چیزها را برای خودتان خیر می پندارید در حالی که شر است یا بالعکس؛ لذا رسالت قرآن فراتر از تصوری که شما نموده اید می باشد.
تکیه قرآن بر اصول انسانی، مانند عدالت گستری، امانتداری، تلاش برای ریشه کنی هرگونه ناهنجاری، ناپاکی و اختلاف و مخالفت با حق و درستی و … همگی شاخص هایی است که ظرفیت جهان شمولی قرآن را به نمایش گذاشته است. از این رو نباید گمان داشت که این گوهر فوق العاده با ارزش، تنها برای رفع مسائل جزئی است و برای مواردی از زندگی روزمره که در مقابل هدایت بشریت به چشم نمی آید آن را به کار بست؛ مانند اینکه کسی با الماسی گران بها (به عنوان یک سنگ) بخواهد بادام بشکند. البته باید توجه داشت که منکر تأثیرات آیات کریمه قرآن در موارد ساده زندگی نیستیم، ولی سخن در این است که قرآن، گره گشای حقایق بزرگ زندگی است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مقدمه ای به جهان بینی اسلامی، شهید مطهری، ص 180.
2. تفسیر المیزان، علامه محمدحسین طباطبائی، ج 12، ص 261.
3. شناخت قرآن، کمالی دزفولی.

پی نوشت ها:
[1] . بقره/ 152.
[2] . نساء/ 113.
[3] . انعام/ 157.
[4] . انعام/ 18.
[5] . نور/ 34.
[6] . اسراء/ 82.
[7] . صحیفه کامله سجّادیه، مترجم: محسن غرویان، عبدالجواد ابراهیمی، انتشارات هادی، چاپ ششم، 1380، دعای 42، ص 215.
[8] . مصباح یزدی، محمد تقی، قرآن شناسی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1376، ص 21.
[9] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 202.
[10] . نحل/ 98.