چرا باید من درس بخوانم؟

به طور کلی می‌توان انگیزه‌های درس خواندن و کسب علم را به دو قسم مادی و معنوی تقسیم کرد:

انگیزه‌های مادی درس خواندن
1ـ درس خواندن راهی برای به دست آوردن شغل و درآمد مناسب: این نکته روشن است که امروزه اگر کسی سواد نداشته باشد، نمی‌تواند کار مناسب به دست آورد و در آمد کافی داشته باشد. افراد بی‌سواد مجبورند به کارهای طاقت‌فرسا و کم‌درآمد اکتفا کنند. پیشرفت جامعه اقتضا می‌کند که شغل‌های خوب و پر در آمد نیاز به تخصص و سواد داشته باشد.
2ـ کسب علم برای کسب مقام و جایگاه اجتماعی مناسب: معمولا در هر جامعه به افراد با سواد با دیده احترام نگاه می‌شود. جایگاه اجتماعی مناسب به عواملی بستگی دارد که یکی از عوامل مهم آن سطح تحصیلات است.

انگیزه‌های معنوی درس خواندن
1ـ نیاز فطری انسان به دانستن
2ـ درس خواندن و رسیدن به کمال و تقرب الهی.
3ـ کسب علم وظیفه‌ای برای خدمت به جامعه و همنوعان.
4ـ ارضای حس کنجکاوی
5ـ دانش غذای روح انسان: همه انسان‌ها به این مسأله آگاهی دارند که بدن ما به غذاهای متنوع نیازمند است، ولی به غذای روح توجّه کمتری دارند. روح ما انسانها به ویتامین های گوناگون نیاز دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. علم و دانش به نیازهای روحی پاسخ می‌دهند و باعث تغییر و ارتقاء رفتار می شوند.

اهمیت و ضرورت درس خواندن
اهمیت تحصیل دانش در دین مبین اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است که به مواردی اشاره می گردد.
اولین آیاتی از قرآن کریم که به صورت وحی بر پیامبر نازل شد، بر اهمیت خواندن و نوشتن اشاره می کند.[1] درس خواندن و کسب علم و دانش، شناخت انسان را نسبت به خود و اطرافش رشد می دهد. و موجب نزدیک شدن به خدا و پیامبران و ائمه می شود.[2] حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در یکی از حکمت های نهج البلاغه دانش را میراث گران بها می داند.[3] کسی که اهل مطالعه باشد، در سایه مطالعه کتاب ها به آرامش بسیار بالایی دست می یابد که این آرامش هرگز از او گرفته نمی شود.[4] در قرآن مجید، آیات فراوانی وجود دارد که به این نکته اشاره دارند که مقام صاحبان علم و دانش با کسانی که از آن بی بهره اند، مساوی نیست.
کسانی که علم را به خاطر خدا در جهت نزدیک شدن به او و خدمت به خلق می آموزند، شامل آیات قرآنی هستند.

دیدگاه‌های دانشمندان
سقراط حکیم در رابطه با مطالعه می گوید: «جامعه وقتی به سعادت و فرزانگی می رسد که مطالعه کار روزانه اش باشد.»[5] دکارت، فلسفه دان معروف هم می گوید: «مطالعه، یگانه راه برای آشنایی و گفتگو با بزرگان روزگار است که قرن ها پیش از این در دنیا به سر برده اند و اکنون در زیر خاک منزل دارند».[6] ویکتور هوگو هم به این نکته اشاره کرده: «خوشبخت کسی است که یکی از این دو چیز را دارد: یا کتاب های خوب و یا دوستانی که اهل مطالعه کتاب باشند.[7] بنابراین باید توجه داشت که «درس خواندن همراه با هدف» باعث خوشبختی شده و درک ما را از زندگی به بهترین مقام سوق می دهد.

تلاش‌های خستگی ناپذیر علماء برای کسب دانش
وقتی به زندگی علماء و دانشمندان توجه شود، پشتکار آنها در راه علم آموزی، نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. آنها خود را شناختند و به بهترین درک از نظام آفرینش و زندگی، رسیدند.
آیت ا… مرعشی نجفی، با نماز خواندن و روزه گرفتن برای دیگران و تحمل سختی های فراوان، پولی تهیه می کرد و با آن کتاب می خرید.
محدث قمی، یکی از علمای شیعه است که اندک اندک پولی تهیه و جمع می کرد و برای خرید با پای پیاده به تهران می رفت تا به تحصیلات خود ادامه دهد. در حالی که از بیماری تنفسی رنج می برد. ایشان در شبانه روز حدود 18 ساعت به مطالعه و نوشتن مشغول بودند.[8]

تعیین هدف و انگیزه برای درس خواندن
داشتن هدف و یا به عبارتی «هدفمندی» در کارها و زندگی باعث می شود کارها برای انسان آسان شود. سعی کنید برای تحصیل و درس خواندن خود هدفی انتخاب کنید. این کار باعث علاقه به درس هم خواهد شد. در کنار آن هم در این اندیشه باشید که بهترین اهداف را برگزینید تا شأن و منزلت این کار هم بیشتر شود.
امام محمد غزالی، یکی از دانشمندان اسلامی در این باره به نکاتی اشاره می کنند که ذکر آن خالی از لطف نیست: «ای فرزند! چه بسیار شبها که در راه فراگیری دانش و خواندن کتاب ها از خواب خوش، چشم پوشی کردی و تا هنگام بامداد بیدار ماندی. و من نمی دانم که چه انگیزه ای تو را به این کار فرا خوانده است؛ اگر هدف تو رسیدن به بهره های ناچیز مادی، گردآوری ثروت، به دست آوردن مقام های اعتباری، فخرفروشی و اموری از این قبیل بوده است، چه زیان کار و بی چاره ای. وای بر تو و باز هم، وای بر تو. امّا اگر هدف تو زنده کردن آیین پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ، پاک ساختن بدی ها، تربیت روحی و… بوده است، چه بهره مند و خوشبختی. گوارا باد بر تو، و باز هم گوارا باد».[9] بنابراین سعی کنیم تا هدف ارزشمندی برای تحصیل انتخاب کنیم و از کسانی باشیم که خود را شناختند، به توانایی ها و علایق خود پی بردند و با برداشتن گام های موفقیت به سعادت دنیا و آخرت رسیدند.
در انتخاب کتاب، سعی کنیم «کتابهای ویتامین دار» را انتخاب نماییم که مشکلات و موانع زندگی ما را برطرف کند و شناخت و آگاهی ما را به جهان هستی افزایش دهد و باعث پیشرفت گردد.
چه احساسی دارید؟
اگر احساس می کنید مشکلاتی در راه تحصیل و درس خواندن دارید، با دقت کافی و «اندیشمندانه» آنها را برطرف کنید و مسیر علم آموزی را هموار کرده، تا باعث افزایش «انگیزه» به درس خواندن شود.
امیدواریم بهترین راه، یعنی «درس خواندن» را با دل و جان انتخاب کرده و با تلاش و کوشش به آینده زیبای خود دست یابید، همراه توکل و کمک خواستن از خدای مهربان.

معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
ـ بیا کتاب بخوانیم، جواد محدثی، تهران، مدرسه، 1377.

پی نوشت ها:
[1] . علق/ 5ـ1.
[2] . نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، حکمت 96.
[3] . همان، حکمت 624.
[4] . تمیمی، عبدالواحد محمد؛ غرر الحکم و دررالکلم، جلد 1، ص 80.
[5] . کار بخش راوی، ماشاء ا… ؛ چگونه کودکان و نوجوانان را به مطالعه علاقه مند کنیم، ص 174.
[6] . موگهی، روش مطالعه و تلخیص، ص 28.
[7] . چگونه کودکان و نوجوانان را به مطالعه علاقه مند کنیم، ص 174.
[8] . روش مطالعه و تلخیص، ص 26.
[9] . نظری، مرتضی؛ عوامل موفقیت در تحصیل، ص 14.