برای تعمیق باور های مذهبی بچه های 6 تا 13 سال، در محیط بسیج مسجد، چه کارهایی باید انجام داد؟

مقدمه:
اگر بتوانیم به این سؤال پاسخ دهیم که «چه کنیم فرزندان ما دین را آسان تر بپذیرند و بدان شوق و رغبتی در خور و شایسته داشته باشند» می تواند خواسته ما را تأمین کند.
توجه به باید ها و نباید های هر امری لازم است. براین اساس با رعایت اصول تربیت مذهبی می توان نتیجه ای دلخواه بدست آورد و با پرهیز از نبایدها نتیجه حاصله را حفظ نمود. در ادامه به توضیح چند اصل تربیت مذهبی کودکان و نوجوانان می پردازیم:

اصولی در تربیت مذهبی:
– توجه به سن که برای هر مرحله مقتضایی است و شرایط و روشی را باید در آن سن معمول داشت؛
– توجه به جنسیت … پسران و دختران …؛
– توجه به سطح فهم و ادراک آنان … بعبارت دیگر دو فرد در سنّ واحد دو گونه درک و فهم مطرح است؛
– توجه به تبیین مباحث، استفاده از منطق و استدلال لازم در هر سن؛
– توجه به ایجاد رابطه بین مذهب و زندگی به گونه ای که کودک و نوجوان بتوانند دین را دستورالعمل زندگی روزمره تلقی کنند و آن را جدای از زندگی خویش نشناسند؛
– بیان جنبه های محبت خداوند و عنایت و خیرخواهی او در عین بیان قهر و خشم او.
– آموزش راه و رسم ارتباط و پیوند با خدا … ایجاد زمینه انس و ارتباط او با خدا»[1].
پرهیزها در تربیت مذهبی:
پرهیز از :
«- آمیختن حقایق و تعالیم مذهب با اوهام و خرافات و مسائلی که بی ریشه و پایه اند؛
– … توجیهات بی حساب درباره سؤالاتی که پاسخ آنها را نمی دانیم و خودداری از به حاشیه رفتن ها؛
– پرهیز از پرداختن به مباحث بی فایده و مباحثی که دانستن و ندانستن آنها نفعی برای فرد پدید نمی آورد؛
– پرهیز از دروغ گویی برای تبلیغ مذهب و خودداری از ایجاد امید کاذب در آنان …؛
– خودداری از قالب زدن افکار و اندیشه های خود به اسم مذهب که خود خیانتی به دین و دستورات آن است؛
– خودداری از افسرده کردن و خسته کردن کودک و نوجوان در انجام اعمال مذهبی که عامل تنفر و گریز از دین و مذهب می شوند؛
– خودداری از مسخره کردن، تحقیر و توهین به نوجوان در صورت ارتکاب خطا در عمل به مذهب».[2] مواردی که ذکر شد بایدها و نبایدهائی بود که رعایت آنها ضروری به نظر می رسد اما اینکه شیوه های ما چگونه باید باشد و چه برنامه هایی برای جذب و تعمیق باورهای دینی باید داشته باشیم نکته ای شایان توجه است که در ادامه به آن پرداخته می شود:
الف) راه های جذب کودکان و نوجوانان:
چگونگی جذب کودکان و نوجوانان نقش بسزایی در ذهنیت سازی مذهبی برای کودکان دارد. کابرد شیوه های جذاب و نو می تواند علاقمندی آنان را افزایش دهد، این شیوه های کارآمد را می توان این گونه برشمرد:
1. تبلیغ و دعوت:
این نخستین و بدیهی ترین اقدام برای توجه دادن یک فرد به یک مسأله است … نفس تبلیغ، زمینه ساز تحریک است، نا آگاهان را مطلع می سازد، بی حالان را از جای بر می خیزاند، دوستداران را جلب و جذب می نماید.
2. علنی کردن مراسم:
کوشش ها و فعالیت های دینی را علنی کنید … بگذارید دیگران ببینند چه خبر است. می خواهید عزاداری کنید در و دیوار محیط را رنگ عزا بدهید و می خواهید جشنی برپا دارید همه جا را پر از علائم نشاط و سرور کنید.
3. آرایش ظاهر:
مراسم مذهبی را گیرا و جذاب کنید آن چنان که آدمی رغبت کند در آن حضور یابد … تا وقتی که طفل وارد سالن
می شود از آن ذهنیت مطلوب و مطبوعی بدست آورد.
4. تشکیل گروه:
وجود و توسعه گروه ها در یک مراسم خود زمینه ساز جلب و جذب است. مثل: گروه سرود، گروه تواشیح، گروه دکلمه، گروه تبلیغات و آذین بندی، گروه روزنامه نگاری و … .
5. مسامحت و تغافل:
در کار عبادت کودکان و نوجوانان مسامحت بیشتری به خرج دهید … گاهی لازم است خود را به غفلت بزنید و چنان وانمود کنید که از فلان حالت و ادائی که در آورده، آگاه نشده اید. این امر هم به صلاح شماست که او بر شما جرأت پیدا نمی کند و هم به صلاح اوست که در ارتباط با شما در می یابد که روح بخشنده ای دارید.[3] البته بعدها می توانید به او بفهمانید که چه کارهایی برای یک کودک و یا نوجوان زیباست.
ب) راه های تثبیت و تنفیذ روحیات در کودکان و نوجوانان
برای تثبیت و تنفیذ روحیات و باورهای بدست آمده در کودک و نوجوان انجام و به کار بستن یک سری امور هم تأثیر گذار است که به عنوان نمونه می توان به این موارد اشاره کرد:
1. استفاده از لذّات کافی:
هنوز کودکان به دنبال لذات دهانی هستند و با همه سیری هائی که دارند به دنبال شکمند، به همین خاطر مراسم را با شیرینی، شربت یا شکلاتی جاذب کنید … البته بر اساس بینش اسلامی، در پذیرایی های کودک را باید مقدم داشت. البته پذیرایی و جایزه نباید به گونه ای باشد که سطح توقع آنها را بالا ببرد.
2. ذکر داستانها:
قصه ها جلب کننده اند، نه تنها برای کوچک ها بلکه حتی برای بزرگترها. قصه گویی نیز خود یکی از شیوه های مهم جذب است.
3. دادن جوایز:
می دانیم که در تربیت تشویق بیشتر از تنبیه تأثیر دارد. تشویق می تواند به صورت نوازش کلامی و بدنی، ذکر عبارات خوشایند و گاهی به صورت دادن جایزه و پاداش باشد. (پاداش دادن و جایزه در جمع اثر، ماندگاری در ذهن کودک و حتی بزرگترها بر جای می گذارد.)
4. استفاده از هنر:
می دانیم هنر احساس برانگیز است و چیزی که با احساس توأم گردد؛ ماندنی تر است و اثرش در فهم یک مفهوم زیادتر است. بنابر این استفاده از ابزارهای هنری مانند تابلو و تخته سیاه، فیلم و … برای بچه ها بسیار اهمیت دارد.
5. بهره گیری از برنامه های متنوع:
برنامه های ورزشی و گردشی در عین استفاده از تبلیغات و روش های دینی و … .[4] و در نهایت باید گفت: آن کس که می خواهد مربی دین باشد لازم است از شرایط و صفاتی برخوردار باشد.

شرایط مربی دینی:
اهم آنها عبارتند از :
1. آگاهی و اطلاع از اصول و فروع مذهب، شرایط زمان:
نوع پرسش ها و مشکلات نسل نو به تناسب سن آنها.
2. ایمان و باور:
ایمان مربی باید واقعی، راستین، و به دور از هرگونه تصنع و فریب باشد.
3. جنبه الگویی و عمل:
در سنین کودکی و نوجوانی، و بالاتر نقش الگوها به مراتب سازنده تر از نقش آموزش کلامی است. مربی مذهبی به عنوان الگوی صداقت، عدالت، انصاف، وفای به عهد، خیرخواهی، صراحت، عیان گویی، وقار، متانت و … نقش بسزائی در جذب افراد خواهد داشت.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. چگونگی تقویت و تثبیت نگرش و رفتار دینی در دانش آموزان، علی قائمی، چاپ ملک، تابستان 76.
2. اقامه نماز در دوران کودکی و نوجوانی، علی قائمی، ستاد اقامه نماز، چاپ اول، 1372.
3. شیوه های گسترش فرهنگ نماز، رحیم نوبهار، قم، ستاد اقامه نماز، چاپ اول، 1380.

پی نوشت ها:
[1] . قائمی، علی؛ چگونگی تقویت و تثبیت نگرش و رفتارهای دینی در دانش آموزان، چاپ ملک، چاپ دوم، تابستان 1376، ص 36 و 37.
[2] . همان منبع، ص 37 و 38.
[3] . قائمی، علی؛ نگرش و رفتار دینی در دانش آموزان، اقتباس از بخش 5، چاپ ملک، تابستان 76، ص 39- 46.
[4] . همان منبع، اقتباس از بخش 6 و 7، ص 47- 63.