شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع:    پایگاه رسمی آیت الله ری شهری

وَ ألبِسْنِی زِینَهَ المُتّقینَ فی… إیثارِ التَفضُّلِ‌.[۱]

یکی دیگر از زیورهای مردم صالح و باتقوا که در دعای نورانی مکارم الاخلاق مطرح شده است؛ «ایثار تفضل» است.

«ایثار» به معنای انتخاب و برگزیدن است. «تفضل» نیز همانند «تطول» به معنای کار خوبى است که تفضل کننده به طور ابتدایى و بدون علت، آن را انجام دهد. طبق این تعریف، تفضل از احسان بالاتر است، زیرا احسان لازم نیست حتما ابتدایى و بدون علت باشد؛ بلکه ممکن است احسان پاداش ‌احسان باشد. خداوند در قرآن می‌فرماید:

﴿هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسانُ﴾[۲]

احسان در مقابل احسان نیز خود، یک فضیلت است، اما فضیلت بالاتر این است که احسان ابتدایى باشد. بنا بر این، «تفضل» اخص از احسان است.

در روایتی ذیل آیه کریمه ﴿إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ﴾[۳] آمده است که امیر المؤمنین (علیه السّلام) از کنار گروهى عبور می‌کرد که مشغول گفتگو بودند. فرمود: «چه مى‌گویید؟». گفتند: درباره جوانمردى صحبت مى‌کنیم. حضرت فرمود:

أوَ ما کَفاکُمُ‌ اللَّهُ‌ عز و جل ذاکَ فی کِتابِهِ؟! إذ یَقولُ اللَّهُ: ﴿إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ﴾؛ فَالعَدلُ: الإِنصافُ، وَ الإِحسانُ: التَّفَضُّلُ، فَما بَقِیَ بَعدَ هذا؟![۴]

آیا کلام خداوند در کتابش شما را کافى نیست، آن جا که مى‌فرماید: «خداوند به عدل و احسان، فرمان مى‌دهد»؟ عدل، انصاف است و احسان، تفضل است. پس از این، چه مى‌ماند؟.

طبق این روایت، جوانمردی، احسانی است که به معنای تفضل باشد، یعنی احسان ابتدایی. پس جوانمردی آن است که انسان بدون این که کسی به او نیکی کرده باشد، احسان کند.