غذا خوردن و نوشیدن صحیح، فقط در رستوران کاربرد ندارد. هرکسی باید آن را در خانه یاد بگیرد و در زندگی روزمره به کار برد. از ده ماهگی به بعد می توان به کودک آموخت که چگونه قاشق را در دست بگیرد تا پس از مدتی سعی و خطا در استفاده از آن مهارت پیدا کند؛ ولی در مورد استفاده از کارد و چنگال باید دیرتر آغاز کرد و حوصله به خرج داد.
آداب غذا خوردن براساس کشور و قاره های مختلف با هم فرق می کند؛ مثلاً در انگلیس، مردم هنگام غذا، اصلاً نباید دست هایشان را روی میز بگذارند؛ بلکه باید روی زانوهایشان قرار بدهند و وقتی قاشق را به دست می گیرند، باید آن را به طور اریب در دهانشان بگذارند.در چین سوپ را با دو میله چوبی از توی کاسه به دهانشان می گذارند و در هند با دست غذا می خورند. در ایران بیشتر از قاشق و چنگال و کمتر از کارد غذاخوری استفاده می کنند؛ ولی بهتر است هر پدر یا مادری به سبک های غذاخوردن مردم در کشورهای دیگر توجه کند و این تفاوت ها را به فرزندش نشان دهد و یادآوری کند که هیچ یک از این سبک ها نشانه برتری ملتی بر ملت دیگری نیست.

چند نکته مهم برای دور هم غذا خوردن

برای این که کودکی بتواند درست غذا بخورد، قبل از هر چیز باید مکان غذا خوردن و وسایل آن، با رشد او متناسب باشد.
صندلی اش باید به قدری بلند باشد که بتواند آرنج خود را روی میز باز و بسته کند و زیر پاهایش، تکیه گاهی قرار گیرد. دست های کودک باید درمسیر راست و چپ به راحتی حرکت کند و به راحتی بتواند دست هایش را جمع کند و ساعدش را روی میز قرار دهد.
سطح صندلی نباید زیاد نرم باشد و اگر دسته دارد، دسته هایش مزاحم نباشند.

نگه داشتن بدن

همیشه باید به چگونگی نگه داشتن بدن توجه کرد، به خصوص هنگام غذا خوردن؛ به خاطر همین، نباید فاصله فرد تا میز بیش از فاصله دست یک بزرگسال تا دهانش باشد، هنگام غذا خوردن حداکثر می توان سر را کمی به جلو خم کرد. به هیچ وجه نباید دهان را به قاشق و چنگال نزدیک کرد؛ بلکه باید آنها را به دهان گذاشت. البته هنگام خوردن سوپ یا آش این کار به آسانی انجام نمی شود؛ ولی با کمی تمرین می توان از عهده آن برآمد.
در حال غذا خوردن، نه آرنج و نه ساعد را نباید روی میز گذاشت. حداکثر هنگام وقفه در خوردن غذا، می توان ساعد را به لبه میز تکیه داد. در ضمن سر را نباید روی دست بگذارید.
بعضی از بچه ها و بزرگسالان عادت دارند که ساعد دست چپ خود را جلوی سینه و لب میز می گذارند و با دست راست غذا می خورند. این منظره نه تنها زیبا نیست، بلکه نشان دهنده شلختگی فرد در غذاخوردن است؛ به خصوص وقتی که فرد سرش را روی بشقاب خم می کند؛ بنابراین اگر نمی خواهید از یکی از دست های خود هنگام غذاخوردن استفاده کنید، آن را زیر میز بگذارید. احتمالاً رسم گذاشتن دست بر روی میز هنگام صرف غذا در قرون وسطی و در اروپا رایج و کم کم به همه جا رسوخ کرده است. در آن زمان، برای این که ثابت کنند مسلح نیستند، این کار را انجام می دادند. به هر حال بچه ها را به درست غذاخوردن تشویق کنید، اشتباه های آنها را در خانه خودتان برطرف کنید تا در آینده بتوانند بی دردسر در برابردیگران غذا بخورند.

قاشق مناسب برای دست های کوچک

کودکان خردسال نمی توانند با قاشق بزرگسالان راحت غذا بخورند؛ بنابراین باید قاشق و چنگال مناسب آنها را تهیه کرد. برای کودکان زیر چهار سال، قاشق های مخصوصی وجود دارد که به اندازه قاشق مرباخوری معمولی است؛ ولی دسته آن کمی کج است تا کودک بتواند راحت تر غذا را در دهان خود قرار دهد، از چهار سالگی به بعد، کودک می تواند از قاشق و چنگال بزرگسالان استفاده کند و از هشت تا نه سالگی، دیگر می توان از بچه ها توقع داشت که مانند بزرگ ترها آداب غذاخوردن را رعایت کنند. اگر کودکی اصرار به داشتن قاشق و چنگال مخصوص خود را داشت، با او مخالفت نکنید.
همیشه باید قسمت بالای دسته قاشق، چنگال و کارد را در دست بگیرید و هیچ وقت نباید دستتان با دندانه چنگال، تیغه چاقو یا سطح گود قاشق تماس پیدا کند. این وسایل در دست بچه ها می لغزند، به طوری که دست کودک با غذا تماس پیدا
می کند . باید قاشق را به دست راست( در مورد چپ دستان به دست چپ) و چنگال را به دست چپ کودک بدهید. اگر خواستید از کارد استفاده کنید، کارد را در دست راست و برای بریدن گوشت، چنگال را طوری در گوشت فرو کنید که پشت آن به سمت لبه کارد باشد و گوشت را محکم نگه دارد. سپس گوشت را به تکه های کوچک ببرید. این درست نیست که اول همه گوشت را ببرید و چاقو را رها کنید و بعد با چنگال بخورید؛ زیرا کارد به غیر از بریدن، به فرستادن غذا به سمت چنگال نیز کمک می کند. در آخر، کسی که غذایش را تمام می کند، قاشق و چنگال را به صورت اریب در بشقابش می گذارد. وقتی قاشق و چنگال به صورت ضربدر در بشقاب باشند، نشانه این است که صاحب آن هنوز سیر نشده؛ زیرا اگرسیر شود، باید آن را کنار بشقاب گذارد.
هیچ وقت کارد را لیس نزنید یا آن را در دهان خود فرو نکنید! قاشق و چنگال را هم تا دسته در دهانتان نگذارید! هر دو را از طرف سر آنها به دهانتان وارد کنید، به طور مستقیم و نه اریب.
از آن جا که کودکان بسیار خردسال در مقایسه با بزرگسالان اندام های نسبتاً کوتاهی دارند، تأکید می شود که بهتر است از قاشق هایی که دسته آنها کمی کج است، استفاده کنند تا غذا را راحت تر در دهان خود بگذارند.

دستمال یا پیش بند

بدون دستمال غذا را بر سر سفره نیاورید؛ چون حتی بزرگ ترها هم باید بعد از غذا دور دهانشان را پاک کنند و بچه ها هم بیشتر از آن ها به دستمال احتیاج دارند. برای کودکان زیر دو سال بهتر است از پیش بند استفاده شود و برای از دو سال به بالا از دستمال های پارچه ای با اندازه بزرگ، به طوری که وقتی دور گردنشان قرار می گیرد، روی زانوهایشان را هم بپوشاند. اگر دستمال را دور گردن کودک قرار دادید، کافی است با یک گیره کوچک آن را از پشت محکم کنید و لازم نیست که حتماً گره بزنید. با بزرگ تر شدن بچه، می توانید کم کم دستمال را از دور گردن به روی سینه او قرار دهید و با سنجاق وصل کنید و به تدریج مانند بزرگسالان روی زانوی او قرار دهید. هر بچه ای می تواند دستمالی مخصوص به خود داشته باشد و آن را به مهدکودک هم ببرد فراموش نکنید که دستمال سفره های پارچه ای بسیار رسمی تر و تشریفاتی تر از دستمال های کاغذی هستند.

هر کاری، جایی دارد

اگر نوزادی پس از خوردن شیر، بادگلو کند، اطرافیانش خوشحال می شوند؛ ولی وقتی یک کودک مهدکودکی این کار را انجام می دهد، باید به او تذکرداد که هر کاری جایی دارد و جای این کار، سر سفره نیست. البته نه تنها بادگلو، بلکه هرچه که با گوارش و مراحل هضم سر و کار دارد، جایش سر سفره نیست؟ چه دیدنی، چه شنیدنی و چه بوییدنی(!)؛ بنابراین هنگام جویدن دهانتان را ببندید و ملچ ملچ نکنید. با دهان پر صحبت نکنید. بچه ها به دلیل هیجانی که گاه هنگام غذاخوردن دارند، این نکته ها را فراموش می کنند. به خصوص در جشن تولدها و هنگامی که در جمع خود بر سر مسائلی مانند آروغ زدن شرط بندی می کنند؛ بنابراین در هر فرصتی باید زشتی این کارها را به آنها یادآوری کرد تا فراموش نکنند.
و هنگامی که چیزی در دندان گیر می کند، بهترین راه این است که در دستشویی دندان را تمیز یا از نخ دندان استفاده کنید. استفاده از خلال دندان، حتی اگر سر میز باشد، در حضور دیگران، کار قشنگی نیست.

چیدن میز

چیدن میز یا سفره، جزو اولین کارهایی است که می توان به کودکان مهدکودکی واگذار کرد. این کار مانند چیدن یک پازل است و برای آنها حکم یک بازی را دارد و به تدریج یاد می گیرند که جای هر چیزی در سفره کجاست.
اگر روی میز غذا می خورید، بهتر است از زیر بشقابی استفاده کنید، چون بهداشتی تر است. و راحت تمیز می شود. از آنجا که معمولاً بچه ها تکالیفشان را روی میز ناهارخوری انجام می دهند و مادرها بعضی از وسایل مربوط به خود را روی میز پهن می کنند، زیر بشقابی برای خانواده های بچه دار راحت تر از رومیزی است. اگر می خواهید از رومیزی استفاده کنید، بهتر است از نوعی باشد که بتوان سطح آن را پاک یا در صورت لزوم ضدعفونی کرد.

وسایل کامل سفره

دستمال سفره از وسایل ضروری است که باید همیشه سمت چپ بشقاب قرار گیرد. قاشق و چنگال و در صورت لزوم کارد را به طور موازی در سمت راست بشقاب، یا چنگال را در سمت چپ و آن دو را در سمت راست قرار می دهند قاشق سوپ و دسرخوری را بیشتر به صورت اریب بالای بشقاب می گذارند، البته در صورت لزوم قاشق سوپ خوری را هم در سمت راست می گذارند؛ به خصوص اگر غذای اصلی سوپ باشد. در کنار هر بشقابی هم باید یک لیوان باشد که در سمت راست بالای بشقاب قرار می گیرد. برای تنوع در چیدن میز، می توان از گل یا شمع استفاده کرد وسایل را باید طوری چید که جای زیادی را اشغال نکنند و افراد خانواده بتوانند راحت غذا بخورند.
ورود اسباب بازی به سر میز قدغن است؛ چون موقع غذا خوردن همه چیز را باید کنار گذاشت. فرقی نمی کند؛ روزنامه خواندن یک بزرگسال هم بر سر میز کار خوبی نیست.

آیا بچه ها باید سر میز سکوت کنند؟

البته که نه؛ چون اعضای خانواده دور هم جمع می شوند تا درباره مسائل شخصی و خانوادگی صحبت می کنند. سر سفره بچه ها می توانند شیوه گفت و گو را بیاموزند، یعنی هرکسی می تواند حرف بزند و نظر خود را مطرح کند. هرکسی باید به حرف های دیگری گوش بدهد. اینجا حرف های همه مهم و جذاب است. شما به عنوان پدر یا مادر باید گفت و گو را هدایت کنید. می توانید موضوعی را مطرح کنید که برای بچه ها جالب است و آنها را سرحال بیاورید. درباره تجربه ها، شکست ها، موفقیت ها و شادی هایتان صحبت کنید. درضمن، فرصت حرف زدن درباره قرارها، طرح خواسته ها، تصمیم هایی که باید گرفته شود و برنامه ریزی ها را از دست ندهید.
حتماً هر کودکی حرف هایی هم دارد که می خواهد به طور خصوصی مطرح کند و جای آنها در جمع نیست.
بچه ها آنجا می توانند بیاموزند که حرف کسی را قطع نکنند، کسی را مسخره نکنند یا بدجنسی به خرج ندهند.( تو که توی ریاضی خنگی…) و دیگران را با تعریف کردن از فیلم ها و بازی های کامپیوتری خسته نکنند. و می آموزند که هر لطیفه ای یا هر حرفی جایی دارد که گاه جای آن سر میز نیست…!

غذا خوردن در رستوران

در واقع هرچه که در مورد غذاخوردن بر سر سفره و در خانه صدق می کند، در مورد رستوران هم کاربرد دارد. فقط در رستوران باید افراد بیشتری را رعایت کرد. به علاوه مدتی را هم باید منتظر ماند که بیشتر وقت ها تحمل این زمان برای بچه ها دشوار است و اعصاب پدر و مادر را به هم می ریزد. بهتر است در مورد رستوران هایی که فقط غذاهایی مانند پیتزا و ساندویچ سرو می کنند، صحبت نکنیم و درباره رستوران هایی بگوییم که رسمی تر و تشریفاتی تر هستند. اگر کودک خردسالی را به چنین جایی می برید، حتماً یک کتاب رنگ آمیزی یا چند ورق کاغذ و مداد رنگی یا چیزی که بتواند کودک را آرام نگه دارد، همراه خود ببرید تا بی قراری او مزاحم شما و اطرافیان نشود. گاهی سکوت حاکم بر رستوران حوصله کودک را سر می برد و گاه صحبت های بزرگ ترها با هم، آن وقت است که کودک راه می افتد تا به همه جا سرک بکشد یا شاید دوستی پیدا کند. به زور نگه داشتن او بر سر جایش، ممکن است به انداختن ظروف و کشیدن رومیزی و دعوای خانوادگی منجر شود؛ بنابراین سعی کنید که او را با گفت و گوهای خود سرگرم کنید تا زمان انتظار برایش کوتاه تر شود.

پیشگیری از بی حوصلگی

اگر زمان انتظار خیلی طولانی شد، همراه کودک سالن رستوران را ترک کنید و به فضای آزاد بیرون بروید. اجازه بدهید کودک جنب و جوش داشته باشد تا مزاحم دیگران نشود؛ ولی به او اجازه بازی هایی مانند گرگم به هوا، قایم باشک و دویدن از لا به لای میزها را ندهید. اگر فضای جنب و جوش برای کودک وجود نداشت، بهتر است یک کتاب داستان یا یک واکمن و نوار قصه همراه خود ببرید.
به کودک توضیح دهید که در رستوران باید حال دیگران را رعایت و حوصله کند. اگر نتواند یا نخواهد این کار را انجام دهد، دفعه بعد باید در خانه بماند.

بی فرزند و بی احساس گناه

اگر ترجیح می دهید که بیشتر با بزرگسالان در ارتباط باشید و کودکتان نمی گذارد که این رفت و آمد بی دغدغه انجام بگیرد( اگر گاهی کودک بیتابی کند، طبیعی است)، ادامه معاشرت شما با دیگران برایتان غذاب آور می شود؛ بنابراین از آنجا که شما نیز به رفت و آمدهای مورد علاقه خود نیازمندید، بعداز ظهرها را به کودکتان اختصاص دهید و با او کارهای مشترک انجام دهید و شب از یک فامیل یا پرستار بچه کمک بگیرید، فرزندتان را به او بسپارید و بی دردسر بیرون بروید.

چطور باید خورد؟

غذاخوردن با قاشق و چنگال را هرکسی سرانجام یاد می گیرد؛ بعضی ها در خانه و بعضی ها از اطرافیان و در اجتماع؛ ولی خوراکی هایی هستند که نمی توان به راحتی از عهده خوردن آنها برآمد. و بعضی از آنها را حتی می توان با دست خورد؛ به شرطی که این کار اشتهای دیگران را کور نکند؛ بنابراین اگر یک کاسه آب یا در صورت امکان یک پوست لیموترش در کنار این غذاها بگذارید، بی فایده نخواهد بود. البته این آب برای خوردن نیست؛ بلکه برای پاک کردن نوک انگشت هاست که پس از آن باید با دستمال سفره آنها را خشک کرد.

نان با پنیر و کره

در رستوران های تشریفاتی، در سمت چپ بالای بشقاب برای صبحانه هر نفر، یک بشقاب کوچک کره و یک کارد می گذارند و نان را در یک سبد روی میز قرار می دهند. هر کسی یک تکه نان بر می دارد و لقمه ای از کنار آن می کند و روی آن کره یا پنیر می مالد و آن لقمه را که درست به اندازه دهان اوست، در دهان می گذارد. در مجامع رسمی نباید مانند زمانی که در خانه هستید، کره و پنیر را روی یک تکه بزرگ نان بمالید.

انواع برگر

همبرگر، چیزبرگر، مرغ برگر و غیره را باید با دست خورد.

تخم مرغ آب پز

دو روش برای خوردن تخم مرغ آب پز وجود دارد و هیچ کدام اشتباه نیست. یکی این که قسمت بالای آن( کمتر از یک سوم کل تخم مرغ) را با کارد می شکنند و برمی دارند که این کار به یادگیری نیاز دارد. دیگر این که با پشت قاشق پوست آن را می شکنند.

ماهی

برای خوردن ماهی، می توان از کارد مخصوص ماهی خوری و چنگال استفاده کرد! ولی اگر ماهی تیغ دار باشد، بهتر است اول دست هایتان را با صابون بشویید، سپس تیغ های ماهی را جدا کنید. اگر روی ماهی لیمو یا نارنج فشردید، نوک انگشتان خود را با پوست آن پاک کنید یا همانطور که گفته شد، یک کاسه کوچک آب در کنار دستتان بگذارید و پس از آن که انگشتان خود را در آن فرو کردید، با دستمال سفره پاک کنید.
اگر این طور ماهی خوردن برایتان دشوار است، از فیله ماهی یا ماهی های کم تیغ یا بدون تیغ مانند اوزون برون استفاده کنید.

ران مرغ

اگر دور استخوان ران مقداری ورق آلومینیوم یا کاغذ روغنی مخصوص آشپزی پیچیده شده باشد، یعنی برای با دست خوردن آماده شده است و اگر چیزی نباشد، بهتر است اول قسمت گوشتی آن را با کارد و چنگال بخورید و باقیمانده گوشتی را که به استخوان مانده، با دست بخورید سپس دست هایتان را با دستمال پاک کنید.
بچه ها دوست دارند که بال مرغ را با دست بخورند. اگر هنگام خوردن منظره بدی درست نمی کنند، اجازه این کار را به آنها بدهید.

سیب زمینی

سیب زمینی سرخ کرده و پخته را بهتر است با چنگال بخورید.
البته بچه های زیر هشت سال می توانند سیب زمینی سرخ کرده را با دست بخورند. سیب زمینی پخته با چنگال راحت تر له می شود و بهتر می توانید روی آن سس بریزید. برای این که منظره بدی ایجاد نشود، بهتر است هربار به اندازه یک لقمه از آن را له کنید، بخورید و بعد لقمه دیگر را آماده کنید. لطفاً خاکریز درست نکنید!

گیلاس

پرتاب هسته گیلاس یک بازی کودکانه است که نباید در حضور دیگران انجام شود؛ برای رهایی از شر هسته گیلاس، بهتر است دست چپ خود را مشت کنید، با انگشت اشاره و شست تونلی درست کنید و آن را جلو دهان بگیرید. هسته را وارد این تونل کنید و از انتهای تونل، توی بشقاب بگذارید.

کیوی

اگر رسیده و نرم بود، آن را نصف کنید و با قاشق مربا خوری درون هر نیمه را بخورید و اگر سفت بود اول آن را خرد کنید و بعد مانند سیب پوست بکنید.

شیشلیک

شیشلیک با استخوان را می توان مانند ران مرغ خورد؛ یعنی اول با کارد و چنگال گوشت آن را جدا کرد و بعد استخوان آن را به دندان کشید.

شیرینی

شیرینی خشک، بیسکویت یا ویفر را می توان با دست خورد؛ به خصوص بیسکویت های ترد را؛ وگرنه خرد می شوند.

پیتزا

پیتزا را بهتر است با کارد و چنگال خورد؛ ولی از آنجا که گاهی نان آن بسیار ترد و نازک است، می توان آن را با دست خورد.

سس

بیشتر بچه ها سس را خیلی دوست دارند. به دو صورت می توان سس را مصرف کرد: یکی با فرو بردن ماده غذایی در سس؛ به طوری که زیادی آن نچکد. و راه دیگر ریختن آن بر روی غذاست.

ماکارونی

برای خوردن ماکارونی کافی است که چنگال را در دست راست بگیرید و در دو تا سه رشته ماکارونی فرو کنید. افراد ماهر بدون استفاده از قاشق، ماکارونی را دور چنگال می پیچند و در دهانشان می گذارند؛ ولی دیگران آن را به کمک قاشق می خورند. اگر رشته های ماکارونی بلند باشد، می توان آن را خرد کرد تا فرد مجبور نشود آن را از گوشه های دهانش جمع کند.

کباب

برای خوردن هرگونه کبابی که با سیخ در سفره می گذارند، باید آن را با دست چپ و به طور کج در بشقاب گذاشت و با چنگال تکه تکه از سیخ جدا کرد و در بشقاب گذاشت. سپس هر تکه را با کارد و چنگال خورد.

سوپ

سوپ را نباید هورت کشید و باید قاشق را کاملاً در دهان گذاشت. نباید سر را توی بشقاب خم کرد. اگر سوپ رقیق و در فنجان سوپ خوری باشد، باقیمانده آن را می توان سر کشید؛ ولی اگر غلیظ باشد، باید تا آخر آن را با قاشق خورد.

شیرینی تر

مانند کیک ها و شیرینی های خامه ای، ژله ای و کرمدار باید آن را با چنگال مخصوص دسرخوری خورد.
منبع:ف.کرام ،داگمار،ترجمه وتالیف:خلیلی،سپیده ،آموزش آداب معاشرت به کودکان و نوجوانان،موسسه نشر پنجره،1388